O prawach i demonach

Początki republik liberalnych, które później, wraz z wprowadzeniem powszechnego prawa wyborczego, przekształciły się w to, co dziś nazywamy liberalnymi demokracjami, były nierozerwalnie związane z ideą, że ich prawidłowe funkcjonowanie nie może zależeć od cnoty ich władców.

Spinoza, znawca natury ludzkiej w ogólności, a także elity rządzącej i kościelnej kontrelity Republiki Holenderskiej pod przewodnictwem Johana de Witta w szczególności, oparł swoją filozofię polityczną na zasadzie, że stabilności reżimów nie można pozostawiać dobrej wierze i uczciwości ich przywódców. Zasada ta została na nowo odkryta sto lat później przez Davida Hume'a, który utrzymywał, że rządy republikańskie i wolne są absurdalne, jeśli ich konstytucja nie zapewnia barier i kontroli uniemożliwiających nieuczciwym i niegodziwym działanie wbrew interesom ogółu.

Niedługo potem James Madison, jeden z Ojców Założycieli Stanów Zjednoczonych, nalegał na potrzebę tych barier i kontroli w swoich artykułach w obronie nowej Konstytucji w The Federalist. W słynnym fragmencie stwierdził, że ponieważ ludzie nie są aniołami, należy ustanowić kontrole i równowagę, nawet w obrębie samej struktury rządu, aby zrekompensować brak wyższych motywów poprzez zrównoważenie egoistycznych interesów i konkurencyjnych ambicji.

Liberalna demokracja nie może polegać na cnocie rządzących.

W tym samym czasie, w nie mniej znanym fragmencie, Kant dodał ironicznie, że problem ustanowienia i utrzymania konstytucji republikańskiej będzie musiał znaleźć rozwiązanie nawet wśród „ludu demonów”, pod warunkiem, że diabły te będą obdarzone inteligencją niezbędną do oszacowania osobistych szkód, które nieuchronnie wynikną z nieprzestrzegania dobrze przemyślanych reguł mających na celu odwieść je od postępowania w taki sposób, w jaki postępowałyby, gdyby nie istniały.

Być może nie powinniśmy całkowicie podzielać optymizmu Kanta co do możliwości inżynierii konstytucyjnej i ustawodawczej. Jednak w tym momencie historii nie wydaje się rozsądne dalsze porzucanie starego republikańskiego pesymizmu co do podatności jednostek na korupcję.

Przeczytaj także

Frakcja klasy politycznej, która nie chce zostać grabarzami liberalnej demokracji, powinna pamiętać, co było jasne dla tych, którzy założyli lub zaprojektowali reżimy, z których historycznie się wywodzi. Dopóki istnieje władza i pieniądze, a nie wygląda na to, że znikną natychmiast, korupcja będzie kusząca. Ale przetrwanie liberalnych demokracji zależy od woli ustanowienia skutecznych i odstraszających mechanizmów, aby zapobiec jej w jak największym stopniu. Ich kryzys legitymacji, który napędza skrajną prawicę, ma wiele wspólnego z zaniedbaniem ustawodawców, którzy, podczas gdy skandale podważają zaufanie, pozwalają latami mijać bez wykonywania swojej pracy.