Nowy fundusz leśny ma sprawić, że ochrona lasów stanie się bardziej opłacalna niż wycinka lasów.

Lasy tropikalne są niezwykle ważne: charakteryzują się dużą różnorodnością biologiczną, zapewniają opady deszczu, regulują klimat i magazynują ogromne ilości dwutlenku węgla. Mimo to ich niszczenie jest w dużej mierze akceptowane.

Rozległe lasy deszczowe Amazonii zostały intensywnie eksploatowane. W 2022 roku – w szczytowym momencie wylesiania – każdego dnia znikał obszar o powierzchni 7 x 7 kilometrów. Powód: brak miejsca dla bydła i soi, głównie na potrzeby globalnej produkcji pasz.

Kilka międzynarodowych porozumień i przepisów dotyczących ochrony środowiska jak dotąd tylko częściowo powstrzymało zniszczenia. Nowa inicjatywa ma to zmienić: przewiduje ona finansową ocenę ochrony lasów i nagradza kraje, regiony i lokalną ludność za ich wysiłki.

Jak działa nowa inicjatywa ochrony lasów?

Prezydent Brazylii Luiz Inácio Lula da Silva wręczył fundusz w Belém. Będzie on nosił nazwę „Tropical Forest Forever Facility (TFFF)”, co oznacza „Tropical Forests Forever”.

Celem jest zebranie 25 miliardów dolarów (21,7 miliarda euro) od państw biorących udział w projekcie i kolejnych 100 miliardów od inwestorów prywatnych.

Pieniądze zostaną zainwestowane w obligacje wysokodochodowe. Inwestorzy otrzymają stały roczny zwrot z oczekiwanego zysku w wysokości około 4 miliardów dolarów amerykańskich. Pozostała część zostanie przekazana krajom rozwijającym się, które chronią lub odtwarzają swoje lasy deszczowe.

Płatności są przyznawane za hektar lasu i mogłyby niemal potroić obecne finansowanie ochrony lasów. W niektórych krajach przekraczają nawet cały budżet ministerstw środowiska.

Deklaracje narodowe na rzecz TFFF zostaną przyjęte na Szczycie Klimatycznym ONZ w Belém.

„Lasy tropikalne mają kluczowe znaczenie dla klimatu. Magazynują węgiel i zapewniają obieg wody” – mówi André Aquino, doradca w brazylijskim Ministerstwie Środowiska. Ponad 80 procent światowej bioróżnorodności znajduje się w tych lasach.

Aquino podkreśla, że ​​fundusz umożliwia stabilne płatności za kluczowe usługi ekosystemowe – niezależnie od zmian politycznych.

Minister środowiska Brazylii, Marina Silva, oświadczyła: „Fundusz wypłaca środki za każdy hektar chronionego lasu – niezależnie od tego, czy znajduje się on w Brazylii, Kongo, Indonezji czy Malezji”.

Aby chronić zanikające lasy, Lula da Silva po raz pierwszy zaproponował mechanizm finansowania TFFF na konferencji klimatycznej w Dubaju w 2023 roku. Brazylia zobowiązała się już do przekazania miliarda dolarów amerykańskich.

„Brazylia będzie dawać przykład” – powiedział Lula we wrześniu. Jeśli finansowanie zostanie zapewnione podczas zbliżającej się konferencji COP30 , fundusz może stać się jednym z największych wielostronnych funduszy ochrony środowiska na świecie.

Istniejącym lasom przypisuje się wartość finansową

Ponad 70 krajów z lasami tropikalnymi może otrzymać dofinansowanie z funduszu – w tym Brazylia, Kolumbia, Ghana, Demokratyczna Republika Konga, Indonezja i Malezja. Wśród krajów inwestujących znajdują się Niemcy , Francja, Norwegia, Wielka Brytania, Chiny i Zjednoczone Emiraty Arabskie.

„W końcu nadajemy istniejącym lasom cenę i wartość” – mówi Claudio Angelo z Obserwatorium Klimatycznego, sieci 77 organizacji pozarządowych w Brazylii. To może fundamentalnie zmienić nasze spojrzenie na lasy.

Natalie Unterstell z think tanku Talanoa zajmującego się polityką klimatyczną w Rio de Janeiro podkreśla: TFFF nie promuje kompensacji emisji CO₂ ani ponownego zalesiania w celu kompensacji emisji. Działania na rzecz ochrony lasów nie powinny zachęcać krajów do emisji gazów cieplarnianych w innych miejscach. Chodzi wyłącznie o „ochronę środowiska” – mówi.

Unterstell ma nadzieję, że kraje zadeklarują zaangażowanie w TFFF na konferencji klimatycznej (COP30) , „aby jak najszybciej osiągnąć cel 25 miliardów dolarów”.

Społeczności tubylcze odgrywają kluczową rolę w ochronie przyrody.

Rządy krajów leśnych otrzymują większość funduszy z programu. Jednak 20 procent trafia bezpośrednio do społeczności rdzennych i lokalnych.

Ludność rdzenna jest uważana za „najlepszych strażników” lasów. Jej terytoria doświadczają mniejszego wylesiania i niższej emisji CO₂. Wynika to z raportu Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) oraz Funduszu Rozwoju Rdzennej Ludności z 2021 roku. Według raportu, wylesianie w regionach rdzennej ludności Brazylii jest 2,5 razy niższe niż gdzie indziej.

Dario Durigan, wiceminister finansów Brazylii, potwierdza: „Przynajmniej 20 procent środków „powinno” trafić bezpośrednio do lokalnych społeczności”.

Greenpeace nazywa tę inicjatywę potencjalnym „przełomem w ochronie lasów”. Organizacja domaga się jednak również, aby środki zostały przeznaczone na skuteczne działania ochronne oraz aby trwający proces wycinki i niszczenia lasów był profesjonalnie monitorowany.

Durigan podkreśla, że ​​kraje takie jak Brazylia, Kongo, Indonezja, Peru i Kolumbia otrzymają pieniądze tylko wtedy, gdy wykażą „konkretne wyniki” w zakresie ochrony lasów.

Syahrul Fitra z Greenpeace Indonesia wierzy w sukces inicjatywy – jeśli uniknie ona błędów poprzednich programów. Między 2023 a 2024 rokiem globalne wylesianie podwoiło się, głównie z powodu wypalania lasów tropikalnych na potrzeby rolnictwa.

Między 2023 a 2024 rokiem globalna wylesianie wzrosło dwukrotnie, głównie z powodu pożarów wypalanych w celu wycinania lasów tropikalnych pod uprawy rolne.

Durigan twierdzi, że TFFF jest nowy. W przeciwieństwie do poprzednich grantów krajowych, jest to „stały instrument” oparty na współpracy wielostronnej i wspólnej „inwestycji w przyszłość naszych krajów”.

Współpraca: Louise Osborne i Beatrice Christofaro. Adaptacja z języka angielskiego autorstwa Gero Ruetera.

Redaktor: Tamsin Walker