Turyści własnej biografii

W grudniu 1935 roku Stephen Spender, W. H. Auden i Christopher Isherwood osiedlili się w miasteczku niedaleko Lizbony, pragnąc żyć z dala od konserwatywnej Anglii stojącej na krawędzi dwóch wojen; podobne doświadczenia można znaleźć w Diario de Sintra (wydawnictwo Gallo Nero), które ukazywało się do sierpnia 1936 roku; w tym czasie Spender wyjechał do Hiszpanii na cztery miesiące przed wybuchem wojny domowej. Pokochał tam Barcelonę, występował Pau Casals i poznał katalońskojęzycznych poetów.

Isherwood nawiązuje również do pomysłu swojego partnera, który stwierdził, że „jest gotów założyć się, że Hitler straci władzę jeszcze w tym miesiącu”. Autor książki „Goodbye to Berlin ” uważa to za „tak głupi pogląd, że przesądnie liczę na jego spełnienie”.

Rzeczywistość okazała się jednak zupełnie inna. Ci brytyjscy poeci ostatecznie udali się na wygnanie, niektórzy do Stanów Zjednoczonych, jak w przypadku Isherwooda, który zmarł w kalifornijskim mieście Santa Monica w 1986 roku (urodził się w Disley w hrabstwie Cheshire w 1904 roku). Wyidealizowany cel spotkania się w Sintrze, by uciec od brytyjskiej homofobii – wspólną cechą ich twórczości był homoseksualizm – okazał się niespełnionym marzeniem.

Ostatecznie ta trójka poetów stanęła w obliczu starcia ideologii, gdy w konfliktach wojennych narastała niepewność. W pewnym sensie byli „przyjaciółmi w drodze ”, by posłużyć się utworem Isherwooda, pierwotnie zatytułowanym „Down There on a Visit” (1962).

W tej powieści odnajdujemy być może najbardziej przenikliwego i cynicznego Isherwooda w całej jego karierze, w prozie łączącej osobistą introspekcję z obserwacją społeczno-polityczną, skonstruowanej jako autonomiczne, a zarazem powiązane ze sobą epizody. Te cztery historie stanowią cenne świadectwo dla pokolenia wędrującego, naznaczonego represjami seksualnymi, rodzącym się totalitaryzmem i duchowym rozczarowaniem Zachodem. W ten sposób autor konstruuje autoportret poprzez innych, osadzony w różnych sceneriach: Berlinie, greckiej wyspie, Londynie i Kalifornii, w latach 1928–1940.

W każdej lokacji postać działa jak katalizator dla procesu samopoznania narratora. Christopher Isherwood, znany również jako Christopher Isherwood, dystansuje się od siebie, by przyjrzeć się sobie jako postaci. Jak zauważa w pewnym momencie Paul, Isherwood jest „turystą na wskroś”, nieustannym bywalcem życia innych, niezdolnym do pełnego zakorzenienia się w jakimkolwiek innym istnieniu niż własne, ale też niezdolnym do pełnego zakorzenienia się w swoim własnym.

Berlin dekadenckich kabaretów i swobody seksualnej, z obecnością narodowych socjalistów, gdzie młody Christopher spotyka pana Lancastera, którego sztywna moralność pozwala narratorowi odkryć własne pragnienia; Grecja, gdzie Ambrose – postać wzorowana na homoseksualnym archeologu Francisie Turville-Petre – uosabia tragedię wewnętrznego wygnania po ucieczce przed brytyjskimi represjami; Londyn Waldemara, oportunisty, który chce wykorzystać młodą Angielkę, aby uciec z nazistowskich Niemiec; i Kalifornia, gdzie żigolo Paul (wzorowany na pięknym i ekscentrycznym Denhamie Foutsie) dzieli się duchowym odkryciem z Isherwoodem...

Te cztery momenty funkcjonują niemal jak stacje emocjonalnej drogi krzyżowej, w której bohaterowie zdają się być nieustannie gośćmi – wyrażenie to, choć może wydawać się banalne, podsumowuje istotę książki: nieumiejętność pełnego zaangażowania się w sprawy innych i w sprawy siebie, bycie turystą we własnym życiu, a do tego konieczność emocjonalnego oderwania się od siebie jako strategia przetrwania w świecie, który karze wolne pragnienia, jakby Isherwood sugerował, że wszyscy jesteśmy w pewnym sensie turystami we własnej biografii.

Christopher Isherwood Friends of Passage Acantilado Tłumaczenie: María Belmonte 384 strony 26 euro