125 lat kultury popularnej: magiczne kolory OZ
Dawno, dawno temu żyła sobie mała dziewczynka, Dorota Gale. Mieszka w odosobnieniu na spokojnej farmie w Kansas. Aż do momentu, gdy potężny tornado porywa ją i jej psa Toto i przenosi ich do fantastycznego królestwa Oz, gdzie czyha wiele niebezpieczeństw, ale zdarzają się też cuda.
Za radą przyjaznej czarownicy Dorotka wyrusza do Szmaragdowego Miasta. Podąża żółtą, ceglaną drogą, mając nadzieję, że tajemniczy Czarnoksiężnik z Krainy Oz pomoże jej wrócić do domu…
To opowieść o oryginalnym tytule „Czarnoksiężnik z Krainy Oz” autorstwa amerykańskiego autora Lymana Franka Bauma, opublikowana w 1900 roku. W ciągu zaledwie kilku lat historia ta stała się jedną z najpopularniejszych książek dla dzieci na świecie. Została przetłumaczona na wiele języków.
Podróż do wnętrzaW trakcie długiej podróży Dorotka zaprzyjaźnia się ze sławnymi mieszkańcami Krainy Oz: strachem na wróble, który chciałby mieć własny mózg, blaszanym drwalem, który marzy o sercu, i tchórzliwym lwem, który poszukuje odwagi. Razem stawiają czoła różnym próbom, przechytrzają złą czarownicę i odkrywają, że cechy, których poszukiwali, były w nich od dawna.
Magiczne rubinowe pantofelki Dorotki, które otrzymuje po tym, jak jej dom zostaje porwany przez tornado, a na lądzie zabija Złą Czarownicę ze Wschodu, okazują się kluczem do jej powrotu do domu.
Britannica, najstarsza encyklopedia świata, opisuje „Czarnoksiężnika z Krainy Oz” jako „nowoczesną baśń o wyraźnie amerykańskim tle” i stwierdza, że odważną Dorotkę można uznać za jedną z pierwszych feministycznych bohaterek literatury dziecięcej.
Zarówno w filmie , teatrze i musicalu, jak i w muzyce pop: różnorodne adaptacje uczyniły z magicznej krainy Oz i jej mieszkańców ikony kultury popularnej. Jednak obrazy, które najczęściej się z nim kojarzą, pochodzą głównie ze specyficznego kontekstu: mianowicie z filmowej adaptacji MGM z 1939 roku, w której główną rolę grała 16-letnia wówczas Judy Garland . Jej melancholijna interpretacja utworu „Somewhere Over the Rainbow” została uznana za „największą piosenkę XX wieku” w 2001 r. we wspólnym badaniu reprezentatywnym przeprowadzonym przez National Endowment for the Arts (jedyną federalną agencję finansującą kulturę w USA, przyp. red.) i Recording Industry Association of America.
Srebrnych i czerwonych pantofelkówW książce Lymana Franka Bauma zaczarowane buty Dorotki były srebrne, a nie rubinowoczerwone! Dopiero w adaptacji filmowej z 1939 r. zmieniono kolor na jaskrawoczerwony, aby w pełni wykorzystać zalety nowej technologii filmowej Technicolor. Czerwień po prostu lepiej wyróżniała się na ekranie niż srebro, zwłaszcza na tle żółtej cegły ulicy.
Para tych kapci, które nosiła Judy Garland w filmie, została skradziona z muzeum w Minnesocie w 2005 roku i odzyskana przez FBI w 2018 roku. W 2024 roku została wystawiona na aukcji za 28 milionów dolarów.
Jak konie zmieniają swój kolorI jeszcze ten sekret filmu może zostać ujawniony: na długo przed wynalezieniem grafiki komputerowej i sztuczek ze sztuczką AI, istniał barwnik spożywczy! Aby zobrazować olśniewającego konia o zmiennej barwie, który wita Dorotkę i jej przyjaciół w Szmaragdowym Mieście, na planie filmowym znalazły się cztery białe konie. Ponieważ jednak obrońcy praw zwierząt protestowali przeciwko farbowaniu końskiej sierści, technicy filmowi po prostu zastosowali żelatynę w proszku i barwniki spożywcze, aby zwierzęta świeciły na biało, fioletowo, czerwono lub żółto. Jedyny haczyk: zwierzęta podobno wielokrotnie lizały kolorowy proszek pomiędzy strzałami. Dlatego sceny musiały zostać nakręcone tak szybko, jak to możliwe.
