Wat verbindt een farmaceutische fabrikant met kunst? De collectie van Jerzy Starak is openbaar toegankelijk.
Auteur: Luiza Jakubiak • Bron: Rynek Zdrowia • Toegevoegd: 14 juni 2025 14:00
De eigenaar van Polpharma, Jerzy Starak, stelt al jaren hedendaagse Poolse kunst uit zijn privécollectie ter beschikking aan het publiek. Op 14 juni opent een tentoonstelling van de kunstenaarsgroep GRUPPA. Eerder was er al een tentoonstelling van schilderijen van Andrzej Wróblewski.
De tentoonstelling van Andrzej Wróblewski (1927-1957) was enkele maanden te zien in Spectra Art Space. Eerder was "Cracks of Existence" te zien met een presentatie van werk van Teresa Rudowicz en Alina Szapocznikow. Nog eerder waren er werken te zien van onder andere Jerzy Nowosielski en Teresa Pągowska. Op 14 juni opent de tentoonstelling van de kunstformatie GRUPPA.
Spectra Art Space werd in 2012 opgericht als een plek om klassiekers uit de Poolse hedendaagse kunst te presenteren en te promoten. De bron en basis voor het hoofdtentoonstellingsprogramma is de privécollectie van Anna en Jerzy Starak, die toegankelijk is voor het grote publiek. Deze collectie biedt een uniek overzicht van de Poolse kunst van de tweede helft van de 20e eeuw tot heden.
De tentoonstelling is toegankelijk voor publiek, voor wie dit mogelijk de enige kennismaking is met het werk van Poolse kunstenaars uit de naoorlogse periode. De eigenaar van Polpharma, Jerzy Starak, werkt samen met curator Anna Muszyńska aan de presentatie van de schilderijen.
Hedendaagse, abstracte kunst, die veel mensen meteen mijden omdat het vreemd en vaak onbegrijpelijk is.
Wat zegt Romualda Radwanska over abstracte kunst? - Ik weet dat het moeilijk te begrijpen is. Als het om abstracte kunst gaat, als we ermee te maken hebben, vraag je dan alsjeblieft niet af wat het voorstelt? Het is een doodlopende weg, legt ze uit. Zoals ze eraan toevoegt, moet je in abstracte kunst geen verwijzingen naar de werkelijkheid zoeken. - Voor een abstract schilderij moet je alles om je heen vergeten. Het is een esthetische, emotionele ervaring. Voor een schilderij moet je ophouden te denken of dit iets is wat ik heb gezien. Natuurlijk kunnen er verschillende associaties zijn. En dat mogen we doen. Maar laten we niet zoeken naar het antwoord of het dit of dat is. Soms is een vrij spel van kleuren die bewegen al genoeg, legt ze uit.
Andrzej Wróblewski werd geboren in 1927 in Vilnius. Zijn jeugd viel tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op 14-jarige leeftijd stierf zijn vader aan een hartaanval tijdens een zoekactie van de nazi's.
Hij studeerde eerst kunstgeschiedenis in Nederland, in het kader van een studentenuitwisselingsprogramma. Zijn masterscriptie kunstgeschiedenis ging over de ontwikkeling van het landschap in de Nederlandse schilderkunst. Hij verlengde zijn verblijf en bezocht onder andere Duitsland. Tijdens deze reis besloot hij schilder te worden.
Na zijn terugkeer naar Polen begon hij zijn tweede studie aan de Academie voor Schone Kunsten in Krakau. Daar ontmoette hij Różewicz, die eveneens kunstgeschiedenis studeerde. Hij ontmoette ook Wajda en vele andere kunstenaars. Samen richtten ze een zelfstudiegroep op.
Behalve dat Wróblewski minder dan een jaar actief was in deze groep. In die tijd was hij ook zeer betrokken bij de socialistische politieke realiteit van die tijd. - We moeten niet vergeten dat zelfs mensen die veel ouder waren dan hij, bezweken voor de propaganda van die tijd. Want na de oorlog wilden mensen leven. De propaganda beloofde dat ze een prachtig, nieuw, socialistisch Polen zouden bouwen. Het is moeilijk te verbazen dat een jongeman, volledig losgerukt van zijn omgeving, die al zoveel had meegemaakt, zich erdoor liet verleiden - zegt Romualda Radwanska.
