ABD İran'a saldırıyor: Hedeflenen bölgeler, Trump'ın hedefleri, tepkiler... Bu Pazar öğrendiğimiz şeyler

Donald Trump'a göre, uçaklar İran'ın üç ana nükleer tesisini vurdu: Isfahan, Natanz ve Fordo, "tam bir bomba yükü" atıldı. BM kararlarına aykırı olarak inşa edilen Fordo'daki yeraltı tesisi (ortada), Tahran tarafından yaklaşık 3.000 santrifüj barındırabilen yüksek seviyeli bir uranyum zenginleştirme tesisi olarak sunuldu.

Natanz tesisi (ortada) tartışmasız İran'ın en bilinen nükleer tesisidir. Varlığı 2002'de ortaya çıktı. Biri yer altında, diğeri yer üstünde olmak üzere toplamda yaklaşık 70 santrifüj kademesinden oluşan iki binadan oluşuyor; bu makinelerin 10.000'den fazlası uranyumu zenginleştirmek için kullanılıyor. Isfahan tesisi (ortada) bir dönüşüm tesisidir. Uranyum zenginleştirme için gereken gazları üretir.

Kontaminasyon riski var mı?

İran'ın nükleer güvenlik otoritesi, vurulan sahalarda "hiçbir kirlenme belirtisi" tespit etmediklerini bildirdi. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) da, başkanı Rafael Grossi'nin pazartesi günü "acil toplantı" düzenleyeceğini duyurması üzerine, söz konusu sahaların yakınında "radyasyon seviyelerinde herhangi bir artış bildirilmediğini" belirtti.

Donald Trump, İran programına saldırmak için kullanılan silahlar hakkında ayrıntı vermedi. Ancak Fordo'nun yeraltı konfigürasyonu göz önüne alındığında, GBU-57 sığınak delici bombaların atılmış olması muhtemel. ABD ordusuna göre, bu 13 tonluk savaş başlıkları patlamadan önce 60 metre derinliğe kadar kazabiliyor. Bu, onları çarpma anında patlayan çoğu füzeden veya diğer bombalardan ayırıyor. Uzmanlar, yalnızca ABD'nin Fordo gibi derinlere gömülmüş İran tesislerini yok etme kapasitesine sahip olduğunu söylüyor.

GBU-57'leri taşıyabilen tek uçak (uçak başına iki tane) Amerikan B-2 Spirit gizli bombardıman uçaklarıdır. Pazar günkü saldırıdan önce, uçuş izleme siteleri ve New York Times, bu uçaklardan birkaçının Amerika Birleşik Devletleri'nden ayrılıp batıya doğru gittiğini bildirdi. ABD ordusuna göre, B-2 Spirit'ler yakıt ikmali yapmadan 9.600 kilometre uçabilir ve "düşmanın en gelişmiş savunmalarını delmek ve en önemli ve yoğun şekilde savunulan hedeflerini tehdit etmek" için tasarlanmıştır.

İran'dan nasıl bir yanıt gelecek?

Nükleer silah edinmek istediğini reddeden ve sivil nükleer program hakkını savunan İran, İsrail topraklarına yönelik drone ve balistik füze saldırılarıyla karşılık verdi; bunların çoğu savunma sistemleri tarafından engellendi. İran haber ajansı IRNA, İsrail'e 40 füze atıldığını bildirdi; burada 16 kişi İsrailli kurtarma görevlileri tarafından yaralandı ve gazeteciler tarafından büyük hasar gözlemlendi. Görüntülere göre, İsrail'in merkezindeki Ness Ziona'da kurtarma görevlileri ve askerler en az bir evin yıkıldığı ve diğerlerinin ağır hasar gördüğü bir konut sitesinde meşguldü.

Benzer bir sahne, Tel Aviv'in yerleşim bölgesi olan Ramat Aviv'de yaşandı ve görüntülerde yıkılmış evlerin ardı ardına göründüğü görüldü. İran silahlı kuvvetleri, özellikle Tel Aviv yakınlarındaki Ben Gurion Uluslararası Havaalanı'nı hedef aldıklarını söyledi. IRNA'ya göre, "daha hassas ve yıkıcı" saldırılar için "ilk kez" çoklu savaş başlıklı balistik füzelerin kullanımından söz ettiler. ABD saldırısının ardından İsrail hava sahasını kapattı ve ülke genelinde alarm seviyesini yükseltti. İsrail ordusu ayrıca İran'da yeni bir dizi saldırı duyurdu.

