Microplastics overal. Hoe te reageren op een stille invasie

Over hetzelfde onderwerp:

Microplastics zijn minuscule fragmenten, onzichtbaar voor het oog en daardoor des te verraderlijker, de nakomelingen van een beschaving die plastic heeft getransformeerd van een industrieel wonder tot een alomtegenwoordige bedreiging . Ze ontstaan op twee manieren: sommige ontstaan in microscopische vorm, zoals bepaalde korrels in cosmetica of industriële producten. Andere breken na verloop van tijd langzaam en geruisloos af uit grotere plastics (flessen, tassen, stoffen, enz.) onder invloed van zon, regen, wind... en eenmaal "geboren", sterven ze nooit meer. Ze komen in de waterkringloop terecht, nestelen zich in de bodem, vliegen door de lucht en vinden zelfs hun weg naar het voedsel dat we op tafel zetten. Waar komen ze vandaan? Overal. Van de kleding die we wassen, van de banden die over het asfalt slippen, van de verpakkingen die elk product en voedsel omsluiten. We ademen ze in, nemen ze in en verzamelen ze zonder het te beseffen . En onze lichamen, ondanks hun ingenieuze afweermechanismen, worstelen steeds meer met deze langzame en geruisloze invasie. Ingeademde microplastics bereiken de longblaasjes, waar ze zich vestigen en ontstekingsprocessen en cellulaire veranderingen in gang zetten.

Artsen beginnen ze in verband te brengen met chronische bronchitis, astma en fibrose . Ingeslikte microplastics zijn niet minder verraderlijk: ze kunnen de darmflora veranderen, aanhoudende ontstekingen bevorderen en chemicaliën in het lichaam introduceren zoals ftalaten en bisfenolen, waarvan bekend is dat ze de hormoonbalans negatief beïnvloeden. Natuurlijke afweer bestaat, ja, maar is niet onoverwinnelijk. Slijm in de luchtwegen, natuurlijke filters zoals de lever en nieren, de macrofagen van het immuunsysteem die proberen deeltjes op te nemen en te verteren: al deze systemen worden op de proef gesteld. Recente studies tonen aan dat microplastics deze mechanismen kunnen ontwijken of zelfs verlammen, waardoor het immuunsysteem minder reactief en kwetsbaarder wordt . En daar houdt het niet op. Steeds kleinere deeltjes, nanoplastics genaamd, blijken in staat barrières te passeren die ooit ondoordringbaar werden geacht, zoals de bloed-hersenbarrière. In laboratoria worden verontrustende verbanden waargenomen met hart- en vaatziekten (bedenk dat er ook microplastics in bloed zijn aangetroffen) en zelfs kanker, hoewel er, moet gezegd worden, nog steeds geen absolute zekerheid bestaat. En deze algemene onzekerheid is een van de meest zorgwekkende kwesties. We weten bijvoorbeeld niet precies hoeveel microplastics ons lichaam kan verdragen. Sommige schattingen gaan uit van de inname van een gemiddelde volwassene op vijf gram per week – ongeveer het gewicht van een suikerzakje – verdeeld over voedsel, water en lucht. Maar dit zijn theoretische berekeningen, die nog niet zijn vertaald in officiële veiligheidsdrempels. De waarheid is dat de geneeskunde nog niet alle antwoorden heeft, maar wel genoeg om alarm te slaan.

In Italië is de situatie verre van marginaal. Kusten, steden, landbouwgrond: microplastics zijn overal te vinden. De afgelopen jaren zijn ze aangetroffen in appels, peren, honing, zout, melk en zelfs flessenwater. Italiaanse onderzoekers hebben zelfs sporen van plastic ontdekt in de longen van patiënten die een operatie ondergaan. We ademen plastic in, we eten plastic. Politici boeken vooruitgang, zij het langzaam. Sinds 2020 zijn cosmetica met exfoliërende microplastics in Italië verboden. Er geldt een verbod op plastic wegwerpservies en in 2024 trad een technische norm, UNI/PdR 158, in werking, die regels vastlegt om microplastics in industriële processen te verminderen, met name in de voedselproductie. In Brussel heeft Verordening 2023/2055 het vrijwillig toevoegen van microplastics aan producten verboden en roept op tot de geleidelijke eliminatie ervan tegen 2030.

Op mondiaal niveau neemt Italië deel aan de onderhandelingen voor het VN-verdrag inzake plastics, dat naar verwachting in 2025 afgerond zal zijn. Wat staat ons de komende jaren te wachten? Veel hangt af van politieke wil en collectief bewustzijn. Wetenschappers zullen de effecten van micro- en nanoplastics op het menselijk lichaam blijven bestuderen en proberen risicodrempels en inperkingsstrategieën te definiëren. Europese instellingen plannen nieuwe beperkingen op plasticgebruik en prikkels om biologisch afbreekbare materialen te gebruiken. Industrieën zullen worden aangemoedigd om te investeren in minder vervuilende technologieën. Het maatschappelijk middenveld, dat zich (misschien) steeds bewuster wordt, zou kunnen aandringen op een radicalere verandering in consumentengedrag. Microplastics van de ene op de andere dag elimineren is geen optie – dat is waanzin! Ze zijn overal en zullen er nog lang blijven. Maar we kunnen hun verspreiding beperken, vertragen en de schade beperken. Zoals in elke lange en moeilijke strijd, vereist het nauwkeurigheid, onderzoek, geduld. En bovenal de waarheid, zelfs als het pijn doet.

Meer over deze onderwerpen: