De admiraal die werd gekozen als opvolger van Hitler en slechts een gevangenisstraf van tien jaar kreeg – en een overheidspensioen

Op 1 mei 1945 stuurde de minister van Propaganda van het Derde Rijk, Joseph Goebbels, een van Adolf Hitlers naaste medewerkers, een beslissend telegram aan admiraal Karl Dönitz.

Het bericht was gemarkeerd als "topgeheim" en "urgent" en begon met de mededeling: "De Führer is gisteren om 15.30 uur overleden."

De volgende zin was nog verontrustender: "Bij testament van 29 april wordt hij benoemd tot Rijkspresident."

Enkele uren voordat hij zelfmoord pleegde, had Hitler, de Führer en Rijkskanselier (of leider en kanselier van het Rijk), Dönitz als zijn opvolger gekozen, met Goebbels als kanselier.

"In opdracht van de Führer werd het testament vanuit Berlijn naar maarschalk (Ferdinand) Schörner gestuurd ter bewaring en publicatie", vervolgt de tekst.

En het eindigde met: "Het hoofd van de kanselarij van de nazipartij, (Martin) Bormann, is van plan u vandaag te bezoeken om u over de situatie te informeren. Het tijdstip en de vorm van de aankondiging aan de pers en de troepen zijn aan u. Wilt u de ontvangst bevestigen?"

Goebbels wachtte echter niet op de bevestiging: kort daarna pleegde hij samen met zijn hele familie zelfmoord in dezelfde bunker waar Hitler zelfmoord had gepleegd.

Noch de wil van Bormann, noch die van Hitler bereikte zijn doel, aangezien de geallieerde troepen al overal aanwezig waren en dit verhinderden.

Zo kwam het dat op Dönitz' schouders — onverwacht voor hem en voor velen — het lot van nazi-Duitsland in doodsangst neerdaalde.

"Het was een complete verrassing voor mij", zou hij later schrijven in zijn Memoirs: 10 Years and 20 Days (1959).

"Sinds 20 juli 1944 heb ik niet meer met Hitler gesproken, behalve tijdens een grote bijeenkomst. (...) Ik heb nooit van iemand een aanwijzing in die zin ontvangen," voegde hij toe.

Waarom werd hij gekozen?

Om te begrijpen waarom Dönitz werd gekozen, moeten we eerst een andere vraag beantwoorden: waarom koos Hitler niet Hermann Göring of Heinrich Himmler, twee van de machtigste figuren in nazi-Duitsland?

Göring, een vooraanstaand gevechtspiloot die Hitler in 1933 aan de macht hielp en hem steunde tijdens de uitbreiding van het Derde Rijk, was jarenlang Hitlers gekozen opvolger.

In 1941 ondertekende hij zelfs een geheim decreet waarin werd vastgelegd dat de commandant van de Luftwaffe de leiding van het Rijk op zich zou nemen als Hitler gevangen werd genomen of vermoord.

Maar op 23 april 1945, toen alles in duigen viel, ontving Hitler een verrassingstelegram van Göring, die veilig in Berchtesgaden was.

Hij vroeg zich af of hij de volledige leiding van het Rijk op zich moest nemen als Hitler in de vesting Berlijn bleef.

"Als ik uiterlijk om 22.00 uur geen antwoord heb ontvangen, beschouw ik uw handelingsvrijheid als verloren. Ik beschouw de voorwaarden van het besluit als vervuld en zal handelen in het belang van ons vaderland en ons volk", schreef Göring.

Hij sloot af met de woorden: "Je weet hoe ik over je denk in deze moeilijke tijd in mijn leven. Ik heb er geen woorden voor. Moge God je beschermen en je helpen om ondanks alles snel hier te komen."

Hitler was woedend en zei dat Göring zich schuldig had gemaakt aan "hoogverraad" en dat hij ter dood veroordeeld zou worden als hij niet al zijn functies zou neerleggen.

Voor zonsopgang op 25 april werd Göring onder huisarrest geplaatst.

De tweede keus voor de leiding was Himmler, het hoofd van de gevreesde SS, die al vanaf het begin aan Hitlers zijde stond en na jaren van fanatieke dienst de bijnaam der treue Heinrich (de trouwe Heinrich) had gekregen.

Maar vijf dagen na Görings telegram vernam de Führer dat Himmler had geprobeerd te onderhandelen met de geallieerden en zelfs had aangeboden het Duitse leger in het westen over te dragen aan de Amerikaanse generaal Dwight Eisenhower.

