Jordi Boixadós: “Is spijt of spijt beter?”

Romancier, vertaler, muzikant en acteur Jordi Boixadós (1958) schreef in zijn laatste roman, Donar-ho tot (De Bel), een verhaal dat “noch autobiografisch noch autofictieus is, hoewel het waar is dat er veel persoonlijke anekdotes in voorkomen die het voor mij gemakkelijker maakten om de denkwijze van de verteller te volgen en te proberen te schrijven zoals hij denkt.”

Het stuk begint met een zestiger die geïsoleerd leeft in een afgelegen huis in Occitanië. Een bezoek van een vrouw brengt hem ertoe zijn leven grondig te overdenken. Het wordt gekenmerkt door zijn gebrek aan initiatief, een element dat, zo legt de auteur uit, een van de vonken was: "Ik wilde twee personages creëren die het leven totaal verschillend benaderen: de een is erg gedurfd en ambitieus en trapt iedereen die hem nodig heeft onder de voet, en de ander is helemaal niet ambitieus, heeft ideeën die hij niet helemaal in de praktijk kan brengen, hij is een lafaard, en het leven neemt hem mee omdat hij er niet tegen kan. Ik weet niet wat beter is, ik denk dat gedurfd zijn, maar je weet het maar nooit."

Lees ook

Voor de schrijver, de verteller, wiens naam we niet kennen, "heeft reacties die moeilijk te begrijpen kunnen zijn. Hij deed me denken aan de vreemde reacties van personages in Zweedse romans – naast Zweeds vertaalt hij ook uit het Engels, Frans en Italiaans. Ze hebben een andere mentaliteit, en uiteindelijk verklaart dit personage zichzelf. In mijn vroege jeugd raakte ik ook een beetje over de schreef en miste ik de drive, maar op een gegeven moment schud je jezelf wakker en besluit je dat je zo niet verder kunt, in tegenstelling tot het personage. Nu, na er een tijdje aan te hebben geschreven, begon ik me met hem te identificeren, tot het punt waarop ik mezelf eraan moest herinneren dat ik niet zo ben."

De hoofdpersoon wordt bovendien getekend door een vaderschap dat hij niet kan waarmaken: "Iemand legde me uit dat hij een getrouwde minnaar had en dat zij zwanger was geraakt, en ik vroeg me af wat ik zou doen als het mij overkwam, hoe ik zou reageren. Ik heb een zoon van 44; ik was al vader op mijn 23e, en ik dacht dat ik het nu heel anders zou doen. Er wordt veel over moederschap gesproken, maar het kan me gewoon niet schelen, en heel weinig over vaderschap."

"Wij die 17 waren en op de dag dat Franco stierf naar de universiteit gingen, hebben veel geluk gehad."

Een derde element dat de roman in gang zette, was geestelijke gezondheid. Er is namelijk een personage met ernstige problemen, "de typische persoon die ongelooflijk gevoelig is maar psychiatrische problemen heeft, die erg creatief is maar het vreselijk moeilijk heeft", zegt Boixadós. "Nog niet zo lang geleden was dit allemaal verborgen, maar de persoon die eraan lijdt, treft geen schuld; het is als iemand die de pech heeft een lever- of hartprobleem te hebben. Het is duidelijk dat het zelf ervaren van deze problemen een blijvende indruk op me heeft achtergelaten, want het komt in drie opeenvolgende romans voor, hoewel het hier een grotere rol speelt. Het weerspiegelt ook hoe gelukkig het is dat er tegenwoordig medicijnen zijn waardoor zieke mensen een normaal leven kunnen leiden."

De roman wordt op twee niveaus verteld: enerzijds het heden, en anderzijds het verleden, met name de spanning van de overgang: "Ik heb het meegemaakt. Degenen onder ons die 17 waren en op de dag dat Franco stierf aan de universiteit begonnen, hadden veel geluk, want we beleefden het alsof het geen grenzen kende en alsof de wereld prachtig en magisch was, en dat behouden we deels nog steeds. We merkten veel van de problemen niet op, want elk moment had alles kunnen ontploffen; denk maar aan de Atocha-misdaden, ETA, Puig Antich... We hadden een beetje een post-hippiementaliteit."

Dit zijn elementen die de verteller doen afvragen of hij een ander leven had kunnen hebben, als hij vastberadener was geweest of de groep had geleid die hij had, terwijl hij ook de rol van tweede man benadrukt: "Het is een figuur die deel uitmaakt van de leiding, maar het lijkt er niet op, omdat hij vaak in de schaduw staat. De verteller is helder en in zijn reflectie voelt hij grote spijt. Maar wat is beter: spijt dat je niet hebt gedaan wat je had moeten doen, of berouw dat je iets hebt gedaan omdat je erin geloofde en vervolgens iemand hebt gekwetst? Als gevolg hiervan is er eenzaamheid, en in feite is zijn grote besluit om zich van alles los te maken, zichzelf op te sluiten en ver weg te gaan wonen, waar hij zichzelf weer opbouwt."

Naast het feit dat Boixadós als tiener en jongvolwassene in een paar bands heeft gespeeld, heeft hij carrière gemaakt als singer-songwriter, met zes uitgebrachte albums – en momenteel in de schrijversband Malalletra – "een passie die vervaagt en weer oplaait, maar altijd terugkeert", legt hij uit. En dan is er nog theater, dat een rol speelt in de roman en in zijn leven: "Nu ik 50 ben geworden, ben ik een acteerstudie begonnen en heb ik aan een aantal projecten meegedaan, en nu zit ik bij het gezelschap La Pèrfida. Ik heb een deel van de emotionaliteit teruggevonden die ik had toen ik jonger was; ik was overgevoelig totdat ik de handrem moest aantrekken om mezelf niet te bezeren. Mijn leven is gevuld met theater", zegt hij, zich ervan bewust dat "ik al lang geleden ben gestopt met schrijven, omdat ik dacht dat ik het moest verkopen."