Elena Poniatowska: Verónica Medina

P

Voor een vrouw vereist het presidentschap van een universiteit een sterk karakter en een uitstekende academische kennis op alle gebieden, omdat in Mexico de meeste verantwoordelijke functies vrijwel altijd door mannen worden vervuld. Ik herinner me nog hoezeer Guillermo Haro verbaasd was dat sommige vrouwen leidinggevende posities bekleedden aan faculteiten voor wetenschap en technologie, aangezien hij zijn vakgebied als de geesteswetenschappen beschouwde.

Ik behoor tot een generatie waarin vrouwen die naar de Nationale Autonome Universiteit van Mexico (UNAM) wilden, uiteindelijk op twee populaire scholen terechtkwamen: Filosofie en Literatuur en Psychologie. Vandaag kijk ik met bewondering naar de biomedisch ingenieur en rector van de Autonome Metropolitaanse Universiteit (UAM) in Iztapalapa, Dr. Verónica Medina, die tegenover me zit te wachten, en ik begin voorzichtig en respectvol aan de eerste vraag:

– Wat motiveerde de jonge Verónica om biomedische technologie te studeren? Wist je al op de middelbare school wat je roeping zou zijn?

– Kijk, mijn familie is groot; we waren met acht kinderen, zes jongens en twee meisjes. Het was erg belangrijk voor mijn moeder dat haar kinderen naar de universiteit gingen, want mijn ouders hadden die opleiding niet. Na 1971 vertelde iemand mijn moeder dat er een nieuwe universiteit gebouwd zou worden in Iztapalapa en nog een in Xochimilco, en hij raadde aan: koop daar wat grond als je wilt dat je kinderen daar studeren .

–Waar woonden ze, dokter?

We woonden in Mixcoac. Mijn broers waren begonnen met studeren aan de Polytechnische Universiteit, en om de een of andere reden koos mijn moeder niet voor de UNAM; ze wilde nieuwe universiteiten verkennen en koos voor UAM Iztapalapa, waar ze in 1972 haar huisje in de buurt bouwde. We verhuisden daarheen omdat mijn broers al gestopt waren met school; ze waren het zat om zo ver te reizen. Toen UAM openging, herinner ik me dat ik geneeskunde erg leuk vond.

–Je wilde levens redden?

– Ja, maar ik hield ook van wiskunde en natuurkunde; die twee wetenschappen spraken me enorm aan. Toen ik in 1976 klaar was met de middelbare school, ging ik bij UAM Iztapalapa informeren naar de opleidingen die ze aanboden; er bleek er een te zijn die biomedische technologie heette, en die was gloednieuw. Destijds boden alleen de Universidad Iberoamericana en de Universidad Metropolitana die aan. Ik dacht: "Deze opleiding combineert alles wat ik leuk vind: techniek toegepast op de ontwikkeling van medische apparatuur, medische informatie, een techniek die heel dicht bij klinische vraagstukken staat, wat me altijd al gefascineerd heeft." Op dat moment besloot ik wat mijn beroep zou worden, en gelukkig ging ik twee jaar na de opening naar UAM Iztapalapa. Ik ben er trots op dat ik bij UAM Iztapalapa hoor, en kijk, Elena, hier zijn we dan, 50 jaar later, en nu ben ik de eerste vrouwelijke rector van deze eenheid."

– Dr. Medina, door de geschiedenis heen zijn er altijd mannelijke rectoren geweest. Aan de UNAM zijn het allemaal mannen. Het is werkelijk opmerkelijk en ontroerend dat u UAM Iztapalapa uit de grond hebt zien rijzen en dat u nu de eerste vrouwelijke rector van die campus bent.

– Ja, de eerste. Veel zeer belangrijke wetenschappers van andere universiteiten kwamen naar Iztapalapa om de eenheid op te richten en zetten zich in voor de ontwikkeling ervan. Het was een prachtige start die we in Iztapalapa hadden, bijna 51 jaar geleden.

– Voelden jullie je gesteund door de autoriteiten van de UNAM, of beschouwen jullie jezelf meer als jongere zusters?

– Ja, ze deelden het idee om te helpen bij het creëren van andere onderwijsmogelijkheden. De UAM stelde zich open voor iedereen in gebieden waar ontwikkelingscentra zouden worden opgericht; de UAM werd opgericht in het noorden, in Azcapotzalco; in het zuiden, in Xochimilco; en in het oosten. Het was de eerste openbare universiteit die in het oostelijke deel van Mexico-Stad werd geopend. Kort daarna opende de UNAM de Faculteit Hogere Studies in Zaragoza, maar de eerste hogeronderwijsinstelling in Iztapalapa was de UAM; het doel was om regionale ontwikkeling te genereren in die vrij lege gebieden. We werken nauw samen met de UNAM. De UNAM is een referentiepunt op het gebied van groei en ontwikkeling.

–Dr. Silvia Torres de Peimbert, altijd genereus en alert, heeft bij verschillende gelegenheden de evenementen van UAM Iztapalapa bijgewoond om de organisatie te steunen en samenwerking en onderzoek aan te moedigen.

– Dat klopt. Astrofysicus Silvia Torres is een volledig ondersteunende onderzoeker. Ik sprak ooit met Dr. Patricia Ávila, de secretaris-generaal van de UNAM, afgestudeerd aan de UAM Iztapalapa, die ons ook enorm heeft gesteund. We waren het erover eens dat de UAM, voor degenen onder ons die geen ouders hadden die naar de universiteit gingen, een enorme kans bood om toegang te krijgen tot hoger onderwijs (ja, met een hoofdletter H). Patricia en ik zijn het erover eens dat de UAM ons de kans gaf om te groeien en ons professioneel te ontwikkelen. De missie van de UAM om de regionale ontwikkeling van de regio's waar de UAM was gevestigd te beïnvloeden, was transcendentaal, omdat het een gunstig effect had op de inwoners van de omliggende gebieden. Mannen en vrouwen kwamen naar de verschillende UAM-eenheden en vonden bij ons een mogelijkheid tot hoger onderwijs heel dicht bij huis.

–De studenten komen dus uit de omliggende gebieden.

– Op dit moment wel. In het begin was er een heel interessant fenomeen, omdat de UAM niet zo goedkoop was. Ik herinner me dat er een financiële inspanning nodig was voor de mensen in de regio, en het waren de kinderen van de academici zelf die daar hun start maakten. Tot de eerste generaties behoorden de kinderen van rector Alonso Fernández, een zeer gerenommeerd natuurkundige. Het was een zeer rijke onderwijsomgeving.

–Hoe kwam je tot de beslissing om van onderzoek naar lesgeven over te stappen?

–Dat is een fascinerend kenmerk van de UAM, omdat het groeide als een innovatief project, compleet anders dan wat er aan de UNAM werd aangeboden, omdat het gebaseerd was op een model waarin onderwijs en onderzoek nauw met elkaar verbonden zijn; dat wil zeggen, onderzoek wordt verrijkt door onderwijs, en onderwijs is gekoppeld aan onderzoek. Het UAM-model is educatief en heeft ons geholpen kritisch denken, diepgaande kennis en ook een interdisciplinaire visie te ontwikkelen, dankzij de correlatie die we hebben in het faculteitsmodel. Voor ons is het belangrijk dat er interactie is tussen kennisgebieden: biologische en gezondheidswetenschappen, wetenschappen en kunsten voor design, sociale wetenschappen en geesteswetenschappen, om zo een alomvattende opleiding voor studenten te bereiken. In ons geval zijn onderwijs en onderzoek intrinsiek met elkaar verbonden, wat de studentenparticipatie verrijkt. We volgen deze formele, onderzoekende aanpak die ons ertoe brengt veel van de theoretische kennis die onze studenten zo goed beheersen, toe te passen.

–Als ik alleen maar luister, weet ik dat ze een uitstekende spreker moet zijn…

– Lesgeven heeft me altijd al geboeid; ik vind het leuk om les te geven. Na mijn studie biomedische technologie heb ik drie jaar bij het Kankerinstituut gewerkt. Toen er in de jaren 80 een grote devaluatie plaatsvond, gingen veel professoren na een strenge evaluatie op zoek naar een beter salaris; daarom namen ze jonge, net afgestudeerde docenten aan als docent.

–Zijn er veel mensen vertrokken vanwege de devaluatie?

– Ja, en wij nieuwkomers bleven en begonnen onze onderwijscarrière; de ​​universiteit hielp ons met het behalen van master- en doctoraatstitels. Er was een uitstekend programma aan de UAM om ons voor te bereiden op een vervolgstudie en onze onderzoeksrelaties te behouden.

– Ten slotte, Dr. Medina, u had de resultaten van uw onderzoek kunnen houden voor uw eigen gewin, maar u besloot ze met anderen te delen. Want het delen van kennis is toch ook een daad van vrijgevigheid?

–Ja, ik ben het met je eens. Ik heb mijn bachelor- en masterdiploma behaald aan de UAM; later ondersteunde de UAM me om vier jaar lang een postdoctorale opleiding en mijn doctoraat te volgen in Frankrijk, aan de Université de Technolgie de Compiègne. Het was een verrijkende ervaring om andere gebruiken te leren kennen en in contact te komen met culturen die een andere aanpak van onderzoek hebben. Ik kreeg een beurs van de Franse overheid en bleef in Compiègne. Er zaten veel Brazilianen in mijn groep, en ik heb hun taal geleerd. Er waren ook Chinese studenten, maar ik heb hun taal niet geleerd, hoewel ik die wel kan verstaan. Ik heb wel goed Portugees geleerd, mede dankzij de bossa nova.

–In een land als het onze is het moeilijk om kinderen en jongeren los te krijgen van het televisiescherm. Wetenschap vereist nieuwsgierigheid en een verlangen naar onderzoek…

–We maken een uitdagende transitie door. Merk op dat de verwachtingen van universiteitsstudenten in twee generaties (nu 50 jaar) aanzienlijk zijn veranderd, als gevolg van het verlies van de leergierigheid die eerdere generaties hadden. Na de pandemie is het vermogen van jongeren om in groepen onderzoek te doen verder afgenomen. We staan ​​voor een wereldwijde uitdaging, omdat de aandachtsspanne op school tegenwoordig veel korter is en studenten snel en direct willen leren. Vroeger herinnerde ik me dat een universitair diploma een garantie was voor sociale mobiliteit en een zekere economische stabiliteit, maar de laatste jaren hangt de onzekerheid samen met technologische transformatie. Nu geeft een heel klein apparaat je alle informatie ter wereld, en verliezen studenten hun kritisch denkvermogen en hun logisch redeneervermogen. Directe informatie belemmert onderzoek. Ik herinner me de spanning die ik voelde toen ik wachtte op een boek dat ik in de boekhandel had besteld of een artikel dat ik verslond, omdat ik waarde hechtte aan informatie die ik door hard werken had verkregen, en nu kopiëren jongeren zonder na te denken.