Woda w UE: kwestia prawa i bezpieczeństwa

Po dziesięcioleciach, w których dostęp do wody pitnej w Portugalii i Europie był czymś oczywistym, okoliczności uległy zmianie, wpływając negatywnie na obywateli, przedsiębiorstwa i środowisko.

Skutki ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak fale upałów, powodzie, przedłużające się susze i pożary lasów, są coraz częstsze i poważniejsze, powodując poważne konsekwencje zdrowotne dla Europejczyków, przedwczesne zgony, zakłócenia w dostawach wody pitnej i rosnące straty ekonomiczne dla przedsiębiorstw. Wydarzenia te mogą podważyć spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną Unii Europejskiej i stać się punktem zapalnym globalnego konfliktu.

Biorąc pod uwagę te transformacje i skutki zmian klimatycznych, które zmieniają wzorce i poziomy opadów, uczynienie gospodarki wodnej bardziej odporną jest kwestią bezpieczeństwa, a także skutecznego przygotowania i reagowania na sytuacje kryzysowe. Woda jest nie tylko podstawową potrzebą, ale także kluczowym zasobem, ponieważ bez niej nie ma życia. Zrównoważony rozwój środowiska, dobrobyt gospodarczy, bezpieczeństwo żywnościowe i energetyczne oraz ochrona jakości życia Europejczyków zależą od stabilnego i wysokiej jakości zaopatrzenia w wodę.

W tym względzie nie tylko gromadzenie i magazynowanie zasobów wodnych, ale także ich transport, oczyszczanie i dystrybucja są szczególnie ważne. Susze, które miały miejsce w zeszłym roku, szczególnie w krajach południowej Europy i basenu Morza Śródziemnego, uwypukliły również niepokojącą sytuację sieci dystrybucji wody w kilku państwach członkowskich UE, ze starzejącą się infrastrukturą, która nie nadaje się już do obecnych okoliczności, i wysokim poziomem strat. Z drugiej strony państwa członkowskie środkowej i północnej Europy zostały dotknięte zjawiskiem przeciwnym, w którym stres wodny wynika nie z braku wody, ale z jej nadmiaru, z wydarzeniami wysokich i wysoce skoncentrowanych opadów, które spowodowały kilka powodzi.

Niedawno zaprezentowana Europejska Strategia Odporności Wodnej, mająca na celu odpowiedź na rosnącą potrzebę zmiany paradygmatu zarówno ze strony Państw Członkowskich, jak i UE, zdecydowanie stawia kwestię wody na szczycie listy priorytetów, analizując problem w jego wielu aspektach w sposób zintegrowany i proponując drogę naprzód.

Cele są jasne: przywrócenie i ochrona cyklu hydrologicznego jako podstawy zrównoważonego zaopatrzenia w wodę; budowanie gospodarki opartej na inteligentnym gospodarowaniu wodą we współpracy z obywatelami i podmiotami gospodarczymi w celu wsparcia konkurencyjności UE, przyciągnięcia inwestorów i wspierania rozwoju unijnego przemysłu wodnego; zapewnienie wszystkim dostępu do czystej wody i warunków sanitarnych w przystępnej cenie oraz wzmocnienie pozycji obywateli w zakresie odporności na wyzwania związane z wodą.

Aby zapewnić zachowanie tego istotnego zasobu, najpierw konieczne jest przywrócenie i ochrona cyklu wodnego, który naturalnie magazynuje, oczyszcza i uwalnia wodę. Konieczne jest przywrócenie jakości i dostępnej ilości tego zasobu, nie tylko na powierzchni, w rzekach, jeziorach i na terenach podmokłych, ale także znalezienie sposobów na poprawę jego zdolności absorpcji i retencji w drodze do morza, aby przywrócić podziemne rezerwy, zapewniając ich naturalne uzupełnianie i zwalczając źródła zanieczyszczeń.

Z drugiej strony obywatele i wiele sektorów gospodarki potrzebują stabilnego zaopatrzenia w wodę i często mają różne potrzeby w ciągu roku, więc magazynowanie wody w zbiornikach i innych sztucznych strukturach wymaga szczególnej uwagi oraz starannego planowania i koordynacji. Propozycja Komisji Europejskiej dotycząca zarządzania wodą daje priorytet rozwiązaniom opartym na naturze, ale przewiduje również wykorzystanie sztucznych struktur lub ich kombinacji, podkreślając znaczenie planowania i oceny wpływu, jaki te zmiany mogą mieć na cykl wodny. Skupia się na zintegrowanej i zrównoważonej strategii zarządzania wodą.

Przyszła pomyślność i konkurencyjność gospodarki europejskiej zależą od zdolności do efektywnego zarządzania i wykorzystywania tego ograniczonego zasobu. Dlatego konieczne jest zmniejszenie zużycia, biorąc pod uwagę, że popyt rośnie w wyniku transformacji cyfrowej, ulepszenie sieci dystrybucyjnych, zwiększenie ich wydajności i promowanie digitalizacji, zapewniając inteligentne zarządzanie, większą wiedzę i większą kontrolę nad tym zasobem. Biorąc pod uwagę jego skończoność, woda nie może być marnowana, a różnicowanie zastosowań musi być promowane, a ponowne wykorzystanie oczyszczonych ścieków do innych celów musi być zwiększone, szczególnie w rolnictwie, produkcji energii i procesach przemysłowych, takich jak systemy chłodnicze.