Bovendien gaf hij geheime bevelen zonder toestemming.

Volgens getuigen in de bunker was Hitler "woedend als een gek".

Geconfronteerd met wat hij beschouwde als overlopers, koos hij voor Dönitz, die nog niet zo lang deel uitmaakte van de leiding, maar die door zijn sterke toewijding aan de oorlog, aan de nazi-idealen en aan zichzelf respect had verdiend.

valse waanzin

Hoewel velen verrast waren door de keuze, was Dönitz verre van een onbekende.

Hij stond zelfs op de cover van Time Magazine in 1942 en 1943, waarin hij de Duitse onderzeebootvloot omvormde tot een allesverwoestende moordmachine.

"Wat Adolf Hitler op land niet voor elkaar kreeg om de geallieerde opmars naar de grenzen van Europa te stuiten, probeert grootadmiraal Karl Dönitz, opperbevelhebber van de Duitse marine, wel op zee te doen", aldus het tweede verslag van het tijdschrift over zijn prestaties.

En deze inspanningen waren buitengewoon succesvol, zo succesvol zelfs dat Winston Churchill na de oorlog bekende: "Het enige waar ik tijdens de oorlog echt bang voor was, was het gevaar van onderzeeërs."

Een gevaar gecreëerd door Dönitz.

Zijn grote interesse in alles wat met onderzeeboten te maken had (U-boten) ontstond tijdens de Eerste Wereldoorlog, toen hij diende in de Duitse Keizerlijke Marine.

Maar in die oorlog had hij niet veel geluk.

Een paar weken voor de wapenstilstand viel hij een Brits konvooi aan nabij Malta, maar hij werd gevangen genomen en in Engeland opgesloten nadat hij tevergeefs had geprobeerd zich voor te doen als krankzinnig.

Tientallen jaren later zou hij tegen Leon Goldensohn, psychiater in de gevangenis van Neurenberg, zeggen: "Ik wist niets over waanzin of hoe ik moest doen alsof ik gek was."

"Twee metgezellen en ik dachten dat dit ons zou helpen te ontsnappen als we gek bevonden zouden worden," zei hij.

"We besloten onderzeeërs na te bootsen. We liepen rond met gebogen hoofd, riepen 'Bzzz, bzzz' en beweerden dat we onderzeeërs waren. Maar de Britse artsen waren te slim. Het hielp niet," voegde hij eraan toe.

"De isolatie genas onze 'mentale toestand' in een oogwenk."

Maar het genas zijn obsessie met het samenstellen van de grootste onderzeebootvloot in de geschiedenis niet – zelfs als dat betekende dat hij het Verdrag van Versailles moest negeren, dat Duitsland verbood dit type vaartuig te bezitten.

Hij was ervan overtuigd dat onderzeeboten Duitsland de overwinning hadden gebracht in de Eerste Wereldoorlog en geloofde dat ze hetzelfde zouden doen in eventuele toekomstige conflicten.

Nog voordat de nazi's hem in 1936 tot commandant van de eerste onderzeebootvloot benoemden, had hij zich al voorbereid op de wederopbouw van de Duitse onderzeebootvloot. Hij beheerste alle processen, van technisch tot logistiek.

Wolvenroedel

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog beschikte Duitsland over 50 onderzeeboten, waarvan de meeste bedoeld waren voor korte afstanden.

Aan het einde van het conflict waren de Duitse onderzeeërs, tot grote tevredenheid van Dönitz, de meest geavanceerde ter wereld.

Maar het was niet alleen een kwestie van kwantiteit.

Dönitz betoogde dat geallieerde koopvaardijschepen het primaire doelwit van onderzeeboten moesten zijn.

Het succesvol transporteren van troepen en voorraden was van cruciaal belang. Daarom was het verbreken van de zeeroutes een machtig wapen.

Er ontstonden meerdere zeefronten en de zogenaamde Slag om de Atlantische Oceaan – vernoemd naar Churchill – was de langste aaneengesloten militaire campagne van de oorlog.

De Duitse marine bracht meer dan 3.500 geallieerde schepen tot zinken, waarbij ongeveer 784 onderzeeërs verloren gingen.

Dit gebeurde grotendeels dankzij de strategie van Dönitz.

Hij bedacht een nieuwe aanvalstechniek die bekend stond als de "wolf pack" (wolvenroedel). Hierbij werden geallieerde konvooien opgejaagd door groepen U-boten die groot genoeg waren om de vlootescorte te overmeesteren.