De desillusie met de ideologie sloeg echter al snel toe. Hij schreef de bekentenissen van een gecompromitteerde ex-communist. "Hij was ideologisch failliet en dat was erg pijnlijk voor hem. Hij was een man met levenservaring, die in korte tijd veel had meegemaakt. Hij had een zelfmoordpoging gedaan, leed aan depressies en er zijn ook meningen dat hij aan een bipolaire stoornis leed. Hij heeft een hoge prijs betaald voor alles wat het leven hem had aangedaan," voegt de conservator eraan toe.
We staan voor het schilderij. - Een berglandschap, het laatste uitzicht dat Wróblewski's ogen zagen. In maart 1957 verliet Wróblewski de berg. Hij reisde naar de Tatra. Hij werd aangetrokken door wat ons allemaal aantrekt. Deze eeuwigheid, majesteit, de kracht van de grote bergen. Dus reisde hij daarheen en liep de Balzerroute, een rechte weg van Zakopane naar Morskie Oko, en daar werd zijn lichaam gevonden. Tot op de dag van vandaag weten we niet wat er is gebeurd. Was het een hartaanval of epilepsie? We zullen het nooit weten. Hij was 29 jaar oud. Wat we ook over Wróblewski zeggen, hoe moeilijk de kwesties ook zijn, we moeten niet vergeten dat we met een zeer jonge man te maken hebben - vertelt het verhaal van een van de meest vooraanstaande Poolse kunstenaars uit de tweede helft van de 20e eeuw, Romualda Radwanska, tentoonstellingsgids en docent aan het Nationaal Museum in Warschau.
Wróblewski was geen 'troeteldier' van de autoriteiten. De zelfstudiegroep hield slechts één kleine tentoonstelling in Poznań. De kunstenaars kregen veel kritiek, ze werden neobarbaren genoemd. Op deze tentoonstelling toonde hij onder andere schilderijen gewijd aan het thema executies, een onlosmakelijk onderdeel van het leven in het door de nazi's bezette Polen. Dat viel niet in de smaak. En hij was een klassenvreemdeling.
- Waarom richtten een paar schilders deze groep eigenlijk op? Wat wilden ze schilderen? Kort gezegd, wat speelde er destijds in de kunst? De scholen werden gedomineerd door de coloristen van het Parijse Comité. De kunstenaars die vóór de oorlog naar Parijs gingen, waren onder de indruk en sterk beïnvloed door de impressionisten. Hun taak was om de schilderkunst op een schilderachtige manier uit te werken, er waren kleurspanningen, esthetisering. Hoe konden jongeren met hun bagage aan vreselijke oorlogservaringen hun plek vinden in deze stroming? – zegt Romualda Radwanska.
Aan de andere kant waren er Strzemiński en de avant-garde van Łódź, die zich bezighielden met ruimtelijke verhoudingen binnen één schilderij. Dit was absoluut niet de weg die ze hadden kunnen bewandelen. En er was ook Kantor en de tweede Krakówse groep, het surrealisme, de poëzie. Ook daar was geen plaats voor hen. Ze wilden iets totaal anders schilderen.
Wat wilden ze schilderen? "We willen een beeld schetsen dat helpt goed van kwaad te onderscheiden. We verbergen geen gevaren voor jullie. Integendeel, we willen dat jullie je herinneren aan oorlog en imperialisme, aan de atoombom in handen van kwaadaardige mensen. We schetsen onaangename beelden, zoals de geur van een lijk. We schilderen ook zodanig dat jullie de nabijheid van de dood voelen" - Wróblewski's briefje klonk als het motto van de groep.
- Dat zie je terug in zijn schilderijen en is nog steeds duidelijk. Ik geef sinds 28 december rondleidingen door deze tentoonstelling. Op zaterdag hebben we altijd meer dan 100 mensen, waaronder veel jongeren. Dat betekent dat de taal die Wróblewski heeft ontwikkeld, enorm pakkend en communicatief is. Het raakt ons, het bereikt ook de jonge generatie, aldus Romualda Radwanska.
