COMMENTAAR - Kerncentrale op de maan: VS onderstreept claim op ruimtevaart

Voor buitenstaanders is het niet eenvoudig om de prioriteiten van de VS op het gebied van bemande ruimtevaart te bepalen. De Amerikaanse president Donald Trump heeft laten doorschemeren dat hij niet graag terug wil naar de maan. Hij zou liever de Amerikaanse vlag op Mars zien. Maar dat betekent niet dat de maan een verloren zaak is.

Volgens een bericht in de Amerikaanse krant Politico heeft interim-directeur Sean Duffy van NASA een richtlijn uitgevaardigd om de bouw van een kernreactor op de maan te versnellen. De minireactor, met een elektrisch vermogen van 100 kilowatt (genoeg om ongeveer 200 huishoudens op aarde van stroom te voorzien), zal al in 2030 op de maan worden geplaatst om een toekomstige nederzetting daar van stroom te voorzien. Eerdere NASA-plannen hadden een latere datum beoogd.

De richtlijn is om verschillende redenen opmerkelijk. Ten eerste onderstreept ze dat bemande ruimtevaart grotendeels is vrijgesteld van de bezuinigingsmaatregelen van de Amerikaanse overheid. De bezuinigingen zouden in plaats daarvan moeten worden toegepast op wetenschappelijke missies. Ten tweede weerspiegelt ze de realistische inschatting dat er geen weg om de maan heen is, althans niet op de middellange termijn.

Bovenal is de richtlijn een teken dat de Amerikaanse regering vastbesloten is er alles aan te doen om voorop te blijven lopen in de ruimterace. De richtlijn drukt de vrees uit dat Rusland en China tegen medio 2030 een kernreactor naar de maan zouden kunnen brengen en het gebied rond de reactor tot verboden gebied zouden kunnen verklaren. De Amerikaanse regering is vastbesloten dit te voorkomen. Gebieden die geschikt zijn voor toekomstige kolonisatie van de maan zijn zeldzaam. Ze concentreren zich rond de zuidpool van de maan, waar men hoopt ijs te vinden in diepe kraters.

Het zou niet verwonderlijk zijn als de Verenigde Staten van hun kant het gebied rond de Amerikaanse reactor tot veiligheidszone zouden verklaren. Deze mogelijkheid wordt expliciet genoemd in de Artemis-akkoorden . Deze overeenkomst beschrijft de regels die Amerika en zijn partners van plan zijn te volgen bij de exploratie en ontwikkeling van de maan.

Er staat dat de veiligheidszones "schadelijke verstoringen" moeten voorkomen. Hoe men deze vage term ook interpreteert, een kernreactor rechtvaardigt waarschijnlijk een grotere veiligheidszone dan een simpele woning. In de logica van "wie het eerst komt, wie het eerst maalt" is het volkomen logisch om eerst een kernreactor naar de maan te brengen en pas daarna te beginnen met de bouw van een nederzetting.

Wat er momenteel gebeurt, is verre van het ideaalbeeld dat de ruimte een gemeenschappelijk goed is en voor iedereen vrij toegankelijk zou moeten zijn. In plaats daarvan proberen de VS en China aanspraken te maken op de maan en daarmee een voldongen feit te creëren. Wat ze nastreven is pure machtspolitiek, die slechts onvoldoende verborgen kan worden achter de mantel van civiel gebruik.

Dit is misschien te betreuren. Maar helaas is er nauwelijks een manier om hier iets aan te doen. Hoewel alle ruimtevarende landen zich houden aan het Ruimteverdrag van 1967, is het niet alleen verouderd, maar ook vaag geformuleerd. De grote ruimtevarende landen interpreteren het verdrag dan ook naar eigen inzicht.

Het is onwaarschijnlijk dat dit in de toekomst veel zal veranderen. Hopen op een nieuw ruimteverdrag is een illusie. De VS, China en Rusland hebben er geen belang bij om aan banden gelegd te worden als het gaat om ruimteverkenning. Hun economische en geopolitieke belangen zijn daarvoor te groot. Ze accepteren liever een race waarin vragen over de veiligheid of bescherming van de maan onvermijdelijk tekortschieten. Maar er is geen autoriteit die daar verandering in kan brengen. Dit zijn geen goede omstandigheden voor de verkenning en het gebruik van de maan ten behoeve van iedereen.