Tijdens de operatie vielen meerdere onderzeeërs het centrum van het konvooi aan – bij voorkeur ’s nachts – waarbij ze in alle richtingen torpedo’s afvuurden en met hoge snelheid vluchtten.

In een andere variant zou de leider van de roedel een schip uit het konvooi selecteren, de aandacht trekken van de escorte voor een enkele confrontatie, terwijl de rest van de roedel – vaak opererend aan de oppervlakte in het donker – oprukte naar de onbeschermde schepen.

De aanvallen waren verwoestend en met de uitbreiding van het conflict na de Japanse aanval op Pearl Harbor beleefden Duitse onderzeeërs wat zij een "gelukkige tijd" noemden.

De crisis duurde van januari tot ongeveer augustus 1942, een periode waarin de onderzeeërs van de asmogendheden 609 schepen tot zinken brachten met een totale tonnage van 3,1 miljoen ton, terwijl er slechts 22 onderzeeërs verloren gingen.

Duizenden levens gingen verloren.

De echte crisis begon begin 1943.

Het Verenigd Koninkrijk kampte met een brandstoftekort en het aantal operationele Duitse onderzeeërs was gestegen van 47 naar 200.

Toch was er sprake van een ommekeer in het voordeel van Londen.

Door agressieve anti-onderzeeboottactieken, effectievere wapens, de ontwikkeling van langeafstandsvliegtuigen met radar en nog iets anders – dat pas drie decennia later zou worden onthuld – werd de vernietiging van Duitse onderzeeboten geïntensiveerd.

In mei 1943 besloot Dönitz de onderzeebootoperaties te staken.

Datzelfde jaar—toen het tij zich tegen Duitsland begon te keren—nam Dönitz het bevel over de Duitse marine op zich.

Tot dan toe had hij Hitler slechts af en toe gezien, maar vanaf dat moment begon hij hem minstens twee keer per maand te ontmoeten en won hij zijn vertrouwen.

De laatste dagen

Dönitz bleef echter op de politieke achtergrond totdat hij de laatste Führer van het Duitse Derde Rijk werd, nadat hij het telegram van 1 mei 1945 ontving.

"Ik heb geen moment getwijfeld en het was mijn plicht om de missie te aanvaarden", schreef hij in zijn memoires.

"Ik begreep (...) dat het donkerste moment in het leven van elke vechter — het moment waarop hij zich onvoorwaardelijk moet overgeven — nabij was", legde hij uit.

"Ik begreep ook dat mijn naam voor altijd verbonden zou blijven met deze daad, en dat haat en verdraaiing van de feiten mijn eer zouden kunnen aantasten", voegde hij toe.

Maar mijn plicht vereiste dat ik geen aandacht schonk aan dergelijke overwegingen. Mijn beleid was simpel: proberen zoveel mogelijk levens te redden.

Om 22.26 uur kondigde Dönitz via de Hamburgse radio aan: "Duitse mannen en vrouwen, soldaten van de strijdkrachten: onze Führer, Adolf Hitler, is gevallen. Met diepste spijt en respect buigt het Duitse volk."

Hij liet weten dat hij de aangewezen opvolger was en dat hij "de leiding van het Duitse volk in dit noodlottige uur" op zich nam.

In zijn memoires schreef hij dat hij ervan overtuigd was dat Hitler hem had aangesteld "omdat hij de weg wilde vrijmaken voor een officier in de strijdkrachten om de oorlog te beëindigen". Daarom begon hij onderhandelingen over overgave.

Het hoofddoel was om zoveel mogelijk Duitse soldaten zich te laten overgeven aan de westerse geallieerden in plaats van aan de Sovjettroepen. Men geloofde namelijk dat die op verschrikkelijke wijze wraak zouden nemen op de krijgsgevangenen.

In de eerste week van mei werd gemeld dat 1,8 miljoen soldaten uit het door de Sovjets gecontroleerde gebied waren ontsnapt.

In de vroege ochtend van 7 mei 1945 ging een Duitse delegatie, op bevel van Dönitz, naar het hoofdkwartier van generaal Eisenhower in Reims, Frankrijk, en ondertekende de overgavedocumenten.

Sovjetleider Jozef Stalin eiste een nieuwe ondertekeningsceremonie in Berlijn, die in de vroege ochtend van 9 mei plaatsvond.

Dönitz werd uiteindelijk op 23 mei door de geallieerden gearresteerd.