„Szmaragdowe Miasto” również nie zostało zbudowane z zielonych szmaragdów. Mieszkańcom wydaje się to tylko dlatego, że muszą nosić zielone okulary – sprytny trik magika, mający na celu stworzenie wrażenia przepychu.
W filmie z 1939 roku tło stanowiła wspaniała zielona sceneria, która na zawsze utrwaliła wizerunek Szmaragdowego Miasta jako olśniewającego, zielonego raju w kulturze popularnej.
Jakiego koloru była sukienka Dorotki?Jeszcze dziś zdania są podzielone co do tego, czy kraciasta sukienka Dorothy była niebiesko-biała czy niebiesko-różowa. Według niektórych stron internetowych poświęconych fanom, to, co w filmie wyglądało na niebiesko-białe, w rzeczywistości było niebieskie i jasnoróżowe. W rzeczywistości Rosa wydawała się być bardziej widoczna w intensywnym oświetleniu filmowym.
Ten punkt nieuchronnie nawiązuje do debaty na temat kolorów, która toczyła się w mediach społecznościowych w 2015 r. i była znana jako „The Dress”. W tym czasie w Internecie rozgorzała dyskusja na temat zdjęcia sukienki: Czy była biała ze złotymi paskami? A może niebieski z czarnymi paskami? W rzeczywistości oryginalna sukienka okazała się być w ciemnoniebieskie i czarne paski. Różne postrzeganie kolorów zależało od sposobu, w jaki ludzki mózg interpretował światło.
Wiele różnych adaptacjiOd czasu pierwszej publikacji „Czarnoksiężnik z Krainy Oz” doczekał się wielu barwnych interpretacji.
Piosenka Eltona Johna „Goodbye Yellow Brick Road” (1973), którą piosenkarz napisał wspólnie ze swoim wieloletnim partnerem Berniem Taupinem, wykorzystuje obrazy z Krainy Oz, aby symbolizować rozczarowanie sławą i tęsknotę za prostszym życiem. Ostatnia światowa trasa koncertowa 78-letniego Eltona Johna odbyła się pod hasłem „Żegnaj, Yellow Brick Road”. Rozpoczął się 8 września 2018 r. w Allentown w Pensylwanii (USA), a zakończył 8 lipca 2023 r. w Sztokholmie w Szwecji.
Z kolei musical „The Wiz” z 1978 roku był musicalem, w którym występowali wyłącznie czarnoskórzy. Rolę Dorotki przejęła była gwiazda Motown, Diana Ross. Michael Jackson, wówczas 20-latek, któremu daleko było do miana „Króla Popu”, otrzymał rolę stracha na wróble. Film został zmiażdżony przez krytyków. Jednak za kulisami legendarny producent Quincy Jones poznał swojego przyszłego aktora z „Thrillera”, Jacksona.
A potem pojawił się broadwayowski przebój „Wicked” z 2003 r., opowiadający nieznaną wcześniej historię niezrozumianej „Złej Czarownicy z Zachodu” Elphaby (po niemiecku: „Prawdziwa historia Złej Czarownicy z Zachodu”). Tym razem „zaczarowana czarodziejka” ma szmaragdowozieloną skórę i głos zaprzeczający grawitacji. Najsłynniejsza piosenka w musicalu nosi tytuł „Defying Gravity”.
Udany musical doczekał się dwuczęściowej adaptacji filmowej z Cynthią Erivo i Arianą Grande w rolach głównych. Pierwsza część, która trafiła na ekrany w 2024 r., została nominowana do dziesięciu Oscarów podczas 97. rozdania Oscarów na początku tego roku i zdobyła dwie nagrody: za najlepszą scenografię i najlepsze kostiumy.
Adaptacja z języka angielskiego autorstwa Anastassia Boutsko
dw