Üç İran nükleer tesisine yapılan "çok başarılı" saldırıyı selamlayan Donald Trump, "İran'ın kritik nükleer zenginleştirme tesisleri tamamen ve tümüyle yok edildi. Orta Doğu'nun kralı İran şimdi barış yapmalı," dedi Trump Beyaz Saray'da. Aksi takdirde, "bir sonraki saldırılar çok daha büyük olacak," diye tehdit etti. İsrail'in 13 Haziran'daki İran'a yönelik büyük saldırısından önce, Tahran ve Washington, Umman'ın arabuluculuğunda, nükleer bir anlaşma için Nisan ayından beri görüşmeleri yeniden başlatmıştı, ancak İran tarafından reddedilen ABD'nin uranyum zenginleştirmenin tamamen durdurulması talebi konusunda tökezliyorlardı.

Ne gibi tepkiler?

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres "tehlikeli bir tırmanış" konusunda endişelerini dile getirdi. Umman "yasadışı bir saldırganlığı" kınadı ve "derhal bir gerginliğin azaltılması" çağrısında bulunurken, Büyük Britanya İran'ı "müzakere masasına geri dönmeye" çağırdı. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, saldırı için bir video mesajında ​​Donald Trump'ı tebrik etti ve saldırının İsrail ile "tam koordinasyon" içinde başlatıldığını söyledi. Trump böylece "Orta Doğu'yu [...] refah ve barış dolu bir geleceğe doğru yönlendirmeye yardımcı olabilecek tarihi bir dönüm noktası" dayatıyor dedi.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi, "sonsuz sonuçları olacak çirkin olayları" kınadı ve Washington'ın "son derece tehlikeli, kanunsuz ve suç teşkil eden davranışlarını" kınadı. "İran, egemenliğini, çıkarlarını ve halkını savunmak için tüm seçenekleri saklı tutuyor" diye ekledi ve bakanlığı, ABD saldırılarının, Birleşik Devletler'in İsrail'i desteklemek için "hiçbir suç" işlemekten vazgeçmeyeceğini gösterdiğini söyledi. Ülkenin Atom Enerjisi Örgütü ise, ABD saldırılarının nükleer programını "durdurmayacağını" doğruladı.

Avrupa Birliği dış politika şefi Kaja Kallas, gerginliğin azaltılması ve müzakerelere geri dönülmesi çağrısında bulundu: "Tüm tarafları bir adım geri çekilmeye, müzakere masasına dönmeye ve daha fazla gerginlikten kaçınmaya çağırıyorum," diye yazdı. Almanya, İran'ı ABD ile "derhal müzakerelere girmeye" çağırdı. Katar dışişleri bakanlığı, "Bölgedeki mevcut tehlikeli gerginlik hem bölgesel hem de uluslararası alanda felaket sonuçlara yol açabilir," dedi ve "tüm tarafları bilgelik ve itidal göstermeye ve daha fazla gerginlikten kaçınmaya" çağırdı.

Peki şimdi?

Donald Trump, İran nükleer tesislerinin bombalanması emrini vererek diplomasi yerine güce bahis oynamış oldu; bu, Washington'ın Tahran'a doğru stratejik bir kaymasıydı ve sonuçları uzmanların ölçmesi zordu. "(Bu bahsin) başarılı olup olmadığını ancak, İran rejimi üç ila beş yıl içinde istemek için haklı bir sebebi olan nükleer silahları edinmezse bileceğiz," diyor Orta Doğu Enstitüsü başkan yardımcısı ve kendisi de eski bir CIA analisti olan Kenneth Pollack.

Ancak Quincy Sorumlu Devlet Politikası Enstitüsü'nün başkan yardımcısı Trita Parsi'ye göre, bombalama kararıyla birlikte "İran'ın beş ila on yıl içinde nükleer silah sahibi bir devlet olma olasılığı daha yüksek." "Taktiksel başarıyı stratejik başarıyla karıştırmamaya dikkat etmeliyiz," diye ekliyor. "Trump'ın kendi diplomatik çabalarını aniden sonlandırma kararı, orta ve uzun vadede bir anlaşmaya varılmasını çok daha zor hale getirecek," diyor kısıtlamayı savunan Defense Priorities'in askeri analiz direktörü Jennifer Kavanagh. "İran'ın artık Trump'a güvenmesi veya bir uzlaşmaya varmanın İslam Cumhuriyeti'nin çıkarlarını ilerleteceğine inanması için hiçbir nedeni yok," diye ekliyor.