Vaccinatiegraad daalt opnieuw: GGD luidt noodklok voor volksgezondheid

De vaccinatiegraad bij jonge kinderen blijft dalen en ligt in steeds meer regio’s onder de kritieke grens voor groepsimmuniteit. De GGD GHOR Nederland slaat alarm en waarschuwt dat zonder structurele investeringen de weerbaarheid van de samenleving ernstig onder druk komt te staan.

Uit het recent verschenen Vaccinatiegraadrapport 2024 van het RIVM blijkt dat het aandeel baby’s en kleuters dat wordt gevaccineerd tegen ernstige kinderziekten als difterie, kinkhoest, polio en mazelen licht is afgenomen. Dat zorgt ervoor dat op steeds meer plekken de vaccinatiegraad onder de WHO-norm van 90 tot 95 procent zakt. Die norm is cruciaal voor groepsimmuniteit, waarbij ook de kwetsbaren beschermd zijn tegen uitbraken.

Het RIVM constateert dat de daling ook invloed kan hebben op andere ziekten zoals kinkhoest, wat onder jonge kinderen relatief veel voorkomt en ernstige gevolgen kan hebben. Daarnaast wordt gevreesd dat clusters van ongevaccineerden in bepaalde wijken of groepen kunnen leiden tot lokale uitbraken die snel escaleren.

Ton Coenen, directeur van GGD GHOR Nederland, wijst op een bredere zorg. „De vaccinatiegraad bij peuters en kleuters is te laag. Maar onderliggend zien we een fundament dat afbrokkelt. De hele infectieziektebestrijding staat onder druk: uitbraken kunnen nog maar nauwelijks worden opgevangen. Zo wordt de weerbaarheid van de samenleving stap voor stap ondermijnd.”

Coenen legt uit dat dit niet alleen een kwestie is van cijfers, maar van een structureel probleem binnen de publieke gezondheidszorg. „GGD’en krijgen alleen geld voor het uitvoeren van het Rijksvaccinatieprogramma, maar niet voor structurele activiteiten om de vaccinatiegraad te verhogen. We zijn dus formeel verantwoordelijk voor het succes, maar krijgen daar geen middelen voor.”

Deze situatie is ook terug te zien in internationale ranglijsten, waar Nederland een daling maakt in de KidsRights kinderrechtenindex.

Om de daling tegen te gaan, zijn in sommige steden extra inspanningen geleverd via wijkgerichte campagnes. Ouders worden lokaal benaderd met passende informatie en mogelijkheden voor vaccinatie. Coenen bevestigt het positieve effect. „In de praktijk zien we dat een wijkgerichte aanpak werkt: dichtbij voorlichten en vaccineren vergroot het bereik. Maar dit is geen langetermijnoplossing.” Volgens hem is het belangrijk dat deze aanpak structureel wordt gefinancierd, zodat het niet blijft bij tijdelijke pieken, maar blijvende verbetering brengt.

De zorg dat de vaccinatiegraad daalt, is ook gekoppeld aan de grotere dreiging van uitbraken en epidemieën. Coenen waarschuwt dat de capaciteit om snel en effectief te reageren beperkt is. „Zonder versterking van de publieke gezondheidszorg zijn we simpelweg niet voorbereid op een volgende pandemie.”

Dat kan niet alleen leiden tot ernstige ziektegevallen onder kwetsbare groepen, maar ook tot maatschappelijke ontwrichting en overbelasting van zorginstellingen.

Volgens experts en GGD GHOR is het investeren in preventie en vaccinatie de meest effectieve manier om kosten in de zorg te besparen en volksgezondheid te verbeteren. Vaccinaties beschermen niet alleen individuele kinderen, maar voorkomen ook dat ziektes zich verspreiden en tot grootschalige uitbraken leiden.

De huidige trend van teruglopende vaccinatiegraad vraagt volgens de GGD om extra aandacht en vooral om blijvende, stabiele financiering van de infectieziektebestrijding op lokaal niveau. Ton Coenen benadrukt de urgentie. „Dit is geen luxe, maar essentieel om onze kinderen te beschermen tegen infectieziekten. We mogen als samenleving niet accepteren dat deze bescherming onder druk staat.”

Thuisbatterij steeds populairder, maar wat levert het je op?

Waar gaat die 1,1 miljard euro extra voor defensie nou heen?