Zgaga | Ataki kwasu żołądkowego

Niestrawność, pieczenie za mostkiem, nieprzyjemny smak w ustach: zgaga i inne objawy refluksu są powszechne. Szacunki wskazują, że co trzeci Niemiec doświadcza tego typu problemu sporadycznie, a co czwarty nawet często. „Liczba ta rośnie na całym świecie” – mówi gastroenterolog Joachim Labenz z Centrum Medycznego na lotnisku Siegerland (Nadrenia Północna-Westfalia). Jedną z głównych przyczyn tego stanu rzeczy jest coraz większa liczba osób z nadwagą . Zgagę często leczy się farmakologicznie, choć wiele można osiągnąć prostymi środkami. Styl życia, technika oddychania i pozycja snu odgrywają kluczową rolę.

Odbijanie się po obfitym posiłku jest normalne. Staje się problemem dopiero wtedy, gdy zgaga występuje regularnie i pogarsza jakość życia. Choroba refluksowa jest często przyczyną tych objawów: mięśnie w dolnej części przełyku nie zamykają się prawidłowo, co umożliwia cofanie się kwaśnej treści żołądkowej. Z czasem może to prowadzić do dalszych problemów, takich jak uszkodzenie zębów lub zapalenie przełyku, które może rozwinąć się w stan przedrakowy (przełyk Barretta). Zwiększa to ryzyko raka przełyku i dlatego wymaga regularnych badań kontrolnych. „Ogólnie jednak ryzyko raka jest niskie” – wyjaśnia gastroenterolog Wolfgang Fischbach, przewodniczący Gastro-Ligi. Ta organizacja zrzeszająca lekarzy i osoby niebędące specjalistami ma na celu zapobieganie chorobom układu pokarmowego i poprawę leczenia w tych obszarach.

„Połowa osób przyjmujących inhibitory pompy protonowej ich nie potrzebuje”.

Joachim Labenz gastroenterolog

Diagnoza choroby refluksowej nie zawsze jest łatwa. Objawy są niespecyficzne: „Zgaga może mieć zupełnie różne przyczyny” – mówi Labenz, jeden z autorów wytycznych medycznych dotyczących choroby refluksowej. Jeśli jednak zapalenie przełyku zostanie zdiagnozowane u pacjenta z odpowiadającymi objawami za pomocą gastroskopii, diagnoza jest oczywista. Jeśli nie ma stanu zapalnego, choroba jest daleka od wykluczenia – w takim przypadku konieczne są dalsze badania.

Ponieważ refluks jest tak powszechny, lekarze często przepisują inhibitory pompy protonowej (IPP) w celu złagodzenia typowych objawów, ponieważ skutecznie hamują one produkcję kwasu żołądkowego. Do leków tych należą omeprazol lub pantoprazol, potocznie nazywane „lekami chroniącymi żołądek”.

„To podejście czysto pragmatyczne, a nie diagnostyczne” – mówi Labenz. Jeśli pacjenci dobrze reagują, choroba refluksowa nie jest potwierdzona, ponieważ leki pomagają również w innych problemach. Z drugiej strony, refluksu nie można wykluczyć, jeśli IPP nie działają. Często jednak leki nie są nawet konieczne. Wolfgang Fischbach mówi: „Wielu pacjentów ma łagodniejsze objawy, które nie wymagają natychmiastowej terapii. Ogólne środki, takie jak utrata masy ciała i zmiany w diecie, często wystarczają”.

Inhibitory pompy protonowej należą do najczęściej przepisywanych leków na świecie. Według Niemieckiego Raportu o Przepisach Leków (German Drug Prescription Report), w 2022 roku w Niemczech przepisano 3,8 miliarda dawek dziennie. Od tego czasu leki te straciły dobrą reputację ze względu na potencjalne działania niepożądane. Badania obserwacyjne powiązały długotrwałe stosowanie z poważnymi chorobami, takimi jak osteoporoza, problemy z nerkami, choroby układu krążenia i demencja.

Jednak eksperci, tacy jak Fischbach i Labenz, uważają te leki za wyjątkowo bezpieczne. „Nie ma przekonujących dowodów na poparcie tych twierdzeń” – mówi Labenz. „Z naukowego punktu widzenia jest to nie do utrzymania”. Amerykańskie Towarzystwo Gastroenterologiczne zajmuje podobne stanowisko. Jednak leki te mają udowodnione potencjalne skutki uboczne, takie jak zwiększenie długoterminowego ryzyka infekcji przewodu pokarmowego i zmiany w mikrobiomie. Dlatego powinny być przepisywane tylko w razie potrzeby, podkreśla Labenz, krytykując często „niezróżnicowane, pobieżne przepisywanie” inhibitorów pompy protonowej.

„Połowa osób przyjmujących IPP ich nie potrzebuje” – mówi gastroenterolog. Wielu przepisuje się te leki na „jakiś rodzaj dolegliwości żołądkowo-jelitowych”, często w dużych dawkach i przez długi czas. „Ludzie chodzą do lekarza i wielokrotnie otrzymują receptę, a nikt nie kwestionuje ich decyzji” – mówi Labenz.

W wielu przypadkach zmiana nawyków może zastąpić leczenie farmakologiczne. „Najważniejszym ogólnym sposobem leczenia otyłości jest utrata masy ciała” – podkreśla Wolfgang Fischbach. Waga zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej, zwiększając ryzyko refluksu. W przypadku nocnych objawów refluksu pomocne jest uniesienie wezgłowia łóżka i spanie na lewym boku, jeśli to możliwe. Ponieważ wejście do żołądka znajduje się po prawej stronie, w tej pozycji refluks do przełyku jest mniej prawdopodobny.

Ponadto trening przepony może pomóc wzmocnić barierę między żołądkiem a przełykiem. Joachim Labenz mówi: „Istnieją wiarygodne dane wskazujące na skuteczność treningu tego obszaru”. Dlatego zaleca się ukierunkowane ćwiczenia oddechowe, a nawet po prostu śpiewanie – czy to w chórze, pod prysznicem, czy w samochodzie.

Z drugiej strony, stres, palenie tytoniu i późne posiłki są nieskuteczne. To, co jesz, również odgrywa ważną rolę – generalnie zaleca się dietę śródziemnomorską. Nie ma jednak jasno określonej „diety antyrefluksowej”, ponieważ produkty spożywcze, które powodują problemy, są bardzo zróżnicowane.

Dlatego warto prowadzić dziennik żywieniowy, zapisując, co jadłeś i kiedy wystąpiły objawy. Lecznicza glinka i woda mineralna bogata w wodorowęglany również często pomagają i nie powodują skutków ubocznych – oba pomagają neutralizować kwas żołądkowy. „Jeśli często budzisz się w nocy z powodu zgagi, powinieneś trzymać szklankę wody na stoliku nocnym” – radzi Fischbach. „Już łyk jest bardzo pomocny”.