Hitlers proevers - een waargebeurd verhaal?
De eerste scène van de film "The Tasters" speelt zich af in november 1943 in het Oost-Pruisische dorp Groß-Partsch (tegenwoordig Parcz in Polen ). De jonge Rosa Sauer (Elisa Schlott) is gevlucht uit haar gebombardeerde appartement in Berlijn en heeft bij haar schoonfamilie een toevluchtsoord gevonden op het platteland. Haar man is soldaat en vecht momenteel in Oekraïne .
Niet ver daarvandaan, diep in het bos en omgeven door prikkeldraad, ligt het geheime hoofdkwartier van Adolf Hitler aan het oostfront - de zogenaamde "Wolfenschanze" .
Kort na haar aankomst in Groß-Partsch wordt Rosa met geweld gerekruteerd door de SS. Ze komt terecht in een groep vrouwen die elke dag naar de Wolfsschanze worden gebracht om als proevers voor Hitler te 'werken'. Ze krijgen eten voorgeschoteld voordat Hitler het opeet. Als het vergiftigd is, sterven zij en niet hij.
Terwijl overal in Europa mensen honger lijden, zitten deze vrouwen aan een rijkelijk gedekte tafel met het lekkerste eten. Maar ze weten dat elke maaltijd hun laatste kan zijn: Hitler heeft veel vijanden.
Rosa raakt bevriend met een verlegen vrouw genaamd Elfriede (Alma Hasun). Ze begint ook een geheime relatie met SS-officier Ziegler (Max Riemelt).
Het verhaal erachterDe Duitstalige film van de Italiaanse regisseur Silvio Soldini ("Brood en Tulpen", 2000) is gebaseerd op de bestseller "Le assaggiatrici" (2018) van Rosella Postorino, die in meer dan 30 talen is vertaald. Hoewel Soldini tot nu toe geen historische werken heeft geregisseerd, heeft hij de roman wel voor de film bewerkt.
Een van de redenen is dat vrouwen hier de belangrijkste rol spelen, wat ongebruikelijk is voor een verhaal uit de Tweede Wereldoorlog . Soldini vertelde DW dat hij het ook leuk vond dat de twee hoofdpersonages, Rosa Sauer en Albert Ziegler, niet werden beoordeeld, omdat ze "gewoon menselijk zijn, ook al zijn ze verstrikt geraakt in de machinerie van een verschrikkelijk systeem."
Het getuigenis van Margot WölkDe roman van Postorino en nu ook de film zijn losjes gebaseerd op de verhalen van een vrouw genaamd Margot Wölk. Ze sprak pas in december 2012, toen ze 95 jaar oud was, publiekelijk over haar ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Vanaf 1942, zo'n tweeënhalf jaar lang, was ze een van de vijftien vrouwen die Hitlers eten mocht proeven, zo herinnert ze zich. Haar beschrijvingen van de manier waarop de vrouwen werden gerekruteerd en hoe hun dagelijkse routine eruit zag, zijn terug te vinden in het boek en de film.
De inspiratie voor het liefdesverhaal tussen Rosa en Ziegler komt voort uit Woelks verklaring dat een officier haar in 1944 op de trein naar Berlijn zette om haar te redden van het naderende Rode Leger, de strijdkrachten van de Sovjet-Unie. Later ontdekte ze dat alle andere proevers door Sovjetsoldaten waren doodgeschoten.
Of Woelk zelf een relatie had met een SS-officier is onduidelijk; ze heeft het in interviews nooit genoemd. In 2013 vertelde ze aan het weekblad Der Spiegel dat ze tijdens haar werk als voedselproever door een SS-officier was verkracht. Na haar terugkeer in Berlijn werd ze zelfs nog een aantal keer verkracht door Sovjetsoldaten. Pas ruim een jaar na het einde van de oorlog zag ze haar man weer, die zelf zwaar getraumatiseerd was door zijn ervaringen tijdens de oorlog.
Postorino wilde Margot Woelk persoonlijk interviewen voor haar roman, maar ze overleed in 2014 voordat dit kon gebeuren.
Twijfels over het verhaalNadat in 2014 een documentaire over Margot Woelk uitkwam, uitte historicus Sven-Felix Kellerhoff zijn scepsis. In de krant "Die Welt" schreef hij dat Hitler in zijn laatste levensjaren maagproblemen had en speciaal dieetvoedsel kreeg - bereid in een aparte keuken in het binnenste beveiligde gedeelte van de Wolfsschanze, "Sperrkreis 1". Het had dus weinig zin om het eten uit dit verboden gebied te vervoeren om een groep vrouwen ervan te laten proeven.
In zijn nieuwe boek 'Before the Downfall: Hitler's Years in the 'Wolf's Lair'' schrijft historicus Felix Bohr dat in juli 1943 Helene von Exner werd aangenomen: de eerste diëtiste die apart voor Hitler kookte. Vroeger bereidde een kok met de naam Otto Günther maaltijden in grote pannen voor alle nazileiders die in de Wolfsschanze verbleven.
Naast Hitlers naaste omgeving werkten er nog zo'n 2.000 mensen in de Wolfsschanze. Moesten de vrouwen misschien ook andere gerechten proberen, waarvan hen alleen verteld werd dat het Hitlers gerechten waren?
Felix Bohr vermeldt Woelks uitspraak slechts in een voetnoot. In een interview met DW zei hij dat hij tijdens zijn intensieve onderzoek naar de structuren van de Wolfsschanze "geen bronnen heeft gevonden die het verhaal van Margot Woelk bevestigen", maar, vervolgde Bohr, "ik heb ook geen documenten gevonden die het tegendeel bewijzen."
Regisseur Soldini stoort zich niet aan de historische inconsistenties. Voor hem is het duidelijk: de film is gebaseerd op een roman en niet op bewezen feiten. Belangrijk is de emotionele waarheid en dat het verhaal vandaag de dag nog steeds relevant is. Hij ziet parallellen met het heden: net als de proevers van toen, ervaren veel mensen vandaag de dag het geweld dat van de politiek kan uitgaan - ook al hebben ze het voorrecht om goed te eten.
Wat historisch gezien duidelijk bewezen is, is dat er meer dan 40 pogingen zijn gedaan om Hitler te vermoorden.
De bekendste is de moordaanslag van 20 juli 1944 – ‘Operatie Valkyrie’ – die nota bene in de Wolfsschanze plaatsvond. De Wehrmacht-officier Claus Schenk Graf von Stauffenberg plaatste een bom in een koffertje onder een tafel. De bom ontplofte tijdens een briefing en kostte vier mensen het leven; Hitler zelf overleefde. Later zei hij op de radio dat hij "helemaal ongedeerd was, afgezien van enkele zeer lichte schaafwonden, kneuzingen of brandwonden" en dat hij zijn overleving beschouwde "als een bevestiging van de opdracht van de Voorzienigheid om mijn levensdoel te blijven nastreven."
Dit is ook een parallel met vandaag: toen Donald Trump in juli 2024 een moordaanslag overleefde met een lichte verwonding , zag ook hij dat als een voorteken van het lot .
Aangepast uit het Engels: Silke Wünsch.
dw
