Pepe's dromen

De onderstaande tekst werd gepubliceerd vóór het overlijden van de voormalige president van Uruguay, José Mujica, dat afgelopen dinsdag plaatsvond (13). Mujica leed aan terminale slokdarmkanker en ontving de afgelopen weken palliatieve zorg.

Door Leonardo Lima*

Na tientallen jaren van toegewijde dienst aan zijn land, met name ter verdediging van democratie, gelijkheid en sociale rechtvaardigheid, kwam de emblematische linkse leider van Latijns-Amerika, José "Pepe" Mujica, met name aan zijn Uruguayaanse landgenoten, naar buiten om publiekelijk te verkondigen dat hij het einde van zijn leven nadert vanwege slokdarmkanker die in de metastatische fase is beland en andere organen heeft aangetast. "De krijger heeft recht op zijn rust", zoals hij begin dit jaar bij zijn afscheid zei.

Ken je die toevalligheden die lijken op een grap van het leven? Ik zou zeggen dat de documentaire Os Sonhos de Pepe, die eind 2024 in de Braziliaanse bioscopen te zien is, zeker een toevoeging is aan de lijst van gebeurtenissen die volgen om op een feestelijke manier de aandacht te vestigen op een historische persoonlijkheid wiens bestaan ​​in vlees en bloed abrupt werd/zal worden onderbroken. De film van regisseur Pablo Trobo, die ingaat op Pepe Mujica's filosofische, politieke en sociale ideeën over de toekomst van onze planeet, had daarom niet op een beter moment uitgebracht kunnen worden. De film benadrukt namelijk het humanistische en avant-gardistische perspectief van het kritisch denken dat de winnaar in de loop der jaren heeft ontwikkeld.

Hoewel in Pepe's Dreams belangrijke aspecten van Pepe's loopbaan aan bod komen - van zijn tijd als guerrillastrijder voor de Tupamaros-groep en politiek gevangene tijdens de militaire dictatuur tot de jaren waarin hij het presidentschap van Uruguay bekleedde en later senator was -, ligt de focus van Pepe's Dreams op de toekomst van de komende dertig jaar. Mujica doet dit op basis van wat hij ziet als de weg naar een andere mogelijke wereld, waarin de alarmerende inkomensongelijkheid tot het verleden behoort en een duurzaam evenwicht in de relatie tussen mens en natuur kan worden bereikt.

Vervolgens volgen we Pepe op zijn reizen over de hele wereld, waarbij hij landen bezoekt die zo divers zijn als de Verenigde Staten, Brazilië en Japan. Hij wil zijn ideeën verspreiden, waarbij hij altijd het belang van de rechtstreekse dialoog met het publiek in gedachten houdt, ongeacht of dit publiek bestaat uit overheidsfunctionarissen, nationale autoriteiten of jonge studenten. Op hartelijke en vriendelijke wijze, met een discrete maar gastvrije glimlach die steevast op zijn gezicht prijkt, lijkt hij door de retorische kracht die zijn toespraken kenmerkt, de mystiek te reproduceren die ervoor heeft gezorgd dat Uruguay in de loop van zijn geschiedenis in het middelpunt van de belangstelling is komen te staan ​​van de naties, ondanks het feit dat het een klein land is qua oppervlak en absolute bevolkingsomvang. Het is alsof Pepe, tijdens elke lezing of elk interview, via de microfoon met evenveel meesterschap argumenteerde als Obdúlio Varela of Luís Suárez op het veld in het shirt van Celeste Olímpica.

De woorden van de wijze oude man, die trouw blijft aan een eenvoudige levensstijl, lokaal in zijn materiële basis maar universeel in zijn menselijke conditie, worden versterkt door enkele technisch-esthetische keuzes die Pablo Trobo gebruikt om Pepe Mujica's meest intieme dromen tot leven te brengen. Naast de charme van de soundtrack, die gebruikmaakt van Villa-Lobos' klassieker O Trenzinho do Caipira, valt vooral het gebruik van digitale effecten op. Deze nemen het scherm zonder enige terughoudendheid over, alsof ze het bewijs zijn dat de schoonheid die onbedoeld wordt opgeroepen door de beelden - die werkelijkheid zijn geworden dankzij de technologische vooruitgang van de huidige tijd, die ooit slechts een utopie was - in feite een uitnodiging is aan de kijker om te geloven dat Pepe's idealen, die nu als utopisch worden beschouwd, ook werkelijkheid kunnen worden. Om dit te bereiken is het noodzakelijk dat de praktijk van individuen en collectieven zich heroriënteert op een manier van leven die de roofzuchtige premissen van de kapitalistische productiewijze, die de mensheid naar zelfvernietiging leiden, heftig ontkent.

Pepe's Dreams nemen de vorm aan van een intellectueel testament voor toekomstige generaties. Naast zijn onvoorwaardelijke verdediging van progressieve linkse ideeën, laat Pepe in deze documentaire zien dat hij in staat is een open en eerlijke dialoog te stimuleren over kwesties die iedereen steeds meer aangaan. Zelfs degenen die anders denken dan hij zullen op een dag beseffen hoe visionair Pepe was en hoe hij met succes problemen aanpakte die op de korte en middellange termijn waarschijnlijk als triviaal worden beschouwd. Wat de film zelf betreft, hebben we hier een voorbeeld van een werk dat zijn cinematografische aard eer aandoet, want het documenteert met ongeëvenaard geluk de noodzakelijke utopie van iemand die het waagde om wakker te dromen, terwijl de mensen om hem heen slechts slapen in een prachtige wieg die is voortgebracht door hebzucht en roekeloosheid.

Originele titel: Los Sueños de Pepe - Movimiento 2052

Regie: Pablo Trobo

Uitgavejaar: 2024

Land: Uruguay

Duur: 86 minuten

Tekst oorspronkelijk gepubliceerd op temquever.com.br

* Socioloog, filmcriticus voor de Cine Mulholland -pagina