Rakamlarla: Avrupa'nın 3,57 milyon oturma izni kime gidiyor?

AB ülkeleri 2024 yılında yaklaşık 3,5 milyon kişiye ilk kez oturma izni verdi.

EFTA ülkeleri İsviçre (47 bin 500) ve Norveç (23 bin 600) de eklendiğinde bu sayı 3,57 milyona ulaşıyor.

AB istatistik ofisi Eurostat'ın yayımladığı verilere göre, bu rakam, 2023 yılında kaydedilen 3,8 milyonluk rakama göre yüzde 8'lik bir düşüşü, yani 315 bin adet daha az rakamı temsil ediyor. 2023 yılı, şimdiye kadar kaydedilen en yüksek rakamın kaydedildiği yıldı.

İlk oturma izinleri, ulusal makamlar tarafından AB/EFTA vatandaşı olmayan kişilere istihdam, aile, eğitim veya diğer nedenlerle ülkede kalmaları için verilen yeni izinleri ifade eder. En az üç aydan bir yıla veya daha uzun sürelere kadar verilebilir. Veriler ayrıca, önceki oturma statüsünde değişiklik nedeniyle verilen izinleri de içerir.

2024 yılında kaydedilen düşüş, kısmen, istihdam amaçlı ilk oturma izni sayısının (-%12) azalması ve aile birleşimi için verilen izin sayısındaki %6,5'lik düşüşle açıklanabilir. Ayrıca, "diğer" nedenlerle verilen izin sayısında %10'luk bir düşüş yaşandı (aşağıya bakın). Ancak, eğitim amaçlı verilen izinlerde küçük bir artış (+%0,8) kaydedildi.

Verilen yeni izinlerdeki en büyük düşüşler Belarus (-%38), Türkiye (-%13), Afganistan (-%10) ve Hindistan'dan (-%9) gelen vatandaşlar arasında görüldü.

İhraç eden ülkelere gelince, en büyük göreceli düşüş Estonya'da (-%42), Malta'da (-%30) ve Polonya'da (-%24) bildirildi; Slovakya ve Almanya'da (-%18), Finlandiya ve Slovenya'da (-%14) da önemli bir negatif eğilim görüldü.

Bunun yerine Yunanistan'da (+%24) ve Kıbrıs'ta (+%16) göreli artışlar kaydedildi.

AB genelinde ilk oturma izni en çok Ukrayna (295 bin 600), Hindistan (192 bin 400) ve Fas (188 bin 400) vatandaşlarına verildi.

Çalışma amaçlı oturma izinleri

Genel olarak, AB vatandaşı olmayanların Avrupa ülkelerinde ilk oturma izni alabilmelerinin temel nedeni istihdamdı. Bu, 1,1 milyon kişiyi, yani ilk oturma izni alan toplam kişi sayısının %32'sini ilgilendiriyordu.

Ancak ülkeler arasında farklılıklar da vardı.

İstihdam, Hırvatistan'da (%95), Litvanya'da (%82) ve Romanya'da (%77) en yaygın faktördü; ancak Bulgaristan, Çekya, Danimarka, Kıbrıs, Letonya, Macaristan, Malta, Polonya, Portekiz, Slovenya ve Slovakya'da da aynı durum söz konusuydu.

AB dışından gelen işçilerin en çok gittiği ülke Polonya oldu (bu nedenle yaklaşık 338.000 ilk izin), ardından İspanya (96.000), Hırvatistan (86.000) ve Almanya (77.000) geldi.

AB'de istihdam amacıyla en fazla ilk oturma izni Ukraynalılar ve Belaruslulara verildi; bunların büyük çoğunluğu Polonya'da verildi.

Erkeklerde ilk oturma izni almanın birinci nedeni istihdam olurken, kadınlarda ise birinci neden aile oldu.

Ailevi nedenler

Yaklaşık bir milyon (950.600) ilk oturma izni ailevi nedenlerle verilmiş olup, bu toplamın %27'sini oluşturmaktadır. Lüksemburg, İsveç, İspanya, Belçika, Finlandiya, Almanya, Hollanda, Estonya, İzlanda, Norveç ve İsviçre'de yeni oturma izinlerinin en yaygın nedeni aile birleşimidir.

Ailevi nedenlerle en fazla ilk oturma izni veren AB ülkeleri İspanya (258 bin), Almanya (197 bin), İtalya (110 bin) ve Fransa (91 bin) oldu.

Fas (yüzde 47), Kolombiya (yüzde 45) ve Türkiye (yüzde 35) vatandaşlarına verilen izinlerde aile temel etken oldu.

Eğitim nedenleri

AB ülkelerinde geçen yıl verilen ilk oturma izinlerinin 549 bin 400'ü (yaklaşık yüzde 16) eğitim amaçlıydı.

İrlanda ve Fransa, yeni yerleşimcilerin bu tercihinin baskın olduğu tek AB ülkeleriydi (sırasıyla %48 ve %33). Mutlak değerlere bakıldığında, İspanya ve Almanya, Fransa ile birlikte AB dışından gelen öğrenciler için en popüler destinasyonlardı.

Eğitim amaçlı ilk oturma izni alan en büyük grup Hintlilerdi ve bunların neredeyse üçte biri Almanya'da verilmişti. Nispeten, Çin vatandaşlarına yeni oturma izni verilmesinin en önemli nedeni eğitimdi (%34).

AB genelinde bu amaçla ilk oturma izni alanların oranı erkeklere ve kadınlara hemen hemen aynı oldu (sırasıyla %8 ve %7,7).

Diğer nedenler

Oturma izni almanın diğer nedenleri arasında uluslararası koruma (mülteci statüsü) veya farklı ikamet türleri (örneğin emekliler) yer almaktadır. Bu tür nedenler, 2024 yılında verilen ilk oturma izinlerinin 886.300'ünü (%25) oluşturmuş ve en yaygın olanları Yunanistan, İtalya, Avusturya ve Estonya'da olmuştur.

Diğer nedenlerle ilk kez verilen oturma izinlerinin yüzde 56'sı Almanya'da olmak üzere Suriyelilere verildi.

Uyruk açısından bakıldığında, Afgan (%85), Suriye (%79) ve Bangladeş (%41) uyruklulara ilk oturma izni verilmesinin başlıca nedenleri bunlardı.

Rusya'nın işgali nedeniyle Ukrayna'yı terk edenler gibi AB geçici koruma altındaki kişiler bu istatistiklere dahil değildir.

En çok ihraç yapan ülkeler

2024 yılında en fazla ilk oturma izni veren ülke İspanya (562 bin veya toplamın yüzde 16'sı) olurken, onu Almanya (545 bin), Polonya (489 bin), İtalya ve Fransa (346 bin ve 342 bin) izledi.

Nüfusa oranla en yüksek oran Malta'da (1.000 kişi başına 52 izin) ve Kıbrıs'ta (41) kaydedilirken, en düşük oran Romanya, Bulgaristan ve Estonya'da (yaklaşık 3) kaydedildi. AB genelinde 2024 yılında 1.000 kişi başına 7,8 ilk oturma izni verildi.