Een universeel kankervaccin? Nieuwe studie biedt echte hoop

Een experimenteel mRNA-vaccin, ontwikkeld aan de Universiteit van Florida, zou een revolutie teweeg kunnen brengen in de kankerbehandeling. In diermodellen stimuleerde het met succes het immuunsysteem om kanker aan te vallen, zelfs zonder specifiek op de tumor te richten. Zoals de auteurs van de studie benadrukken, is dit een stap in de richting van het eerste universele kankervaccin.

In plaats van zich te richten op specifieke kenmerken van kankercellen, besloot een team onderzoekers van de Universiteit van Florida een andere aanpak te kiezen voor de bestrijding van kanker: het stimuleren van het volledige immuunsysteem om te handelen alsof het een virale infectie bestrijdt. Deze strategie – de combinatie van een experimenteel mRNA-vaccin met immuuncheckpointremmers – leverde verrassend goede resultaten op bij muizen met tumoren. De studie werd gepubliceerd in het prestigieuze tijdschrift Nature Biomedical Engineering.

In tegenstelling tot gepersonaliseerde kankervaccins was de nieuwe mRNA-formulering niet ontworpen met een specifieke tumor in gedachten. Niettemin, zoals dr. Elias Sayour, de hoofdauteur van de studie, uitlegt: "zelfs een vaccin dat niet specifiek is voor een tumor of virus – zolang het maar een mRNA-vaccin is – kan tumorspecifieke effecten veroorzaken."

Het gebruik van het vaccin in combinatie met PD-1-remmers – immunotherapeutische geneesmiddelen die de immuunrespons 'ontgrendelen' – bleek opmerkelijk effectief. In sommige tumormodellen (waaronder melanoom, hersentumor en botkanker) werden tumoren volledig geëlimineerd. Het vaccin veranderde de tumoromgeving, verhoogde de PD-L1-eiwitexpressie en maakte kankercellen zichtbaarder voor het immuunsysteem.

Dit is niet de eerste doorbraak uit het laboratorium van Sayour. Vorig jaar testten onderzoekers als eersten ter wereld een gepersonaliseerd mRNA-vaccin bij mensen, gemaakt van de eigen tumorcellen van patiënten met glioblastoom multiforme. Nu is het team echter een stap verder gegaan:

Voorlopig wordt het onderzoek uitsluitend op muizen uitgevoerd, maar Sayour benadrukt dat de resultaten zo veelbelovend zijn dat het team zich voorbereidt op klinische studies. Het doel is om de technologie te testen bij een bredere patiëntenpopulatie, met name bij kankers die resistent zijn tegen standaardbehandelingen.

Het nieuwe vaccin is gebaseerd op hetzelfde mRNA-platform dat gebruikt wordt in COVID-19-vaccins. In plaats van instructies te bevatten voor de productie van het viruseiwit, modificeert het de immuunrespons om een antitumorrespons te activeren. Deze aanpak opent nieuwe mogelijkheden, niet alleen voor kankertherapie, maar ook voor onderzoek naar de mechanismen van immuniteit.

Het team van de Universiteit van Florida is van plan de vaccinformules verder te verfijnen en klinische studies te starten. Indien succesvol, zou dit een aanzienlijke vooruitgang in de immuno-oncologie kunnen betekenen en hoop bieden aan duizenden patiënten bij wie eerdere behandelingen niet hebben geholpen.