De ‘grote absurditeit’ van het proces

Tijdens zijn verblijf in de gevangenis in de Duitse stad Neurenberg, waar de processen tegen voormalige nazileiders plaatsvonden, concludeerde Dönitz dat zijn benoeming tot opvolger van Hitler te danken was aan het feit dat "hij de enige nog levende leider was die noch gevangen zat, noch ter dood was veroordeeld".

"Natuurlijk waren de legerleiders nog steeds actief, maar noch de marine, noch de Luftwaffe wilden naar hen luisteren. Daarom werd ik gekozen, simpelweg omdat men vond dat ik zo gemakkelijker vrede kon bereiken," zei hij.

Hij voegde eraan toe: "Ik heb het zo snel mogelijk gedaan, en nu willen de Amerikanen me ophangen als Hitlers opvolger. Dit lijkt me een voorbeeld van Yankee-humor."

Goldensohn zei dat "de grote absurditeit van dit proces is dat de twee mannen die schuldig zijn aan deze misdaden, Hitler en Himmler, er niet bij betrokken zijn."

Tijdens dit proces, dat in zijn ogen absurd leek, besefte hij dat hij precies het tegenovergestelde had gedaan van wat zijn bewonderde Führer wilde.

Ik nam aan dat hij wilde dat er over vrede onderhandeld zou worden: "Ik ontdekte pas dat deze veronderstelling onjuist was in de winter van 1945-1946 in Neurenberg, toen ik voor het eerst de bepalingen van Hitlers testament hoorde."

Ik vernam dat Hitler in zijn politieke testament de Duitsers had opgeroepen om "onder geen enkele omstandigheid de strijd op te geven, maar door te gaan met vechten tegen de vijanden van het vaderland, waar die zich ook mogen bevinden."

De alinea die direct voorafgaat aan de alinea waarin hij als opvolger wordt benoemd, luidt: "Om het Duitse volk een regering te geven die is samengesteld uit eervolle mannen, een regering die haar belofte om de oorlog met alle middelen voort te zetten, zal nakomen, benoem ik de volgende leden van het nieuwe kabinet tot leiders van het land."

Dönitz verdedigde zich tegen de beschuldigingen door te beweren dat hij nooit een politicus was geweest, maar slechts een loyale ambtenaar.

Hij beweerde niet op de hoogte te zijn van de verschrikkingen van de Holocaust, hoewel hij later in besloten kring toegaf dat hij al sinds 1934 op de hoogte was van het bestaan ​​van de concentratiekampen.

Hij werd veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, de lichtste straf van alle zaken die niet werden vrijgesproken. Het is mogelijk ook de meest controversiële uitspraak van de rechtbank.

Velen in de geallieerde strijdkrachten beschouwden hem als een eervolle officier die een dergelijke straf niet verdiende; Velen waren daarentegen van mening dat de straf mild was, gezien de omvang van de verwoesting en het verlies aan mensenlevens die door de Duitse marine waren aangericht.

Vrijheid

Dönitz bleef zijn nazistische ideeën tot het einde van zijn leven verdedigen, zonder dat hij daar ooit spijt van heeft gehad.

Vanuit de gevangenis Spandau in Berlijn deed hij in 1954 een gooi naar het presidentschap van West-Duitsland, maar hij presteerde matig.

In 1956 werd hij vrijgelaten en ging met een overheidspensioen met pensioen in het kleine dorpje Aumühle in West-Duitsland.

Hij schreef twee memoiresboeken en gaf een paar interviews voor documentaires over de oorlog.

Zes jaar voordat hij in 1980 stierf, op 89-jarige leeftijd, ontdekte hij dat wat hij al tijdens de oorlog vermoedde, waar was.

Toen in 1943 zijn onderzeeërs in rap tempo tot zinken werden gebracht, vroeg hij zich af of de legendarische Enigma-machine van de nazi's gekraakt kon zijn.

Hij verwierp de hypothese: de machine beschikte over meer dan 150 biljoen combinaties, wat, zo werd aangenomen, garandeerde dat de communicatie van de Duitse strijdkrachten – met name van de onderzeebootvloot – zonder storingen of decodering zou werken.

Maar in 1974 kwam aan het licht dat een team van Britse experts, onder leiding van Alan Turing, er toch in geslaagd was de code te ontcijferen.

Dit veranderde de geschiedenis van de oorlog die hij had meegemaakt.

"Nu moeten historici helemaal opnieuw beginnen, helemaal vanaf het begin!" merkte hij op.