Muzyka Bacha przeciwko wojnie i dyskryminacji
Kompozytor Johann Sebastian Bach zmieniał swoją słynną Pasję według św. Jana trzy razy na przestrzeni lat, nieustannie dostosowując ją do ducha czasów. Historia, która opowiada o męce Jezusa Chrystusa, wydaje się bardziej aktualna niż kiedykolwiek. Lipski Festiwal Bachowski prezentuje nie tylko dwie z zachowanych wersji Bacha, ale także kilka niezwykłych transformacji.
Weekend otwarcia „Queer Passion” – z nowym librettem Thomasa Höfta – skupiał się na cierpieniu osób ze społeczności LGBTQ . „Szczególnie w Rosji i USA osoby queer są ponownie dyskryminowane i uciskane” – powiedział autor, dramaturg i reżyser Thomas Höft w wywiadzie dla DW.
Bach po arabsku przeciwko wojnom na Bliskim Wschodzie„Arabian Passion”, zaaranżowana przez bułgarskiego muzyka Władimira Iwanowa, nadaje muzyce Bacha orientalny charakter. Wykonana na świeżym powietrzu na rynku w Lipsku, jego przesłanie o pokoju między Wschodem a Zachodem dotarło do szerokiej publiczności. Iwanow zebrał fragmenty Pasji według św. Jana i św. Mateusza Bacha w 2006 r., pod wrażeniem inwazji USA na Irak. „Widziałem cierpienie ludzi tam i nawiązałem do Ewangelii” – powiedział DW. „Nigdy bym nie pomyślał, że po prawie 20 latach ten temat będzie nadal tak aktualny na Bliskim Wschodzie ”.
Fragmenty Pasji śpiewane są po arabsku przez libańską aktorkę i piosenkarkę Fadię Tomb el-Hage, która mieszka w Niemczech. „Dorastałam w Libanie i panowało tam niemal nieustanne napięcie” – powiedziała Deutsche Welle. „Od kiedy pamiętam, dochodziło do powtarzających się wojen domowych”. Od czasu niedawnych ataków Izraela na Iran, jest głęboko zaniepokojona losem swoich krewnych i przyjaciół w Libanie. Śpiewała arię „Zmiłuj się” z Pasji według św. Mateusza w szczególnie wzruszający sposób.
Transformacja wykraczająca poza muzykę„Transformacja” to motto tegorocznego Festiwalu Bacha. „To słowo, które słyszymy ostatnio bardzo często” – powiedział dyrektor Festiwalu Bacha Michael Maul w wywiadzie dla DW, nawiązując do transformacji w gospodarce, świecie cyfrowym i zmianach klimatu. „Zastosowaliśmy ten termin do muzyki i bardzo pasuje do dzieł Bacha”.
Johann Sebastian Bach wielokrotnie przerabiał swoje utwory, przearanżowywał je lub używał nowych tekstów. Istnieje również kilka wersji jego Mszy h-moll, wpisanej na Listę Światowego Dziedzictwa. Na koncercie inauguracyjnym zaprezentowano jego pierwszą, krótką wersję z 1733 r., która jest rzadko wykonywana. Orkiestra Gewandhaus i Chór Chłopięcy św. Tomasza z Lipska, pod dyrekcją kantora św. Tomasza Michaela Reize, otrzymały gromkie brawa. Niezależnie od tego, czy w języku portugalskim, niemieckim czy japońskim, wzruszające momenty wysokich głosów chłopców były komentowane przez wielu gości przed kościołem św. Tomasza po koncercie.
Festiwal Bacha jest jednym z najbardziej międzynarodowych festiwali muzyki klasycznej w Niemczech. Biorąc pod uwagę sprzedaż biletów, tegoroczne wydarzenie powita gości z ponad 50 krajów, od Burundi po RPA i od USA po Amerykę Łacińską. Szczególnie duża liczba gości przyjeżdża co roku z Azji, aby doświadczyć muzyki Bacha w oryginalnych miejscach, gdzie Bach pełnił funkcję kantora kościoła św. Tomasza od 1723 r. aż do swojej śmierci w 1750 r. W tej roli kierował między innymi słynnym chórem chłopięcym św. Tomasza, jednym z najstarszych chórów chłopięcych w Niemczech.
Festiwal Bacha jest organizowany corocznie przez Archiwum Bacha w Lipsku, które w tym roku obchodzi 75-lecie istnienia. Aby uczcić rocznicę, dyrektor Peter Wollny z radością przyjął hojny dar z USA, kolekcję Kulukundis. Składa się ona z listów, pism i autografów synów wielkiego mistrza baroku Johanna Sebastiana Bacha. Archiwum w Lipsku jest właścicielem drugiej co do wielkości na świecie kolekcji pism, książek i przedmiotów związanych z Johannem Sebastianem Bachem i jego rozszerzoną rodziną. Kolekcja synów Bacha jest obecnie wyceniana na około 10 milionów euro.
Bacha parodiuje z przymrużeniem okaPrzekształcenia tekstów Bacha często brzmią zabawnie dla współczesnych uszu. Bach później przerobił kilka swoich świeckich kantat na kantaty sakralne dla Kościoła. Teksty świeckie zostały zastąpione tekstami sakralnymi w tzw. procesie „parodii”. Niektóre z oryginalnych świeckich kantat będzie można usłyszeć również na Festiwalu Bacha.
Oratorium Bożonarodzeniowe jest jednym z najczęściej wykonywanych dzieł Bacha i ma wiele podobieństw do wcześniejszych świeckich kantat. Znany chorał „Jauchzet, Frohlocket”, hymn do Boga Władcy, wcześniej występował w zupełnie innym kontekście. Tę samą melodię można znaleźć w świeckiej kantacie Herkules z mitologii greckiej, którą Bach zadedykował elektorowi. Jedna z arii nie dotyczy pojedynku Herkulesa z wrogiem, ale raczej pociągu płci żeńskiej i walki z własną żądzą.
Michael Maul przyczynił się również do specjalnego libretta rozrywki z muzyką Bacha. „To rodzaj lekkiego singspielu, w którym rozważałem, jak Bach mógłby skomponować muzykę do Fausta Goethego” — mówi dyrektor Festiwalu Bacha Maul. Całość została stworzona, aby uczcić 500. rocznicę „Piwnicy Auerbacha”. Dawny bar winny, w którym poeta Johann Wolfgang von Goethe zainspirował się do napisania dramatu „Faust”, jest obecnie atrakcją turystyczną. „Faust Bacha” będzie tam wystawiany kilkakrotnie podczas Festiwalu Bacha.
Michael Maul przeniósł również Bacha do świata cyfrowego, przywracając mu życie. Wykorzystując rozszerzoną rzeczywistość, Johann Sebastian Bach zagra koncert klawesynowy jako awatar i skomentuje go w swoim rzekomo szorstkim stylu. „Są to głównie cytaty z niego samego lub z jego bezpośredniego otoczenia, z elementami humorystycznymi” — wyjaśnia Michael Maul. Wydarzenie cyfrowe można oglądać za pomocą odpowiednich okularów 3D. Dzięki przenośnemu sprzętowi koncert wyruszy również w trasę po Festiwalu Bachowskim. Zaproszenia z USA, Malezji i Japonii zostały już otrzymane.
Festiwal Bacha w Lipsku potrwa do 22 czerwca
dw
