Mutanty jaszczurek, które potrafią pokonać jad węża, mogą pomóc ludziom w stworzeniu antidotum

Naukowcy odkryli wyjątkowe mutacje u australijskich jaszczurek, które chronią je przed śmiertelnymi ukąszeniami. Teraz ta wiedza może uratować tysiące ludzkich istnień.

Na australijskich pustyniach i lasach od milionów lat toczy się ukryta wojna: węże kontra jaszczurki. Kiedy pierwsze węże przybyły do Australii z Azji 25-30 milionów lat temu, miejscowe scynki były bezbronne wobec ich jadu. Ewolucja znalazła jednak sposób na wyjście z tej sytuacji: dziś wiele z 470 gatunków scynków żyjących w Australii wykształciło niesamowite mechanizmy obronne. Naukowcy z Uniwersytetu Queensland odkryli, że te jaszczurki mogą być kluczem do stworzenia rewolucyjnych antidotów dla ludzi.

Naukowcy zbadali 45 gatunków scynk, wykorzystując próbki tkanek z muzeum, i odkryli 13 linii ewolucyjnych odpornych na jad węży. Okazało się, że przez miliony lat u tych jaszczurek rozwinęło się co najmniej 25 niezależnych mutacji, które blokowały działanie toksyn.

Jad węża zazwyczaj paraliżuje ofiarę, wiążąc się z receptorami mięśniowymi. Jednak scynki nauczyły się bronić: niektóre gatunki zmodyfikowały swoje receptory tak, że jad po prostu nie może się do nich przyłączyć. Inne wykorzystują cząsteczki cukru lub zastępują kluczowe aminokwasy, stając się „niewidzialne” dla toksyn.

„Dane były jednoznaczne – niektóre ze zmodyfikowanych receptorów w ogóle nie reagowały na jad” – mówi główna autorka badania Utpala Chandrasekhar.

Najbardziej zdumiewające odkrycie czekało naukowców podczas badań dużego scynka. Okazało się, że jaszczurka ta ma tę samą mutację, co słynne miodożery – nieustraszone wężopodobne wojowniczki, zdolne przetrwać ukąszenie kobry. Co więcej, inna mutacja tego gatunku jaszczurki okazała się identyczna z mechanizmem obronnym mangust.

„To zdumiewające” – powiedział Brian Fry, starszy autor badania. „Różne gatunki, od jaszczurek po ssaki, niezależnie od siebie znalazły to samo rozwiązanie śmiertelnego zagrożenia”.

Węże kąsają około 5,4 miliona ludzi rocznie, a prawie połowa z nich otrzymuje dawkę jadu. W 2017 roku WHO umieściła ukąszenia węży na liście zaniedbanych chorób tropikalnych. Nowoczesne leki przeciwjadowe są drogie, wymagają precyzyjnej identyfikacji gatunku węża i nie zawsze są skuteczne.

Odkrycie australijskich naukowców może zmienić sytuację. Zrozumienie molekularnych mechanizmów obronnych skinków pozwoli na stworzenie nowej generacji uniwersalnych antidotów.

„Im więcej wiemy o naturalnej odporności na trucizny, tym lepiej jesteśmy przygotowani do walki z nimi” – wyjaśnia Chandrasekhara.

Andrew Amy, kustosz kolekcji gadów w Queensland Museum, mówi: „Dopiero zaczynamy rozumieć, jak złożone są te jaszczurki. Każde nowe badanie otwiera nieoczekiwane możliwości medyczne”.

Autorski: