Aslan Kral'ın Quechua dilinde konuştuğu gün: Perulu bir belgesel bunu bir direniş eylemi olarak ele alıyor.

Cusco'lu iki seslendirme sanatçısının Disney klasiği 'Aslan Kral'ı Quechua diline çevirme çabalarını konu alan Peru belgeseli 'Runa Simi', Amerika'da en çok konuşulan yerli dilinin, yaratıcılarının Güney Amerika ülkelerinde bu konuşulan dilin daha fazla varlığını talep etmek için bir "direniş eylemi" olduğunu savunuyor.

Yönetmenliğini Augusto Zegarra'nın üstlendiği, başrollerinde Fernando Valencia ve oğlu Dylan'ın oynadığı film, Tribeca (New York) gibi diğer festivallerde ödüller aldıktan sonra Peru'da Lima Film Festivali'nde prömiyerini yapıyor.

Lima'da 10 ve 15 Ağustos'ta iki gösterim yapılacak. Zegarra, "Projeye başladığımızda, Quechua dilinde eserler üreten farklı sanatçılarla tanıştık. Quechua dilinde rap yapmanın bir direniş eylemi olduğunu düşünüyorum ve filmle yaptığımız şey de bir direniş eylemi," diyor.

Zegarra'ya göre film, yerli toplumun "bazen gerçekleşmeyen" vaatlere verdiği yanıta ilham verici bir yanıt ve "meseleyi kendi ellerine almanın" bir yolu.

"Fernando'yla çalışmaları sayesinde tanıştım. Belgesel film yapımcısı bir arkadaşım bana YouTube'da bir video gösterdi, tam ekran izledim, oynat tuşuna bastım ve şarkı 'Hakuna Matata'ydı, ama Quechua dilinde 'Hakuchu Munayta'." Augusto, Fernando'nun 'Quechua Clips' adlı, doğaçlama bir stüdyoda klasiklerin kısa, ev yapımı dublajlarının heyecanını böyle keşfetti. Bu dublajlar, Quechua konuşan topluluğa eğlence getirmeyi amaçlıyordu ve çocuk hikayeleri olmaktan çok uzak, sosyal adalet ve gerçek duygu dolu bir hikaye anlatıyordu.

Valencia, "Derin duygulardan kaynaklanan gerçek bir eylem, tüm insan kavramlarını aşacaktır" diye açıklıyor.

"Çocuklara neşe katmak için küçük bir fikir" olarak başlayan bu girişim, artık Quechua dilinde "halkın dili" anlamına gelen "Runa Sumi" dilini konuşan 10 milyondan fazla kişinin sesine ulaşıyor. Onlar sayesinde, rakamlar dilin gerçekliğini yansıtmasa da, bu filmde kendilerini görebiliyorlar.

"Konuşmakla konuşmamak arasında büyük bir uçurum var. Benim yaşlarımdakiler hâlâ konuşuyor veya en azından nasıl konuşacağını biliyor," diyor Valencia, ancak altlarındakiler bunu unutmuş gibi görünüyor; bu bir dil sorunu değil, sınıf sorunu.

"Quechua dili bir dil olduğu için ayrımcılığa uğramıyor; konuşanları ise ayrımcılığa uğruyor, çünkü burada yaşasalardı, köklü bir dil olurdu," diyor ve Lima'daki konut ve ofis kulelerini işaret ediyor.

Augusto'nun sürekli başını sallaması ve oğlunun ciddi bakışlarıyla desteklenen Fernando, statünün dilin gerçek değeri ile tanınırlığı arasındaki aşılmaz uçurum olduğuna işaret ediyor. "Bireyselliğin endişe verici bir düzeyde arttığı bir dünyada yaşıyoruz," diye endişeyle belirtiyor, "ama Quechua size tam tersini öğretiyor: Bir selamlaşmada 'merhaba' yok, 'Allinllachu' diyorsunuz, yani 'her şey yolunda mı?' diyorsunuz."

Valencia için asıl ders, projenin inanç gösterisinde yatıyor ve Zegarra bunu, dillerinin sonunu öngörenlere karşı bir direniş eylemi olarak görüyor.

'Runa Simi', Tribeca Film Festivali'nde Albert Maysles Ödülü'nü ve Sheffield Belgesel Festivali'nde Genç Jüri Ödülü'nü kazandı ve Guadalajara Uluslararası Film Festivali'nde (Meksika) En İyi İbero-Amerikan Belgeseli ödülüne layık görüldü; mesajın dili aştığını göstererek dil, kültür ve coğrafi engelleri aştı.

"Filmi İngiltere'de gösterdik," diyor yönetmen. "Filmi bir İrlandalı izledi ve bana, İrlanda'da büyükanne ve büyükbabasının diliyle aynı şeyi yaşadığı için, dili konuşan bir film izlemenin kendisi için ne kadar önemli olduğunu, duygulanarak anlattı," diye açıklıyor Zegarra. Ayrıca, birinin utanarak kendisine "hiçbir şey anlamadığı" bir dünya olasılığını hiç düşünmediğini itiraf ettiğini de hatırlıyor.

'Runa Simi', Augusto ve 'Fercho'nun kökenlerindeki And Dağları'nın Quechua dilinde film çekme hayaline yanıt veriyor ve kolları sıvalı Dylan'ın, ilerlemenin ikilemi ile kültürünün kimliği arasında kaybolmaktan korktuğunu söylemesiyle yankı buluyor. Kültürü için Quechua'ya, şehirden uzaktaki hayata yeniden bağlanmasını sağladığı için filme ve dublaj profiline uyan Quechua konuşan çocuklar olmasına rağmen hepsinin utanması ve dili tam olarak anlamamasına rağmen babasına yardım etmek zorunda kalması nedeniyle şansa teşekkür ediyor.