Gençlerden Brecht

Kımız BOZKIR

Ankara Aralık Sahne’de Bertolt Brecht’in ‘Kafkas Tebeşir Dairesi’ oyununu alternatif bir yorumla TOBB Üniversitesi Tiyatro Kulübü’nün genç oyuncuları sahneledi. Oyun, açık biçim ve göstermeci oyunculukla çalışılmış ama Brecht’in söz ve söylemini atlamayan, vurgularını oyunun özünden alan bir oyun olmuş. TOBB Üniversitesi Tiyatro Kulübü farklı bir rejiyle çalışmış, yönetmen Onur Gazdağ ile.

Oyun yazarı olarak Brecht’in oyunları kendi tiyatro biçimi olan epik-diyalektik kurgunun dışında da sahnelebilir; yönetmen, Brecht’in epik-diyalektik tekniğiyle başka yazarların oyunlarını da uygunsa sahneleyebilir. Nitekim, Küçük Organon’da ‘bilimsel çağın tiyatrosu’, diyalektiği bir zevk kaynağına dönüştürebilir. Mantıksal bir yörüngeyi izleyen ve sıçrayarak yolunu sürdüren gelişmenin şaşırtmacaları; bütün konumların durağanlıktan yoksun oluşu, çelişkilerin komikliği, insanların, nesnelerin ve süreçlerin canlılığından kaynaklanan eğlendirici konumlardır. Bunlar gerek yaşama sanatının gerekse yaşamdan alınan zevkin düzeyini yükseltirler. "Bütün sanatlar, sanatların en büyüğü olan yaşama sanatına katkıda bulunur" denir.

Tiyatronun kıymetlisi amatörler deneysel tiyatroya her zaman en fazla katkı ve destek sunanlardır. Yönetmen Onur Gazdağ da ekibiyle bu yoldan dikkatle geçmiş. Oyunda sınıf farkı, güçlülerden yana, insandan yana süren savaşım ve sonuçları ortada. Alternatif kurgusu hayatın açmazlarını, renkler ve ışıltı üzerinden sermiş gözler önüne. Oyuncular başarıyla göstermeci oyunculuklarını toplumsal tavırlara giydirmişler ‘Kafkas Tebeşir Dairesi’inde; bölgesel ve yerel olanı atlamadan oyuna yansıtıyorlar. Dahası insani olan, insandan yana olanın, güçten ve iktidardan yana olanla çelişkisi apaçık ortada. İnsandan, duygudan, toplumsal dayanışmadan yana olabilince değişmeyen bir hayat ve doğa vardır hem güzelliği hem zorluklarıyla önlerinde. Günümüzde daha da görünür olan bu çelişki, oyun boyunca gözler önüne serilir. Yaşamın doğrudan yana, etik olan bir anlayışla sistem kuramadığı durumlarda; iyiler ve kötüler hep karşı karşıyadır. Tam da bu noktadan yürüyen oyun kurgusuyla o günden bugüne ve süren savaşlara kadar içinden geçmiş yönetmen yorumu, oyuncuları ve başarılı oyunculuklarıyla.

Fon perdeleri yan yana ama kopuk salınışlarıyla, vurguladıkları, halkın ve saltanatın renkleri ile, yalın kostümlerini de simgesel örgülerle birleştirmişler. Örgüler hem renk hem rütbe, hem yoksulun giysisi, hem aristokrasinin pırıltısı olmuş. Sahnede kullandıkları değişken estratlarıyla (yükselti) tamamlanıyor dekor ve çevre düzeni.

Oyun müzikleri seyirciye bugünden seslenirken oyun içinde ise dönemsel kullanılıyor. Koronun episod aralarında çıplak sesle ve müzikle anlatımı, ayrıca solo şarkılar ile de anlatıcıyı konumlandırma, oyunu bütünleyen epik-diyalektik biçime bir saygı selamıyla günümüzün göstermeci tiyatro yalınlığına geçiş yapıyor. Işık kullanımının genel ışıkla geçişleri ve seyirciyle eşit platformda, yüz yüze oynanması, oyunu salona taşıyor ve iki perde de bu iç içelikle vaktin nasıl geçtiği anlaşılmadan bitiyor.

Bu bütünlük; TOBB Üniversitesi Tiyatro Kulübü hocası ve yönetmen Onur Gazdağ’ın, Brecht’i ve tiyatrosunu doğru okuması ve de epik-diyalektik biçimi ele alırken neyin yerine ne yerleştirebileceğinin doğru matematiği ile sahnede hayat buluyor.

Brecht’in kendi tiyatro biçimi olan önce epik daha sonraları epik-diyalektik sahneleme, oyunları için en teknik, en işlevsel sahnelemedir; matematiği nettir ama günümüzde de hâlâ yaşayan kendi tiyatrosunda da daha güncele taşıyan biçimler deneniyor.

Bertolt Brecht’in özellikle yitirilmemesini istediği, dünya görüşü, sınıf mücadelesi, sömürü, güç ve iktidar ilişkisiyle, bu ilişkilerden nemalananlar göz önünde olmalı ve salona taşınmalı, oyunun bunlarla bir derdi olması ve seyircide karşılık bulması asla değişmeyendir.

Bu anlamda Kafkas Tebeşir Dairesi ‘aşkla tiyatro yapan amatör’ deneysel oyuncularla buluşunca, dolu dolu bir enerjiyle seyirciden hiç kopmadan taşınan bir oyun olarak net bir örnek oluşturmuş.