Het sportieve hart van het oude Pompeii: de Palestra Grande

Slenterend door de ruïnes van Pompeii, op slechts een steenworp afstand van het imposante amfitheater, opent zich een enorme en majestueuze ruimte: het Palestra Grande , een van de meest emblematische getuigenissen van hoe de Romeinse ideologie zich in het dagelijks leven nestelde, zelfs op plekken gewijd aan lichaamsbeweging. Gebouwd in de 1e eeuw voor Christus, ontstond het uit de concrete behoefte om jonge Pompeianen een geschikte plek te bieden om gymnastiek te beoefenen , waarmee de beperkingen van het kleinere en oudere Palestra Samnitica, gehuisvest in de Stabiani-baden, werden overwonnen.

Met de komst van Augustus kreeg het gymnasium echter een veel ambitieuzere rol: het ging niet langer alleen om fysieke training, maar om het opleiden van burgers die toegewijd waren aan de door Augustus opgelegde politieke orde. Jonge mannen werden zo ingeschreven in echte verenigingen, de collegia iuvenum , en begonnen, onder toezicht van het keizerlijk gezag, aan een cursus fysieke en morele opvoeding . In dit perspectief werd het lichaam een voertuig voor propaganda, en training een middel om waarden zoals discipline, kracht en loyaliteit aan het keizerrijk bij te brengen.

Een monumentale geometrie ter ere van de Romeinse geest

Het gebouw valt op door zijn rechthoekige plattegrond van 141 bij 107 meter, volledig omsloten door een hoge kantelenmuur die niet alleen het gebouw, maar ook de burgerlijke identiteit van de bewoners lijkt te beschermen. Tien poorten gaven toegang tot een wereld waar architectonische strengheid en klassieke harmonie samengingen. De gevels, hoewel eenvoudig, waren verrijkt met halve zuilen, architraven en frontons met kapitelen in eenvoudige maar elegante vormen.

Het ware hart van het gymnasium was de enorme portico , die zich langs drie zijden uitstrekte met elk vijfendertig zuilen, terwijl er aan de westkant achtenveertig waren. Tegenwoordig zijn aan de zuilschachten nog steeds sporen te zien van het gesmolten lood dat werd gebruikt om ze te stabiliseren na de verwoestende aardbeving van 62 n.Chr. Een noodinterventie had echter niet de tijd om de structuur volledig te herstellen vóór de tragische uitbarsting van 79 n.Chr.

De tufstenen kapitelen tonen een voor die tijd typische verfijning : acanthusbladeren omhullen het onderste gedeelte, terwijl Ionische voluten de compositie in de bovenste band completeren. De licht verhoogde portico leidde naar de centrale arena via vier zijtrappen en een imposantere centrale trap, die waarschijnlijk ook als ceremoniële entree diende.

Het zwembad in het centrum van fysieke en symbolische kennis

Midden in het Palestra lag de natatio , een groot bassin (35x22 meter) met een aflopende bodem: van een begindiepte van één meter liep de diepte af tot 2,60 meter.

Het vullen vond plaats dankzij een geavanceerd hydraulisch systeem , waarbij het water werd aangevoerd vanuit een castellum aquae dat zich in de nabijgelegen westelijke steeg bevond.

Naast een plek waar men zwemt, vervulde het zwembad ook een landschappelijke en symbolische rol : water, een reinigende kracht, vormde een wezenlijk onderdeel van de opvoeding van de jonge Romeinse burgers.

Tussen schilderijen, graffiti en sporen van het dagelijks leven

Maar het Palestra Grande was ook een ruimte voor sociale contacten , een theater van gesprekken, gedeelde emoties en impulsieve gebaren.

De muren van de portiek en zelfs enkele zuilen vertonen sporen van picturale decoratie in de Derde Stijl , een bewijs van de verfijnde esthetiek die zelfs de meest functionele ruimtes doordrong. Naast de elegante composities duiken de stemmen van jonge Pompeianen op in de vorm van graffiti : bijtende opmerkingen, liefdesbekentenissen, kleurrijke beledigingen. Van " Alla malora Casellius " tot het provocerende " Iucundus caca male ", de in de steen gekrast berichten vertellen ons over een mensheid die verrassend veel overeenkomsten vertoont met de onze, rijk aan passies, rivaliteiten en ijdelheid.

Toen de Vesuvius in 79 n.Chr. uitbarstte, bleef de Palestra Grande niet gespaard voor de woede van de pyroclastische stroom . De stoffelijke resten van zeventien mensen werden binnenin gevonden, terwijl nog eens achttien mensen hun toevlucht (en dood) vonden in de latrine. Veel van de lichamen waren nog steeds versierd met gouden, zilveren en bronzen sieraden, details die wijzen op de plotselinge onderbreking van levens die anders verzonken waren in de dagelijkse routine.

Tegenwoordig, slenterend tussen de platanen die ooit schaduw boden aan het gebied (waarvan alleen nog de afgietsels van hun wortels over zijn), kun je nog steeds de essentie van dat levendige en jeugdige Pompeii inademen, waar het Latijnse motto " een gezonde geest in een gezond lichaam " concrete vorm kreeg. Het Grote Palaestra was niet alleen een plek voor het vormgeven van het lichaam, maar ook een ruimte waar de identiteit van de burgers van het Rijk werd gevormd, en juist in deze dubbele dimensie, fysiek en symbolisch, ligt zijn buitengewone belang.