Antifascisme | Ulrich Sander: Onwrikbaar en onvermoeibaar

Het huidige bioscooplandschap wordt gedomineerd door blockbusters en nichefilms – voor kritische documentaires is er geen plaats in de commerciële cinema. Het is des te prijzenswaardiger dat filmmakers uit Noordrijn-Westfalen een biografisch portret hebben gemaakt van twee activisten, Traute en Ulrich, of kortweg "Ulli", Sander, die al decennialang actief zijn in de antifascistische en vredesbeweging in de voormalige Bondsrepubliek.

Begin juli ging de film "Life's Motto: Peace and Antifascism" in première in een alternatieve bioscoop in Dortmund. Ulli en Traute Sander staan bekend als al jarenlang activisten in de antifascistische en vredesbeweging, niet alleen in Dortmund en Hamburg, maar ook in veel andere delen van Duitsland, en worden gewaardeerd als gesprekspartners. Daarnaast publiceert Ulli Sander nog steeds als journalist in diverse tijdschriften en is hij tevens bekend als auteur van talloze boeken. Beiden vertegenwoordigen de vrouwen en mannen die zich de afgelopen decennia hebben ingezet voor de antifascistische idealen die culmineerden in de kerngedachte "Nooit meer fascisme! Nooit meer oorlog!"

Nu het tijdperk van hedendaagse getuigen van het antifascistische verzet, en nu ook van de beginfase van de Bondsrepubliek Duitsland, om biologische redenen onherroepelijk ten einde loopt, is het nu de tweede generatie die als bemiddelaars van dit historische perspectief in beeld komt. Daarom gingen alternatieve media-activisten, fotograaf Jochen Vogler en filmmaker Martin Bauer, ondersteund door historicus Ulrich Schneider, op pad om deze twee figuren uit de hedendaagse geschiedenis te benaderen door middel van interviews en historisch beeldmateriaal. Het bleek een voordeel dat de filmmakers en de protagonisten elkaar al decennialang kenden uit hun gezamenlijke historisch-politieke werk. Er waren geen misverstanden of barrières die overwonnen moesten worden. Uit de filmsequenties blijkt duidelijk dat deze mensen op gelijke voet met elkaar communiceren.

Deze film, uitgebracht ter gelegenheid van de 80e verjaardag van de bevrijding van fascisme en oorlog, laat de hoofdpersonen en hun partners zelf aan het woord. Ze vertellen overtuigend en met persoonlijke emotie over hun ervaringen en de maatschappelijke conflicten van de afgelopen decennia in de voormalige Bondsrepubliek. Zo besteedt de film niet alleen aandacht aan gesprekken met Traute en Ulli Sander, maar ook aan gesprekken met Beate Klarsfeld en Nicole Mattern van de vereniging "Kinderen van Bullenhuser Damm", met collega-activisten van de groep "Kwetsbare Traditionspflege" en anderen.

In acht hoofdstukken verkent deze film verschillende facetten van antifascistisch en herdenkingswerk, waarbij Traute en Ulli Sander in het bijzonder betrokken waren. In het eerste hoofdstuk, "Jeugd en misdaden op de Bullenhuser Damm", vertelt Ulli Sander: "Mijn vroegste herinnering aan mijn jeugd tijdens de oorlog toont mij als een kleine jongen in de brandende, gebombardeerde straten van Hamburg. Ik begon al vroeg een hekel te krijgen aan oorlog en fascisme, luisterend naar de verhalen van de kameraden van mijn ouders die terugkeerden uit de concentratiekampen. Ik ging in 1947 naar school – de school aan de Bullenhuser Damm, waar twee jaar eerder, aan het einde van de oorlog, twintig Joodse kinderen en hun verzorgers door de SS waren vermoord."

Als gevolg hiervan raakten Traute en Ulli Sander, zoals beschreven in het tweede hoofdstuk onder de kop "Scholl-broers en -zussen en Helmuth Hübener", betrokken bij de Vereniging van Vervolgers des Nazi-Regiments (VVN) Hamburg, bij het antifascistische jeugdwerk en bij de oprichting van de Scholl-broers en -zussen. Een belangrijk aspect was hun onderzoek en publicaties over jeugdverzet, de Witte Roos Hamburg en de Helmuth Hübener-groep, waar zelfs Nobelprijswinnaar Günter Grass naar verwees.

