Asa Cristina Laurell: Ulusal Kalkınma Planı 2025-2030

C

Arka planda, Ulusal Kalkınma Planı (PND) mevzuatının Miguel de la Madrid hükümetine dayandığı ve 1982 yılında Anayasa'ya dahil edildiği unutulmamalıdır. Bu, José López Portillo hükümetinin sonundaki krize verilen yanıtlardan biriydi. Meksika'nın kurtarılması ABD Hazine Bakanlığı ve IMF'nin müdahalesiyle gerçekleşmişti ancak gerçekte bu, uluslararası finans sisteminin kurtarılmasıydı ve sadece Meksika ve Latin Amerika'da değil, dünyada da neoliberal politikaların başlangıcıydı. Mevzuatın kökenini hatırlamak önemlidir çünkü büyük ölçüde, USAID'in ülkeleri disiplin altına almak ve değerlendirmek için icat ettiği mantıksal çerçeve yöntemi olarak adlandırılan formatını açıklar. Bu şekilde eksenler, hedefler ve stratejiler, izleme göstergeleri ile birlikte organize edilir.

Stratejilerin nasıllar olarak anlaşılabileceği, ancak belgenin altında yatan genel konsepti ve her bir hedefi ortaya koymadığı unutulmamalıdır. Bu anlamda belge daha çok normatiftir; var olan sorunun çözümüne yönelik hangi müdahalelerin yapılabileceğinden ziyade, ne yapılması gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu durum ne yazık ki sorunları çözmediği kanıtlanmış stratejilerin tekrarlanmasına neden oluyor. Öte yandan uzmanlarca bilinen ancak henüz uygulanmamış stratejiler kapsam dışı bırakılmıştır. Sebepler muhtemelen mevcut durumun dışındadır ve çoğunlukla hem Trump yönetimi altındaki yeni dış bağlamdan hem de yeniden dağıtımcı vergi reformunu uygulamama gibi baskın ekonomik hedeften kaynaklanan ekonomik kısıtlamalarla ilgilidir.

Sağlık konusu Sağlıklı Cumhuriyet planında (sayfa 48, Resmi Gazete , 15/04/25) yer almaktadır. Genel amaç görünüşte itiraz edilemez, ancak her zaman uyumlu olmayan kavramları birbirine karıştırıyor. Maddede şunlar belirtiliyor: Sağlık sistemini sağlamlaştırıp modernize ederek, kalite ve fırsat açığını kapatan, nüfusun fiziksel, ruhsal ve sosyal refahını koruyan evrensel erişime odaklanarak tüm Meksika nüfusunun sağlık koruma hakkını garanti altına almak. Anayasanın 4. maddesinde sağlık koruma hakkından söz edilmesine rağmen, 1. maddede yapılan değişiklikle sağlık hakkı öncelikle bir insan hakkı olarak sunulmaktadır.

Bu önemlidir, çünkü neoliberal sağlık politikası Seguro Popular (SP) adı verilen bir sağlık koruma modeline dayanıyordu. Başlangıçta maaşı 3 SM'nin üstünde olanlardan bir maliyeti vardı. Bu modelde sağlık, piyasada alınıp satılabilen bir meta olarak değerlendirilmiştir. Çeşitli birinci ve ikinci kademe hizmet paketleri vardı ancak bunlar tam olarak sunulmuyordu. Calderón yönetimi sırasında doğan çocuklar için üçüncü seviye paket hariç, nüfusun geri kalanı için çok kısıtlıydı. Dördüncü Dönüşüm hükümeti sırasında ortadan kaldırılmasının nedenleri bunlardı, ancak onu ortadan kaldırma süreci yetersizdi. Dikkate alınmayan başka alternatiflerin de olduğu belirtilmelidir.

Kamusal sistemin konsolide edilmesi ve modernize edilmesi gerekliliği biliniyor ancak bunun nasıl gerçekleştirileceği konusunda net bir anlayış bulunmuyor. Çok farklı karmaşıklık ve kalitede hizmetler sunan, birçok alt sisteme bölünmüş bir kamu sistemimiz var. Uzun zamandır bilinen ama bugüne kadar bir çözümü bulunamamış bir sorundur. Sadece bunu dile getirmek, ekonomik ve politik engeller nedeniyle sorunu çözmez. Ayrıca federalleşme ve IMSS-Bienestar OPD'nin güçlendirilmesiyle evrenselleşmenin sağlanıp sağlanamayacağı sorusu da var.

Önleme ve sağlıklı gelişimin güçlendirilmesi teması da uzun zamandır gündemde olmasına rağmen henüz pratiğe geçirilmemiştir. Önceki hükümet döneminde uygulanmayan Kamu Sağlık Sistemi'nin bu amaçla kullanılabilmesi çok takdire şayandır. Aslında Sağlık Bakanlığı'nın merkez binasının mevcut sağlık hizmetleri içerisinde hiç canlanmamış bir yapısıydı.

Sağlıklı bir Cumhuriyet, ülke ve halk için büyük bir ihtiyaçtır, ancak buna ulaşmak için gönül vermek yeterli değildir. Bu görev için maddi kaynaklara ve eğitimli profesyonellere de ihtiyaç duyuluyor.