De dag dat 'The Lion King' in het Quechua sprak: een Peruaanse documentaire legt het vast als een daad van verzet.

'Runa Simi', de Peruaanse documentaire over de inspanningen van twee stemacteurs uit Cusco om de Disney-klassieker 'The Lion King' in het Quechua te vertalen , probeert de meest gesproken inheemse taal in Noord- en Zuid-Amerika te verdedigen als "een daad van verzet" van de makers om een grotere aanwezigheid van deze gesproken taal in verschillende Zuid-Amerikaanse landen te eisen.

De film, geregisseerd door Augusto Zegarra en met in de hoofdrollen Fernando Valencia en zijn zoon Dylan, gaat in première in Peru op het filmfestival van Lima, nadat de film al prijzen heeft gewonnen op andere festivals, zoals Tribeca (New York).

In Lima zijn er twee vertoningen op 10 en 15 augustus. "Toen we met het project begonnen, ontmoetten we verschillende artiesten die dingen in het Quechua maakten. Ik denk dat rappen in het Quechua een daad van verzet is, en wat we met de film hebben gedaan, is ook een daad van verzet", aldus Zegarra.

Voor Zegarra is de film een inspirerend antwoord op de reactie van de inheemse gemeenschap op beloften die "soms niet worden nagekomen", een manier om "het heft in eigen hand te nemen".

"Ik ontmoette Fernando via zijn werk. Een vriend, een documentairemaker, liet me een video op YouTube zien, zette hem op volledig scherm, drukte op play en het was het liedje 'Hakuna Matata', maar dan in het Quechua: 'Hakuchu Munayta'." Zo ontdekte Augusto de opwinding van Fernando's 'Quechua Clips', korte, zelfgemaakte nasynchronisaties van klassiekers die, vanuit een geïmproviseerde studio, vermaak wilden bieden aan de Quechua-sprekende gemeenschap en, verre van kinderverhalen te zijn, een verhaal vertelden over sociale rechtvaardigheid en oprechte emotie.

"Een oprechte handeling die voortkomt uit een diep gevoel, overschrijdt alle menselijke concepten", legt Valencia uit.

Wat begon als "een klein idee om kinderen blij te maken", spreekt nu tot de stemmen van meer dan 10 miljoen sprekers van 'Runa Sumi', wat "de taal van het volk" betekent in het Quechua. Dankzij hen herkennen ze zich in deze film, hoewel de cijfers niet de realiteit van de taal weerspiegelen.

"Er gaapt een enorme kloof tussen het spreken en het niet spreken. Mensen van mijn leeftijd spreken het nog steeds, of weten het in ieder geval," maar degenen onder hen, zegt Valencia, lijken het vergeten te zijn – een probleem dat niet van taal is, maar van klasse.

"Quechua wordt niet gediscrimineerd omdat het een taal is; dat geldt wel voor de sprekers ervan. Als ze hier zouden wonen, zou het een gevestigde taal zijn", zegt hij, wijzend naar de woon- en kantoorgebouwen van Lima.

Gesteund door Augusto's constante knikje en de serieuze blik van zijn zoon, wijst Fernando op status als de onoverbrugbare kloof tussen de ware waarde van de taal en de erkenning ervan. "We leven in een wereld waarin het individualisme alarmerend toeneemt," merkt hij bezorgd op, "maar Quechua leert je het tegenovergestelde: bij een begroeting is er geen 'hallo', je zegt 'Allinllachu', wat betekent 'is alles oké?'"

Voor Valencia ligt de les in de manier waarop het project blijk geeft van vertrouwen, en Zegarra ziet het als een daad van verzet tegen degenen die het einde van hun taal voorspellen.

'Runa Simi' won de Albert Maysles Award op het Tribeca Film Festival en de Young Jury Award op het Sheffield Doc Fest. Daarnaast werd de film geselecteerd voor Beste Ibero-Amerikaanse Documentaire op het Guadalajara International Film Festival (Mexico). De film overstijgt taalkundige, culturele en geografische barrières en laat zien dat de boodschap taal overstijgt.

"We hebben de film in Engeland vertoond", zegt de regisseur. "Een Ier zag hem en vertelde me ontroerd wat het voor hem betekende om een film te zien die over de taal spreekt, want het overkomt hem in Ierland ook met de taal van zijn grootouders", legt Zegarra uit. Hij herinnert zich ook iemand die beschaamd toegaf dat hij nooit had nagedacht over de mogelijkheid van een wereld "waarin hij niets begreep".

'Runa Simi' speelt in op het idee van de Andesdroom om in het Quechua te filmen , in de oorsprong van Augusto en 'Fercho', en spreekt Dylan aan, die met opgestroopte mouwen zegt dat hij bang is zichzelf te verliezen tussen de dualiteit van vooruitgang en de identiteit van zijn eigen cultuur. Hij dankt het Quechua voor zijn cultuur, de film omdat hij weer in contact is gekomen met het leven ver van de stad, en het toeval omdat, ondanks dat er Quechua-sprekende kinderen waren die aan het profiel voor de nasynchronisatie voldeden, ze zich allemaal schaamden en hij, zonder de taal volledig te begrijpen, degene moest zijn die zijn vader hielp.