De leider van de vrije wereld

Toen Eisenhower overleed, stuurde Franco een oprecht telegram naar de toenmalige Amerikaanse president Richard Nixon, waarin hij het verlies betreurde van een "grote vriend van Spanje", "een illuster staatsman en een groot soldaat", een figuur die "een eminente plaats in de geschiedenis van onze tijd bekleedde als leider van de vrije wereld". Voor degenen voor wie de Koude Oorlog uit het verleden ver weg is, is het wellicht de moeite waard om te onthouden dat Dwight Eisenhower, die tijdens de Tweede Wereldoorlog opperbevelhebber van de geallieerde strijdkrachten aan het Westfront was geweest, de Amerikaanse president was die op 26 september 1953 – precies tweeënzeventig jaar geleden deze week – de beroemde Verdragen van Madrid met de dictator ondertekende, waardoor het Franco-regime weer kon deelnemen aan het concert der naties en de VS militaire bases op Spaans grondgebied kon vestigen. In de Franco-propaganda was de plaats van de overledene als "leider van de vrije wereld" gelijk aan die van Franco als "schildwacht van het Westen" en hoeder van de waarden ervan.

Net als westerse waarden, die afhankelijk van wie er sprak, een bepaalde betekenis hadden, is het concept van de "vrije wereld" altijd vrij flexibel geweest. Tientallen jaren geleden omvatte het bijvoorbeeld het apartheidsregime in Zuid-Afrika of dictaturen zoals Spanje en Turkije, die zich presenteerden als bastions van anticommunisme. De uitdrukking "leider van de vrije wereld" was daarentegen toegesneden op de grote Amerikaanse mogendheid, die na 1945 probeerde haar hegemonie te consolideren door deze rol te spelen. Dit heeft er de afgelopen jaren niet van weerhouden te beweren dat iemand anders dit pak al droeg, in het kielzog van Trumps autoritarisme of het hypothetische non-interventionisme van zijn buitenlandse beleid. Tijdens de eerste ambtstermijn van de huidige president werd sarcastisch beweerd dat Angela Merkel deze toen vacante rol "de facto" had overgenomen. Degenen die later, aan het einde van Bidens ambtstermijn, Israël of Netanyahu als de ware leiders van de vrije wereld beschreven, speelden een macaber spel dat beter paste bij de richting die het veranderende tijdperk inslaat. Nu is de Israëlische premier de wereldleider die, net als een regent die de kroon al heeft overgedragen en om Trump te vleien, deze uitdrukking vaker gebruikt.

Trumps vermeende isolationisme is een hersenschim

Trumps vermeende isolationisme is een utopie. En in Washington, terwijl het idee van vrijheid met de dag wordt herdefinieerd, wordt het beeld van de Amerikaanse president als leider van de vrije wereld opnieuw verkocht.

Lees ook

In deze context, gezien het feit dat deze beruchte propagandaformule zowel een alliantie als een hiërarchische superioriteit ten opzichte van bondgenoten impliceert, zet een Europese analist of leider die suggereert dat het nu de beurt is aan Europa of een van zijn leiders om deze positie in te nemen, zichzelf vreselijk voor schut. Niet-postliberale Europeanen die een eigen buitenlands beleid willen voeren, doen er goed aan zich mentaal van dit concept te bevrijden.