Oslo Jazz Festival | Eenzaamheid is anders

Eenzaamheid? Misschien wel helemaal daar, in Finnmark, in het uiterste noordoosten van Noorwegen, waar slechts 1,5 mensen per vierkante kilometer wonen. Maar hier, meer dan 1000 kilometer zuidelijker, aan de belangrijkste winkelstraat van Oslo? Toch staat er naast de twaalf campagnestands in de Karl Johans Gate een partij die als enig doel heeft een samenleving te creëren waarin minder mensen zich buitengesloten voelen: de Eenzaamheidspartij (Ensomhetspartiet).

In Noorwegen wordt op 8 september een nieuw parlement gekozen, maar er is geen teken van spanning of zelfs maar een verhitte sfeer in de straten van de hoofdstad. In tegenstelling tot Duitsland moeten politieke partijen in Noorwegen hun advertentieruimte kopen, waardoor gedrukte verkiezingsposters vrijwel nooit in de straten te zien zijn. De politieke situatie is stabiel en de sociaaldemocraten, die met 26 procent van de stemmen regeren, verwachten zelfs een lichte winst. Noorwegen wordt beschouwd als een van de rijkste landen ter wereld en het onderwijssysteem is voorbeeldig. Een tijdlang ontving elk muziekalbum dat in het land werd geproduceerd overheidsfinanciering, en zelfs vandaag de dag worden er inspanningen geleverd om elk schoolkind van een instrument te voorzien.

Je hoort hier van alles: free jazz, folk, postbop, soul, bigbandexperimenten, nachtelijke jamsessies – en Dixieland.

De investeringen werpen hun vruchten af. Half augustus zijn er overal in Oslo jonge muzikanten te zien. Of het nu in de gezellige pub "Herr Nilsen" is, waar het publiek zich tussen de bar en het kleine podium wurmt, in de hippe bar "Juret" vlakbij het Koninklijk Paleis, of in club "Blå" aan de rand van de uitgaanswijk Grünerløkka – overal spelen getalenteerde artiesten onder de 30. Waar in de jaren 90 nog edelmetalen werden bewaard, is nu een van de belangrijkste indieclubs van de stad gevestigd. Dit jaar is "Blå" teruggekeerd naar zijn roots als jazzclub: het is een van de belangrijkste podia van het Oslo Jazz Festival.

Een warme avond op de tweede verdieping van het pakhuis. De tweede locatie van het gebouw, met de mooie naam "Blå – Himmel", zit vol en de lucht wordt steeds grimmiger. Henriette Eilertsen speelt op het open podium.

De jonge vrouw is de eerste Noorse fluitiste met een bachelordiploma jazz. Waarom ze al jaren gewild is bij diverse bands in Oslo en in 2024 een prijs won op het gerenommeerde Kongsberg Jazz Festival, wordt al snel duidelijk. Eilertsens trio met cello en drums creëert een donkere, bijna postrockachtige groove die de gewichtloze fluitklank van de bandleider des te meer laat schitteren. Het geluid is minimalistisch, verfijnd, maar nooit afstandelijk; de cello, vervormd met elektronica, klinkt soms als een contrabas, soms als een gitaar.

Een magnifiek concert. Zelfs vergeleken met de fusionveteranen Needlepoint, die een verdieping lager in de grote zaal van zaal "Blå" (Blå) spelen. Bjørn Klakeggs zacht hese stem contrasteert met sissende elektrische pianosolo's – het kwartet is hoorbaar beïnvloed door Britse bands als Soft Machine, die in de jaren 70 progressieve rock met jazz combineerden. Klakegg leest zijn teksten zittend – niemand rockt hier echt, maar het is toch harmonieus.

Maar het wordt pas echt zweterig op deze avond in Oslo, in de gezellige pub "Herr Nilsen". Het Delvon Lamarr Organ Trio heeft in de beginjaren in zijn thuisstad Seattle al in verschillende vergelijkbare zalen gespeeld. Daarna volgde een optreden op de Amerikaanse zender KEXP, dat miljoenen keren werd gestreamd, en de internationale carrière van de autodidact.

Delvon Lamarr begon. Lamarr bespeelt altijd een Hammondorgel, zwaar als een babyolifant, wat de vurige soulfunk van bands als The Meters oproept.

Omdat het eerste concert al maanden van tevoren was uitverkocht, staat het tweede concert van de avond al gepland bij "Herr Nilsen". Zoals gebruikelijk staat op de setlist een instrumentale cover van Curtis Mayfields "Move On Up", sensationeel koelbloedig uitgevoerd door de organist.

In zijn 39e editie heeft het Oslo Jazz Festival zich niet op één sound vastgelegd. Free jazz, folk, postbop, soul, bigbandexperimenten en late-night jamsessies zijn er te vinden; grote internationale namen zoals Hermeto Pascoal en Pat Metheny vormen eerder uitzondering dan regel.

"Ik had een bredere aanpak in gedachten, ik wilde een groter publiek aanspreken – zonder commercieel te worden", zegt Line Juul. De artistiek directeur zit in haar tweede jaar en geeft het interview terwijl ze naar het festivalkantoor rent, terwijl de trambel op de achtergrond rinkelt. Ze beschrijft het zesdaagse evenement als het "kleine broertje" van de grote festivals in Molde en Kongsberg, die al 60 jaar bestaan. "Oslo is ontstaan als reactie daarop", zegt Juul, "maar het is opgericht door jazztraditionalisten en in de beginjaren was het erg mainstream." Dixieland is hier nog steeds te horen, in de "New Orleans Club" – maar deze gezellige swing heeft weinig te maken met de organisatie van het Oslo Jazz Festival. Gressholmen is een klein eiland in de Oslo-archipel; de veerboot doet er minder dan 30 minuten over. Omgeven door prachtige natuur speelt Marius Neset een soloset op het terras van een herberg. De saxofonist uit de regio Vestland is internationaal bekend geworden sinds zijn albums voor het Duitse label ACT. "Adembenemend" is een veelgebruikt woord in de popkritiek, maar wanneer technische briljantie en sprankelende melodieuze inventiviteit zo spectaculair samensmelten, heeft de recensent geen keus. Een briljante mini-set.

De andere festivallocaties in het centrum zijn op loopafstand en een aantal zijn al helemaal uitverkocht. "Mensen moeten er maar aan wennen dat dit ook in de jazz kan gebeuren", zegt Line Juul opgewekt.

Op een paar meter van de Victoria Jazz Club, waar de Amerikaanse saxofonist Joshua Redman later op het festival een veelgeprezen optreden zal geven, staan een tiental stands met campagnereclame onder de bomen van de Karl Johans Gate. Eén daarvan is van de Loneliness Party, opgericht door een vrouw van midden veertig met een glimlach en haar vader. Noorwegen zou zich op de lange termijn moeten richten op zelfmoordpreventie, aldus de website. Streven naar een samenleving waarin minder mensen zich buitengesloten voelen – deze utopie is allang op kleine schaal werkelijkheid geworden, tijdens de warm bejubelde concerten van het Oslo Jazz Festival.