De huivering die uit het banale wordt gehaald

In de afgelopen drie decennia heeft de Japanse regisseur Kiyoshi Kurosawa zich ontwikkeld tot een van de belangrijkste regisseurs in de hedendaagse cinema. Hoewel hij al sinds eind jaren 80 actief is, verwierf hij in 1997 wereldwijde erkenning met de door critici geprezen misdaadthriller "A Cure". In deze film demonstreerde Kurosawa al zijn tegelijkertijd intense en minimalistische stijl, die het alledaagse leven van gewone stadspersonages combineert met ongewone en vaak huiveringwekkende situaties.

Sindsdien heeft de dichte sfeer – waarin de dramatische constructie wordt gestructureerd door tijd, stilte en de ingehouden gebaren – elk van de bijna 30 films in zijn opmerkelijke cinematografie doordrongen. Titels als Pulse (2001), Tokyo Sonata (2008), Creepy (2016) en Before Everything Disappears (2017) vestigden een auteurshandtekening die gekenmerkt wordt door gevestigde en onconventionele taalcodes.

Kurosawa komt uit een generatie Japanse filmmakers die in de jaren negentig en begin jaren 2000 de genrecinema in het land een nieuwe definitie gaven. Regisseurs als Shinya Tsukamoto (Tetsuo, the Iron Man, 1989), Hideo Nakata (The Ring, 1998) en Takashi Miike (Audition, 1999) verwerkten horror, spanning en sociaal drama in hun projecten, waarbij sfeer net zo belangrijk is als plot.

Stedelijke eenzaamheid, het wegvallen van de communicatie tussen mensen, de identiteitscrisis en het ongemak ten aanzien van de onzekerheden van rond de eeuwwisseling werden op originele wijze vastgelegd door deze groep filmmakers, waarvan Kurosawa deel uitmaakt. Door de jaren heen zijn ze steeds meer opgevallen.

Zijn nieuwe werk, Cloud – Nuvem de Vingança, sinds donderdag 17 augustus te zien in de Braziliaanse bioscopen, is zeer representatief voor zijn stijl. De speelfilm, een realistisch drama, volgt het verhaal van Yoshii (Masaki Suda), een fabrieksarbeider die ook online illegale goederen verkoopt.

Nadat hij genoeg geld heeft verdiend om zijn baan op te zeggen, verhuist de hoofdpersoon naar een groter huis, breidt zijn bedrijf uit, nodigt zijn vriendin uit om bij hem te komen wonen en neemt een assistente aan. Maar hoe dieper hij in duistere zaken duikt, hoe koeler en berekenender de jongeman wordt. En de situatie begint uit de hand te lopen wanneer klanten die ontevreden zijn over zijn praktijken hem om genoegdoening komen vragen.

In een interview met Carta Capital, dat via een videogesprek werd gehouden als onderdeel van de promotie van de film in Brazilië, zegt Kiyoshi Kurosawa dat hij in feite altijd op zoek is naar de grenzen tussen het gewone en het buitengewone binnen herkenbare, alledaagse situaties.

"Ik wil de werkelijkheid naar de scène brengen. Hoewel ik begrijp dat het onwerkelijke en de fantasie inherent zijn aan cinema, kan ik niet vanaf het allereerste begin van de film over cinema gaan nadenken," zegt hij. "Mijn taak is dan ook: ik moet over de realiteit gaan nadenken."

Daarom bewegen zijn films zo vanzelfsprekend richting het ongewone – soms richting het bizarre, altijd richting het onverwachte. De spanning die Clouds publiek tot halverwege de film ervaart, zal uiteindelijk uitmonden in geweld. Maar de intensiteit van de actie reikt ook verder dan het komische en karikaturale.

Kurosawa is zich hiervan bewust: "Zodra bepaalde personages verschijnen, denkt de kijker: 'Man, deze mensen bestaan, dit is echt, dit zou kunnen gebeuren'", beschrijft hij. "Maar ik stap buiten de realiteit om tot de essentie van de film te komen en er een vleugje komedie aan toe te voegen."

Een ander sterk element in Cloud is een zekere melancholische sfeer, die een gevoel van de personages weerspiegelt en die kan worden opgevat als een commentaar van de filmmaker op de bredere betekenis van kapitalistische verhoudingen in een steeds meer geglobaliseerde wereld.

“Je bent daar, met een aantal mensen om je heen, je hebt een soort relatie, maar uiteindelijk ben je altijd alleen”, zegt de filmmaker.

Het gevolg van deze situatie kan, zoals Kurosawa zegt, emotionele en individuele isolatie zijn. "Je bent daar, met verschillende mensen om je heen, je hebt een soort relatie, maar uiteindelijk ben je altijd alleen", reflecteert hij. "Ik denk dat ik dat in mijn films vastleg en herken, omdat het iets is wat we vandaag de dag ervaren. Maar ik verbind eenzaamheid niet met verdriet."

De film kan ook worden begrepen als een moderne kroniek, omdat het anti-naturalisme, vermomd als realisme, gaandeweg plaatsmaakt voor de absurditeit van de situaties.

Zijn verhalende volwassenheid zorgt ervoor dat de regisseur, die op zijn 19e 70 wordt, niet direct reageert op hedendaagse problemen. Zijn perceptie is bijna altijd geestig en subtiel; politiek komt naar voren in de manier waarop hij zijn personages filmt en ze in conflict plaatst.

De extreme loyaliteit van de assistent, de verschuiving van genderrollen, vertegenwoordigd door zijn vriendin, en de roekeloosheid van zowel de hoofdpersoon als zijn achtervolgers zeggen veel over de drang naar geld, de woede en het automatisme van overleving.

Cloud – Cloud of Vengeance werd in 2024 uitgebracht in Japan en diverse andere landen. Hoewel de film pas net in Brazilië is verschenen, maakt hij deel uit van een bijzonder productieve reeks films van de regisseur. Alleen al vorig jaar bracht hij drie films uit: vóór Cloud waren er de eerder niet uitgebrachte Chime en The Serpent's Path.

Kurosawa, die voor A Spy's Wife (2020) de Zilveren Leeuw voor beste regisseur ontving op het filmfestival van Venetië, was tussen 2005 en 2023 tevens hoogleraar cinema aan de Universiteit van Tokio. •

Gepubliceerd in uitgave nr. 1371 van CartaCapital , op 23 juli 2025.

Deze tekst verschijnt in de gedrukte editie van CartaCapital onder de titel 'De huiveringwekkende vertolking van het banale'