Dostęp do bezpiecznej wody pitnej jest powszechnym prawem, dlatego Europejska Strategia Odporności na Wodę musi stawiać obywateli Europy w centrum. Ważne jest zapewnienie sprawiedliwego i niedrogiego dostępu do bezpiecznej wody pitnej i urządzeń sanitarnych dla wszystkich Europejczyków, niezależnie od regionu zamieszkania, oraz promowanie ich wzmocnienia pozycji i umiejętności w tej kwestii. Konsumenci odgrywają kluczową rolę w zwiększaniu odporności na wodę, ponieważ ich zachowanie, nawyki i konsumpcja mają duży wpływ. Tylko prawdziwie wzmocnione społeczeństwo będzie odporne i zdolne do reagowania na nieprzewidziane wyzwania.

Aby osiągnąć te cele, strategia wymienia pięć obszarów interwencji: zarządzanie i wdrażanie w celu napędzania zmian; finanse, inwestycje i infrastruktura w celu zapewnienia stabilnych dostaw; digitalizacja i sztuczna inteligencja w celu przyspieszenia i uproszczenia dobrego zarządzania wodą; wzmacnianie konkurencyjności poprzez badania i innowacje, promowanie przemysłu wodnego i umiejętności w tym zakresie; bezpieczeństwo i gotowość oraz zapobieganie w celu zwiększenia zbiorowej odporności.

Dla Portugalii Europejska Strategia Odporności Wodnej jest przede wszystkim dobrą wiadomością. Dla naszego kraju istotne jest, aby kwestia wody znalazła się na szczycie europejskiej agendy, a także aby jego obawy i proponowane rozwiązania zostały dostrzeżone.

Ścieżka, którą podąża Portugalia, ucieleśniona w Narodowej Strategii „Woda, która jednoczy”, zaprezentowanej 9 marca, jest idealnie zgodna z europejską inicjatywą. Oszczędzanie, redukcja zużycia, ponowne wykorzystanie, zwalczanie strat i optymalizacja zarządzania tym zasobem należą do krajowych priorytetów. Zakłada się holistyczną i zintegrowaną wizję, z ambicją określenia wytycznych i środków na rzecz większego bezpieczeństwa i zrównoważonego rozwoju w zarządzaniu wodą w Portugalii, godząc obawy środowiskowe, ekonomiczne i społeczne.

Strategia „Woda, która łączy” odzwierciedla zaangażowanie naszego kraju na rzecz odporności wodnej i zrównoważonego rozwoju środowiska, promując wielosektorowe, solidne i zintegrowane zarządzanie tym zasobem, co gwarantuje korzyści dla wszystkich regionów kontynentu.

Wzmocnienie odporności na wodę stanowi wyzwanie, ale jest również szansą dla naszego kraju. Po pierwsze, Strategia Europejska podkreśla potrzebę inwestycji w tym sektorze, dywersyfikując możliwe źródła finansowania, mianowicie poprzez Europejski Bank Inwestycyjny i Politykę Spójności, i stwierdza, że ​​temat ten powinien zająć ważne miejsce w kolejnych Wieloletnich Ramach Finansowych.

Po drugie, jest to drzwi, które otwierają się, aby wzmocnić potencjał podmiotów zarządzających i zwiększyć konkurencyjność portugalskich firm i branż działających w sektorze wodnym. Biorąc pod uwagę ich wiedzę, zdolność do innowacji i doświadczenie, są oni na czele, jeśli chodzi o pomoc swoim europejskim odpowiednikom. Nasz kraj ma obecnie jeden z najniższych wskaźników utraty wody w Europie, w wyniku inwestycji w odnawianie sieci i ich digitalizację.

Po trzecie, Europejska Strategia Odporności Wodnej ma wymiar zewnętrzny, uznając wiodącą rolę UE w zrównoważonym rozwoju środowiska, ale także we współpracy międzynarodowej. Europejskie przywództwo w tej dziedzinie na poziomie globalnym daje możliwość budowania strategicznych sojuszy z partnerami międzynarodowymi i otwierania nowych perspektyw. Inwestowanie w zrównoważone zarządzanie wodą i innowacje wzmocni europejskie przedsiębiorstwa i zwiększy konkurencyjność, ponieważ są to sektory, w których jesteśmy liderami. Jednocześnie jest to znacząca okazja biznesowa dla przemysłu UE, dzielenie się naszym doświadczeniem i wiedzą w sektorach wody i kanalizacji.

Dla Portugalii włączenie wymiaru zewnętrznego do strategii europejskiej stanowi wartość dodaną, biorąc pod uwagę bogatą historię współpracy w tych sektorach, przede wszystkim z portugalskojęzycznymi krajami Afryki, ale także z wieloma innymi obszarami geograficznymi, od Azji po Amerykę Łacińską.

Nasz kraj jest gotowy i zdolny do współpracy z Komisją Europejską, aby wykorzystać jej wiedzę, doświadczenie i kompetencje na rzecz świata, w którym dostęp do wody pitnej i warunków sanitarnych będzie prawdziwym prawem, a nie przywilejem.