Deskundige: tussen rietsuiker en witte suiker - een gelijkteken

Rietsuiker is nog steeds sucrose, hetzelfde molecuul dat ook in witte suiker zit. Vergeleken met deze sucrose lijkt high-fructose corn syrup geen "gezonder" alternatief, legt dr. Katarzyna Wolnicka uit, specialist in diëtetiek en voedingseducatie aan het Institute of Sustainable Nutrition.

De Amerikaanse president Donald Trump kondigde woensdag aan dat Coca-Cola, na overleg met hem, had ingestemd met het gebruik van rietsuiker in zijn dranken die in de VS worden verkocht. Het bedrijf heeft deze berichten niet bevestigd. Coca-Cola wordt in de VS momenteel gezoet met glucosestroop.

PAP: Wat zijn de meest voorkomende zoete dranken in Polen?

Katarzyna Wolnicka: In de praktijk hebben we het voornamelijk over twee stoffen: sucrose, oftewel klassieke tafelsuiker, en glucosestroop. Die laatste is vooral populair in koolzuurhoudende dranken, isotone dranken, energiedranken en zelfs in fruitdranken. Het is belangrijk om te weten dat glucosestroop niet per se expliciet op het etiket hoeft te staan. Soms wordt het bijvoorbeeld aangeduid als glucosestroop. Consumenten die niet bekend zijn met deze subtiliteiten, zijn zich er mogelijk niet van bewust dat hun favoriete drankje iets bevat dat bij regelmatige consumptie de koolhydraat- en vetstofwisseling kan verstoren en zelfs de leverfunctie kan beïnvloeden.

PAP: Wat is dan de gezondste manier om het te zoeten?

KW: Vanuit het perspectief van de menselijke fysiologie en de volksgezondheid zou het meest eerlijke antwoord zijn: het is het beste om helemaal geen suiker toe te voegen. Maar ik begrijp het – de zoete smaak zit diepgeworteld in onze voeding. Als we echter op zoek zijn naar een compromis tussen smaak en gezondheidsvoordelen, en we die zoete smaak echt nodig hebben, zijn caloriearme of calorievrije alternatieven veel veiliger.

Stevia is bijvoorbeeld een natuurlijke plantaardige zoetstof die de bloedsuikerspiegel niet verhoogt en vrijwel geen calorieën levert. Erythritol is een suikeralcohol die niet op de traditionele manier wordt verteerd, waardoor het de bloedsuikerspiegel niet beïnvloedt en de alvleesklier niet belast. Xylitol is ook het vermelden waard, maar voorzichtigheid is geboden, want hoewel het gezonder is dan suiker, kan het in overmaat maag-darmklachten zoals diarree veroorzaken. Al deze vervangers hebben één ding gemeen: ze stimuleren geen snelle insulinesecretie, wat cruciaal is voor het voorkomen van insulineresistentie of diabetes type 2.

PAP: Een theelepel witte bietsuiker en bruine rietsuiker leveren evenveel koolhydraten. De verschillen zijn verwaarloosbaar. Dat is 5 gram en ongeveer 4,8 gram, en bijna hetzelfde aantal calorieën – 20 kcal en 19,2 kcal. Niet veel verschil voor de gezondheid en de bloedsuikerspiegel, toch?

KW: Precies, de verschillen zijn minimaal en hebben geen invloed op de bloedglucosespiegel of de gezondheid. Rietsuiker is nog steeds sucrose, precies hetzelfde molecuul als witte suiker; het komt alleen uit suikerriet, niet uit rode biet. Het bevat iets meer mineralen, maar deze hoeveelheden zijn absoluut sporen en onbeduidend vanuit gezondheidsoogpunt. Het calorieverschil is ook vrijwel nihil. In de praktijk heeft het geen effect op de koolhydraatstofwisseling of het lichaamsgewicht bij overmatige en regelmatige consumptie.

PAP: Is fructose-glucosestroop een ‘gezonder’ alternatief?