Voor Traute en Ulli Sander zijn "Nooit meer oorlog!" en "Nooit meer fascisme!" onlosmakelijk met elkaar verbonden. Daarom namen ze met de Geschwister Scholl-jeugd deel aan de eerste paasmarsen. Een indrukwekkende fotoserie illustreert de continuïteit van hun betrokkenheid.

Het debat over voormalige nazi's in openbare ambten in de Bondsrepubliek Duitsland, zoals bondskanselier Kurt Georg Kiesinger, wordt grotendeels vergeten. In de film doet Beate Klarsfeld (Parijs) verslag van haar samenwerking met de Jeugdinformatiedienst en van de steun van Ulli Sanders in het politieke debat na de legendarische klap in het gezicht van bondskanselier Kiesinger.

Ulli Sanders hield zich jarenlang bezig met historische herdenking, niet alleen van degenen die door het naziregime werden vervolgd, maar ook van degenen die het vervolgden en ervan profiteerden. Samen met de Noordrijn-Westfaalse Bond van de Duitse Arbeidersbond (VVN-BdA) onderzocht hij de misdaden van het bedrijfsleven, dat profiteerde van zijn actieve deelname aan het fascistische regime. Dit bracht een vorm van maatschappelijke herdenking met zich mee, die nu zichtbaar is gemaakt door de oprichting van een monument voor de dwangarbeiders aan de Phoenixsee in Dortmund.

Voor de VVN-BdA en het Internationale Rombergparkcomité deed Ulrich Sander onderzoek naar en publiceerde hij over fascistische misdaden in de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog. Het is veelzeggend dat Ulli Sander decennialang door de West-Duitse binnenlandse inlichtingendienst in de gaten werd gehouden vanwege zijn antifascistische werk en veelvuldig werd vermeld in de jaarverslagen van het Bundesamt für Verfassungsschutz (Bundesamt für Verfassungsschutz). Dit weerhield Ulli en Traute Sander er niet van om onvermoeibaar door te gaan.

Een speciaal hoofdstuk behandelt de acties tegen het militaristische behoud van tradities tijdens de bijeenkomst van de Berginfanterie in Mittenwald. Leden van de groep "Kwetsbare Traditiebehoud", evenals Traute en Ulrich Sander, beschrijven de langdurige campagne van de VVN-BdA in Noordrijn-Westfalen en andere initiatieven om de veteranen van de Berginfanterie in Mittenwald te ontmaskeren als een SS-achtige moordlustige macht – een campagne die uiteindelijk succesvol werd afgesloten met een monument voor een school in Mittenwald.

Voor Traute en Ulrich Sander zijn “Nooit meer oorlog!” en “Nooit meer fascisme!” onlosmakelijk met elkaar verbonden.

-

De film stelt in elke scène de vraag: Was het de moeite waard? Ja. En voor Traute en Ulrich Sander blijft het belangrijk dat herinneringen worden doorgegeven, vooral gezien de toenemende activiteiten van rechtspopulisten en rechtsextremisten. De film documenteert het optreden van de "Kinderen van het Verzet" tegen het AfD-bondspartijcongres in Essen. Zo biedt deze film niet alleen een herinnering aan de politieke realiteit in de voormalige Bondsrepubliek Duitsland, een terugblik op de uitdagingen van antifascistische actie in de afgelopen decennia, maar zet hij ook aan tot engagement vandaag en morgen.

Dank gaat uit naar het mediaportaal r-mediabase, de Stichting Rosa Luxemburg in Noordrijn-Westfalen, de VVN-BdA en de vele particuliere donateurs die deze film, die wordt aanbevolen voor schoollessen of andere publieksevenementen, financieel mogelijk hebben gemaakt.

"Life's Motto: Peace and Antifascism", een film van Jochen Vogler en Martin Bauer, met medewerking van historicus Ulrich Schneider. 70 minuten. Exemplaren zijn verkrijgbaar voor € 20 via r-mediabase, Samoastr. 12, 42277 Wuppertal, en via R-mediabase "Life's Motto: Peace and Antifascism. Ulli and Traute Sander" - UZ-Shop.