Hij voegt eraan toe: - Ik beweer met volledige verantwoordelijkheid dat Wróblewski een van de eerste kunstenaars was die de aandacht vestigde op de onderdrukking van vrouwen tijdens gewapende conflicten. Omdat vrouwen ook de eerste slachtoffers zijn, zijn ze een gemakkelijk doelwit, vanwege hun fysieke zwakte, omdat mannen aan het front staan. En bovenal, omdat ze kinderen hebben. Oorlog is altijd verschrikkelijk. Voor een vrouw is het nog verschrikkelijker, en voor een vrouw met een kind is het onvoorstelbaar verschrikkelijk. En hij laat het zien. Die melkachtige borsten, volle heupen en kinderen die ze knuffelen. Kinderen die deze verschrikkelijke tijd vaak niet zullen overleven. Gezichten zoals dit worden gecreëerd, waar we naakte silhouetten zien van vrouwen die een beetje zijn geplaatst als karyatiden, antieke beelden, op wier hoofden balken liggen die de plafonds ondersteunen. De verwantschap met het oude Griekenland geeft deze voorstellingen de dimensie van de Griekse tragedie.
- Natuurlijk kun je Wróblewski niet alleen in de context van oorlog bekijken, zegt de docent en leidt ons naar een prachtig naakt, waarop de vrouw van de schilder op het strand ligt: - Ze studeerde klassieke filologie. Ze trouwden vroeg. Het was zijn grote liefde. Als er een mooie vrouw op het schilderij staat, is het altijd zijn vrouw Teresa. Op dit schilderij wordt ze gepresenteerd in de entourage van de jaren 50. Ze ligt als de Venus van Titiaan, Vernese of Velasquez, zoals de mooiste Venussen die ons in musea over de hele wereld verrukken. Bovendien is deze kadrering nonchalant. Wróblewski bouwt diepte op en toont andere strandgangers, maar snijdt hen af en we zien slechts fragmenten van hun lichamen, wat de waarneming helemaal niet verstoort. Bovendien zijn de kleuren geweldig.
De curator benadrukt de intensiteit van de ervaringen van de kunstenaar, die nog steeds in zijn werk weerklinken. Als bewijs verwijst ze ons naar het volgende schilderij. - Een mysterieus werk, want het ziet er vrolijk uit, er zijn kleuren, bloemmotieven, decoratief, zoals bij Matisse. Er is een mooi getekend silhouet van een vrouw. Ernaast staat een verliefde man met zijn hand in zijn zak, wat vrijheid symboliseert. We zouden blij kunnen zijn met dit werk, ware het niet dat de man geen hoofd heeft. En dan is het niet meer zo vrolijk.
- Deze tentoonstelling laat zien hoe divers dit werk is. In dit schilderij is hij buitengewoon geestig - we gaan naar het schilderij "De Grafsteen van de Vrouwenjager", waarop rode hoge hakken voor vrouwen te zien zijn. En hier hebben we een liefdevolle sfeer. Lippen zweven als wolken. De dame heeft een geaccentueerde buste. En naast hem, een man die van binnenuit verdorven is, heeft de hel in zich.
- Toen een jongere naar dit schilderij keek, vertelde hij me dat het niet zo hoeft te zijn. Dit schilderij liet haar zien hoe ingewikkeld relaties zijn. Daarom benadruk ik dat de kijker zich op zijn gemak moet voelen voor het schilderij. Omdat we het schilderij in een historische context kunnen lezen, zoals ik deed. Maar deze werken kunnen ook op een heel andere manier bekeken worden. Kunst mag niet opsluiten. We moeten het voelen. Kunst is niet voor kunsthistorici. Het is voor de ontvangers. Elke ontvanger heeft het recht om iets anders in het werk te vinden. Als dat mogelijk is, betekent het dat het goed is, zegt Romualda Radwanska.
De tentoonstelling is dagelijks geopend van 10.00 tot 18.00 uur (op woensdag tot 20.00 uur). De toegang is gratis. Daarnaast organiseert de stichting rondleidingen door de tentoonstelling. Data vindt u op de website starakfoundation.org.
Locatie: Starak Family Foundation | Spectra Art Space, Bobrowiecka 6, Warschau
Auteursrechtelijk beschermd materiaal: de regels voor herdruk staan vermeld in de regelgeving .
rynekzdrowia
