De veerkrachtige die uit de as van de geschiedenis is herrezen.

Het vak van historicus is bovenal een waken over de complexe wisselvalligheden van het geheugen. Het gedijt op strengheid, permanente twijfel en onrust ten aanzien van de vele bronnen, in de geduldige zoektocht om niet alleen de feiten te begrijpen, maar ook de voorouderlijke, culturele en sociale echo's die erin blijven hangen.

In deze duizelingwekkende tijden blijft de historicus de bewaker van een tijdsgebonden traagheid die ons in staat stelt complexiteit te onderscheiden en simplificaties af te wijzen. Hij is tegelijkertijd een vakman en een tolk die het vergeten herstelt en, soms met brute helderheid, de menselijke zwakheden aan de rand van officiële verhalen onthult.

António Borges Coelho, een intellectueel, militant communist en dissident, verzette zich tegen het Estado Novo-regime en was een rebelse geest. Hij stierf op 97-jarige leeftijd vrijwel onopgemerkt. Hij was een van de meest trouwe theoretici van een geschiedschrijving die zich niet beperkte tot verhalen, maar de vraag naar macht en het morele begrip van de tijd tot de ware kern van historische kennis maakte. De samenhang van zijn politieke loopbaan versterkt het gewicht van zijn werk.

Hij zat gevangen in Peniche vanwege zijn verzet tegen de dictatuur en was lid van de Portugese Communistische Partij (PCP). Hij stond echter kritisch tegenover de orthodoxie ervan en belichaamde een ketterse geest die zowel de censuur als de blinde loyaliteit van de periode na de Revolutie overleefde. Geboren in Trás-os-Montes, wijdde hij zich onvoorwaardelijk aan de waardigheid van de overwonnenen en onderdrukten. Hij onderzocht de Portugese geschiedenis in al haar wonden en herlevingen, vaak met een ideologische inslag, maar altijd met een frisse blik.

Omdat ik uit Évora kom, heb ik zijn werk over de Inquisitie van Évora van kaft tot kaft gelezen en ik beschouw het als een zeldzaam literair en informatief monument. Eruditie en durf vermengen zich in die pagina's.

Borges Coelho opende met zijn *Inquisitie van Évora* (1533-1668) de deur naar gewetens die door de machinerie van het Heilig Officie waren begraven. Hij identificeerde slachtoffers en beulen, onthulde namen en lotsbestemmingen, verzamelde verhalen van grootsheid en vernedering, van moed en bovenal van pijn. Hij probeerde de waardigheid te herstellen van hen die, tot zwijgen gebracht door institutioneel geweld, alleen overleefden in de pagina's van de schriftgeleerden. Hij bracht de stedelijke, sociale, economische en juridische drama's die de stad Évora aantrof, aan het licht.

Zijn onderzoek heeft het begrip van de Inquisitie veranderd, niet alleen als instrument van repressie, maar ook als een fenomeen van mentaliteit en een mechanisme van intolerantie.

Voor iemand als ik, die een diepe bewondering heeft voor degenen die hun leven hebben gewijd aan het interpreteren van het verleden om ons allemaal meer tijd te geven om in het heden te leven, was het schrijven van dit eerbetoon aan Borges Coelho een onvermijdelijk gebaar.

De erfenis die hij naliet aan de Portugese geschiedenis onthulde wat de tijd en de mens probeerden te verbergen of te verdraaien. Daarmee bleef de overtuiging levend dat elk document een fragment van de mensheid is en dat de reconstructie van het verleden een manier is om geheugenverlies, die grote vijand van de volkeren, te bestrijden.

In deze tijden van haast en selectieve vergetelheid is het eren van het vakmanschap van de historicus ook een bevestiging dat de geschiedenis een verbinding vormt tussen de intrinsieke aard van volkeren en de neiging om te voorkomen dat we in de leegte van het eeuwige heden terechtkomen.

Borges Coelho laat niet alleen een oeuvre na, maar ook een methode en een houding. Hij geloofde dat geschiedenis schrijven een daad van burgerschap is en dat elk teruggevonden document een vorm van herstel is. In zijn nalatenschap bestaan ​​de verzetsstrijders en de erudieten naast elkaar. Zijn geschiedschrijving is een moraal van de herinnering en is als zodanig ingebed in het bredere domein van het Portugese bewustzijn.

De historicus, bewaarder van de herinneringen van de mensheid, is een dienaar van de vrijheid, die de weg wijst, zodat de maatschappij de duistere plekken kan verlichten.