Tiyatro yapımcısı Claus Peymann 88 yaşında hayatını kaybetti

Berlin. Hannover: "Sınırlarda hep şunu söylerim: Yanlış yeri inceliyorsunuz. Tehlikeli yanım bavulumda değil, kafamın içinde." Bu espri, ilkeli bir kışkırtıcı, kendini tiyatronun kralı ilan etmiş ve uzun yıllar Berliner Ensemble'ın sanat yönetmenliğini yapmış Claus Peymann'dan geliyor. Tiyatronun isyankarı, 88 yaşında Berlin'de hayata veda etti.

1937 doğumlu Peymann, ilk kez 1974'te ulusal manşetlere çıktı. Dönemin Stuttgart tiyatro yönetmeni, hapisteki RAF teröristi Gudrun Ensslin'e protez bağışında bulundu. "A'dan Z'ye Peymann" adlı kitabında, bunun bir hayırseverlik eylemi olduğunu belirtiyor: Ensslin'in annesi, Stammheim'daki diş hekiminin anestezi kullanmadan delme işlemi yaptığını yazmıştı. Peymann, 1986'dan 1999'a kadar Viyana Burgtheater'ın direktörlüğünü yaptı. 1988'de, Avusturyalıların Nasyonal Sosyalizm ile olan bağlarını ortaya çıkaran Thomas Bernhard'ın "Heldenplatz" adlı eseriyle bir skandala yol açtı. 1999'dan 2017'ye kadar Berliner Ensemble'ın sanat yönetmeni, "güçlülerin kıçına diş" takmış, eski RAF teröristi Christian Klar'a staj teklif etmiş ve 2020'de ölen oyun yazarı Rolf Hochhuth ile Schiffbauerdamm'daki binanın kullanımı konusunda tartışmıştı. Peymann'ın arkadaşları arasında ABD'li yönetmen Robert Wilson, Peter Handke ve Elfriede Jelinek gibi yazarlar ve 100. doğum gününde "hayat palyaçosu" ve ileri yaşlarında bile "büyük, yaramaz bir çocuk" olarak tanımladığı arkadaşı George Tabori de vardı.

Bu, Berlin'deki tiyatro politikalarına açıkça müdahale eden ve örneğin Frank Castorf'un Berliner Volksbühne'nin başındaki görevinden zorla ayrılmasını yüksek sesle eleştiren Peymann için de uygun bir tanımlama olurdu. Peymann, 2015'te 72 yaşındayken Leipzig Skala'ya yaptığı bir ziyaretten önce küstahça "Ben yarının tiyatrosuyum!" demişti.

Kişisel sohbetlerde, megalomani bir havayla çevriliydi, ancak bu havaya çekicilik ve gözlerindeki ışıltı da karışmıştı. Otobiyografisinin önsözünde şöyle yazıyor: "O, kum havuzunda kürek ve kovalarla yeri yerinden oynatan, çocuksu, reklam meraklısı bir kışkırtıcı." Peymann kendini iflah olmaz bir iyiliksever olarak tanımlıyordu. "Örneğin, Picasso'nun İspanya'nın bombalanmasına tepki olarak 'Guernica'yı resmetmesi ve böylece bir skandala yol açması, bir tür farkındalık yaratma eylemidir." Aynı şey tiyatro için de geçerlidir: Gizli gerçekleri açığa çıkarabilir.

Ancak tiyatroyla tartışma başlatmak artık o kadar kolay değil. "Çünkü insanlar artık hiçbir şeyden heyecan duymuyor; sadece kısa süreli eğlence istiyorlar. O zaman kendimi anakronik bir dev gibi hissediyorum. Ama onlar da uzun bir süre hayatta kalmayı başardılar."