Stedelijke hitte-eilanden in Polen op satellietkaarten

In dichtbebouwde gebieden met asfalt en beton zijn de temperaturen aanzienlijk hoger dan in aangrenzende, onontwikkelde gebieden – dit zijn zogenaamde stedelijke hitte-eilanden. Het Nationaal Satelliet Informatie Systeem (NSIS) levert gegevens over dit fenomeen voor bijna 70 Poolse steden.

Het fenomeen van stedelijk hitte-eiland treedt op wanneer de luchttemperatuur in steden hoger is dan in omliggende voorsteden en plattelandsgebieden. Dit komt door verschillende factoren, waaronder relatief dichte hoogbouw en grote oppervlakten bedekt met beton en asfalt, die overdag warmte opnemen en 's nachts afgeven. Andere oorzaken zijn een gebrek aan groen en warmteafgifte door auto's en infrastructuur, zoals fabrieken, serverruimtes en airconditioning.

De temperatuur in de stad wordt ook verhoogd door de aanleg van zogenaamde beluchtingswiggen – groene zones die de luchtstroom verbeteren. Na de oorlog ontwierpen veel steden dergelijke zones om groene voorsteden met het stadscentrum te verbinden. Deze corridors faciliteerden de luchtuitwisseling: 's nachts werd koelere lucht uit de voorsteden aangevoerd. Na verloop van tijd werden deze groene zones echter overwoekerd door de enorme druk om steden uit te breiden en nieuw land te verwerven.

Het fenomeen van stedelijk hitte-eiland is het meest merkbaar in de zomer, vooral 's nachts , maar ook in de vroege ochtend en vroege middag. Dit is wanneer overdag verwarmde oppervlakken warmte afgeven en hun omgeving opwarmen ten opzichte van de omliggende buitenwijken. Overdag verzwakt dit mechanisme, omdat de zon alles gelijkmatig verwarmt.

Stedelijke hittestress is een ernstig wereldwijd probleem: het verhoogt het energieverbruik voor het koelen van gebouwen, bemoeilijkt het stadsleven, veroorzaakt ziekte en zelfs dodelijke gevolgen. Volgens experts van de Verenigde Naties sterven jaarlijks meer dan 175.000 mensen in Europa aan hittestress, en wereldwijd wordt het aantal sterfgevallen door extreem hoge temperaturen geschat op meer dan 2,5 miljoen.

Temperatuurverschillen tussen steden en plattelandsgebieden zijn het meest merkbaar tijdens warm weer, waardoor de hitte in steden bijzonder drukkend is. Onderzoek toont aan dat hoge omgevingstemperaturen en oververhitting bijzonder belastend zijn voor ouderen, zieken en jonge kinderen. Statistieken tonen aan dat het aantal ziekenhuisopnames kan toenemen, omdat dergelijke aandoeningen bijdragen aan hart- en vaatziekten. Ze verergeren ook luchtwegallergieën, omdat planten bij warmer weer eerder en intensiever stuifmeel beginnen af te stoten. Temperatuurstijgingen in steden brengen ook economische kosten met zich mee, niet in de laatste plaats omdat er airconditioning voor nodig is, en zelfs milieukosten, aangezien airconditioning in veel gebouwen energieverbruik met zich meebrengt.

De identificatie van stedelijke hitte-eilanden in Polen wordt mogelijk gemaakt door het Nationaal Satellietinformatiesysteem (NSIS), gelanceerd door de Poolse ruimtevaartorganisatie POLSA. Het NSIS-platform biedt gratis toegang tot geavanceerde satellietgegevens, waaronder die van de Copernicus Climate Change Service (C3S).

Zoals gemeld op de website van het NSIS, werden er in 2022 kaarten gepubliceerd die de verdeling van de oppervlaktetemperatuur en de intensiteit van het stedelijk hitte-eilandfenomeen weergeven. Deze kaarten waren ontwikkeld op basis van gegevens uit het warme halfjaar (april-september 2022) voor Gdansk, Krakau, Łódź, Warschau en Wrocław. Dit jaar werden er nieuwe kaarten aan de portal toegevoegd, gebaseerd op thermische gegevens verzameld tussen mei en augustus 2024. Ze bestrijken 23 steden en de metropool Opper-Silezië-Zagłębie (GZM), bestaande uit 41 steden en gemeenten.

Volgens experts kan het stedelijke hitte-eilandeffect worden bestreden en geminimaliseerd, bijvoorbeeld door middel van een passende ruimtelijke planning. Zoals landschapsarchitect Ewa Twarodch eerder uitlegde in een interview met PAP, is een systematische aanpak van groen een oplossing voor het probleem van stedelijke hitte-eilanden. "Het lijdt geen twijfel dat hoe meer groen er is, hoe lager de gevoelstemperatuur. Daarom is de eenvoudigste en tegelijkertijd uiterst wenselijke oplossing om de bomen in de stad te behouden: geen bomen kappen zonder geldige reden en regelmatig nieuwe bomen planten," aldus de landschapsarchitect.

Bomen gebruiken geabsorbeerde zonne-energie tijdens het proces van transpiratie en verdamping, waardoor de temperatuur in hun omgeving daalt. Dit wordt onder andere bevestigd door onderzoek dat in december 2024 werd gepubliceerd in het tijdschrift "Nature" (www.nature.com/articles/s43247-024-01908-4). Wetenschappers van de Universiteit van Cambridge (Verenigd Koninkrijk) onderzochten steden in tropische, woestijn- en gematigde klimaten. Ze ontdekten dat stadsbomen de luchttemperatuur op voetgangershoogte tot wel 12 graden Celsius kunnen verlagen. In 83% van de onderzochte steden hielp dichte beplanting van bomen om de hoogste maandelijkse temperaturen onder de "thermische comfortdrempel" te brengen, namelijk 26 graden Celsius (PAP).

abu/ zan/

De PAP Foundation staat het gratis overnemen van artikelen van de website van Nauka w Polsce toe, mits u ons maandelijks per e-mail op de hoogte stelt van uw gebruik van de website en de bron van het artikel vermeldt. Vermeld op portals en websites het gelinkte adres: Bron: naukawpolsce.pl, en in tijdschriften de annotatie: Bron: Nauka w Polsce website - naukawpolsce.pl. Deze toestemming geldt niet voor informatie in de categorie "Wereld" of voor foto's of videomateriaal.