Wanneer opiniestukken worden opgesteld

Grafische humor is van oudsher een uitstekende aanvulling op de pers. Goede cartoons hebben bewezen net zo'n goede ruimte voor mening en reflectie te zijn als artikelen van journalisten. Door hun visuele aantrekkingskracht en grote synthetiserende kracht hebben ze vrijwel direct de belangrijkste kwesties van de dag op ironische of satirische wijze in beeld gebracht, soms met een vriendelijke toon, soms met een harde toon. Ze hebben politici en machtige figuren bespot, ongemakkelijke realiteiten aan het licht gebracht, onrecht en machtsmisbruik aangeklaagd. Kortom, ze hebben de maatschappij van hun tijd in beeld gebracht.

De tentoonstelling "Ahir y avui, 100 ans d'humor grafic", die tot 20 juli te zien is in het Cultureel Centrum Miramar in Sitges, is gebaseerd op een even origineel als stimulerend uitgangspunt: een aantal hedendaagse grappen naast die van tientallen jaren geleden plaatsen en bevestigen dat, ondanks het verstrijken van de tijd, de grote kwesties die burgers bezighouden nog steeds dezelfde zijn. Politieke corruptie, de woningcrisis en de rol van vrouwen in de samenleving zijn geen kwesties die specifiek zijn voor onze tijd, maar werden een eeuw geleden al door cabaretiers verbeeld. Deze tentoonstelling toont dit aan door het sarcastische perspectief van vandaag te vergelijken met dat van een eeuw geleden.

De tentoonstelling vergelijkt hedendaagse moppen en moppen van tientallen jaren geleden met soortgelijke thema's, in het Miramar Cultureel Centrum in Sitges.

Tijden veranderen, maar veel zorgen blijven hetzelfde. Dat is de stelling van de curatoren van de tentoonstelling, Jesús Sánchez en Jordi Riera Pujal, die op voorstel van de Gin Foundation 143 satirische cartoons van 62 auteurs selecteerden en de grafische humor van vandaag in dialoog brachten met die van gisteren. Zo ontstond een ware sociaal-politieke kroniek van enkele kwesties die de actualiteit van de afgelopen eeuw hebben beïnvloed.

Grafische humor was "een soort collectieve therapie tegen een macht die vaak tegen de belangen van het publiek in werd uitgeoefend", aldus José Luis Martín, cartoonist voor La Vanguardia en directeur van de Gin Foundation. "Als macht niet omvergeworpen kon worden, vertegenwoordigde satire het recht om woedeaanvallen te krijgen", voegt hij eraan toe.

De tentoonstelling is verdeeld in vijf thematische secties: politiek en maatschappij, Catalonië, het internationale toneel, vrouwen en feminisme, en tot slot alledaagse humor. Het grootste deel van het tentoongestelde werk bestaat uit aanzienlijk vergrote reproducties om het werk van deze kunstenaars beter te kunnen waarderen, hoewel het ook mogelijk is om enkele originele werken te zien. Er zijn cartoons te zien van klassieke auteurs zoals Valentí Castanys, Apa, Gaietà Cornet, Junceda en Opisso, die bekend werden in tijdschriften zoals El Be Negre , ¡Cu-Cut! en La Campana de Gràcia. Ook het werk van Forges, Gin en Cesc is te zien, samen met auteurs die vandaag de dag nog steeds als cartoonist werken: Kap, Puebla, Flavita Banana, Eneko, Manel Fontdevila en JL Martín zelf, wat een goede indicatie geeft van de verscheidenheid aan grafische stijlen en artistieke registers van deze columnisten die in beelden schrijven.

In deze vergelijking is het interessant om te zien hoe, ondanks het verstrijken van de tijd, situaties zoals kritiek op het centralisme van Madrid, de rol van rechters, de economische crisis, de toegang tot gezondheidszorg en de administratieve bureaucratie zich herhalen. Zelfs de opkomst van extreemrechts (vergelijk cartoons uit 1908 en 2025) of de satire op de familie Millet (in 1904 met Lluís Millet en in 2023 met Fèlix Millet).

Sommige van deze afbeeldingen tonen taferelen uit de traditionele cultuur, andere zijn harder. Het conflict tussen Israël en Palestina sluipt uit het verleden binnen met een grimmige cartoon van Ricard Opisso, die met zijn kenmerkende flair een scène tekent die doet denken aan de geboorte van Jezus, maar waarbij de stal is vervangen door een tent die griezelig is omringd door skeletten. Ook bekende gezichten duiken op in deze cartoons, zoals Trump, Poetin en Pedro Sánchez, wat aantoont dat komieken die actuele gebeurtenissen verbeelden, ook goede karikaturisten moeten zijn als ze willen dat hun satire zijn doel bereikt.