KW: Vanuit wetenschappelijk perspectief is dit een misverstand. Vanuit klinisch diëtistisch perspectief hebben we geen gegevens die bewijzen dat high-fructose corn syrup (HFSM) gunstiger is dan witte suiker. Integendeel, steeds meer onderzoek wijst uit dat het schadelijker kan zijn, juist vanwege het effect op de leverstofwisseling. High-fructose corn syrup (HFSM) kan tot 55% fructose bevatten, soms zelfs meer. En juist deze overmaat aan fructose vormt momenteel een belangrijke risicofactor voor de ontwikkeling van niet-alcoholische leververvetting, lipidenstoornissen en insulineresistentie, wat bijdraagt aan een verhoogd risico op jicht. Het mechanisme is dat fructose uitsluitend in de lever wordt gemetaboliseerd. Wanneer de consumptie de verwerkingscapaciteit van het lichaam overschrijdt, begint het lichaam het op te slaan in de vorm van triglyceriden, wat vet is.

PAP: Lightdranken worden meestal gezoet met aspartaam. Is dat een goede keuze?

KW: Aspartaam is een zoetstof zonder calorieën die al sinds de jaren 80 wordt gebruikt en waarvan de veiligheid uitgebreid is onderzocht. Het kan bijvoorbeeld worden gebruikt bij diabetes. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) heeft aspartaam veilig verklaard in doses tot 40 mg/kg lichaamsgewicht per dag. Ter vergelijking: om deze limiet te overschrijden, zou een gemiddelde volwassene meer dan 15 blikjes calorievrije frisdrank per dag moeten drinken. Aspartaam heeft echter zijn eigen specifieke kenmerken: het is niet geschikt om mee te bakken (het breekt af bij hoge temperaturen) en het is niet geschikt voor mensen met fenylketonurie, die een van de componenten, fenylalanine, niet kunnen afbreken. Dit is echter over het algemeen geen goede oplossing, omdat we gewend raken aan de smaak van zoetigheid en er nog steeds naar verlangen bij het drinken van dergelijke dranken. Het kan ook geen vol gevoel geven of de honger stillen.

PAP: We vallen vaak voor ongezoete dranken, zoals suikervrije sappen. Ze leveren ons vaak ook koolhydraten, omdat fruit fructose bevat...

KW: Als we "geen toegevoegde suiker" op een etiket zien staan, gaan veel consumenten er automatisch van uit dat het product suikerarm of light is. Maar in het geval van sappen, zelfs 100% sappen, komt de suikerbron van nature uit het fruit zelf, met name fructose. En fructose, zoals eerder vermeld, wordt voornamelijk in de lever afgebroken en kan een teveel aan fructose leiden tot de ophoping van visceraal vet. Bovendien krijgen we door het drinken van sap niet genoeg vezels binnen, wat de opname van suikers uit vers fruit vertraagt.

Het probleem begint wanneer we ze drinken alsof het water is – elke dag, in grote hoeveelheden, zonder er veel bij na te denken. Maar in gecontroleerde porties, zoals een glas en af en toe, kunnen sappen een waardevol voedingssupplement zijn. Ze bevatten onder andere: vitamine C, met name citrussappen zoals sinaasappel of grapefruit; antioxidanten – bijvoorbeeld polyfenolen in granaatappelsap; anthocyanen in bosbessensap; en flavonoïden in appelbessap. Soms kan groentesap zoals wortelsap of bietensap een nuttige aanvulling zijn op het dieet, bijvoorbeeld voor ouderen. Tomatensap is op zijn beurt een bron van lycopeen, dat beter wordt opgenomen in bewerkte vorm dan in rauwe tomaten. Het komt allemaal neer op matigheid en het handhaven van de juiste verhoudingen van individuele voedselgroepen in het totale dieet.

PAP: Het is dus beter om helemaal geen suiker toe te voegen. En als je het toch doet, doe het dan verstandig?

KW: Ik ben geen fan van de binaire benadering. Soms kan iets zoets een bron van klein plezier zijn, onderdeel van een bijeenkomst of traditie. Het is belangrijk dat je dagelijkse voeding evenwichtig is, de nodige voedingsgroepen bevat, in lijn is met de principes van een gezond bord, en rijk is aan de voedingsstoffen die je lichaam nodig heeft. Dan zijn kleine hoeveelheden suiker of af en toe een zoet tussendoortje geen probleem. Maar als we elke dag en in overmaat zoeten, is het niet langer een kwestie van smaak, maar van gezondheid.

Geïnterviewd door Klaudia Torchała (PAP)

spoor/ bar/ mhr/