Debiurokratyzacja działa i jest potrzebna

Istnieje słowo, które opisuje stan wielu usług publicznych w Portugalii: lockdown.

Nie mamy na myśli braku talentu, zaangażowania czy poświęcenia ludzi, którzy tam pracują – bez ich woli sprawy często byłyby jeszcze gorsze – ale łańcucha przestarzałych procesów, labiryntowego ustawodawstwa i mezolitycznych systemów przetwarzania. A to w 2025 r. nie jest tylko problemem wydajności. To problem strategii, rozwoju i wizji.

Kiedy obywatel potrzebuje dwóch certyfikatów, aby uzyskać dostęp do trzeciego; kiedy firma komercyjna marnuje czas i zasoby, wypełniając zbędne formalności; kiedy właściciel spędza miesiące, patrząc na licencjonowany projekt nieruchomości bez żadnego praktycznego uzasadnienia; kiedy zagraniczny inwestor rezygnuje po trzech miesiącach oczekiwania na autoryzację… stawką nie jest tylko zmarnowany czas. To utracone zaufanie. To talent, który nie przychodzi tutaj, ale odchodzi.

Tragedią jest to, że dziś mamy (osoby prywatne, a tym bardziej państwo) narzędzia, które, jeśli zostaną prawidłowo zastosowane, mogą zrewolucjonizować sposób, w jaki państwo odnosi się do swoich obywateli: automatyzację, sztuczną inteligencję, interoperacyjność między usługami, bezpieczną identyfikację cyfrową. Nie musimy wyważać otwartych drzwi ani tworzyć niczego nowego. Musimy podążać za tym, co widzieliśmy za granicą przez lata.

Nie chodzi o zastępowanie ludzi maszynami. Chodzi o uwolnienie ludzi — urzędników i obywateli — od biurokratycznej sieci, która ich unieruchamia. Rolnik nie powinien musieć zatrudniać profesjonalisty, aby ubiegać się o podstawowe świadczenia. Młody człowiek, który chce uzyskać dostęp do korzystniejszego podatku dochodowego, nie powinien potrzebować wydrukowanego, ręcznie podpisanego i poświadczonego notarialnie dyplomu, aby udowodnić to, co już znajduje się w kilku publicznych bazach danych.

A poważniej, utrzymując ten labirynt, nie tylko opóźniamy procesy. Utrwalamy nierówności. Ponieważ ci, którzy mają kontakty, cierpliwość lub środki, mogą zapłacić, aby przyspieszyć sprawy. Inni czekają. Albo się poddają.

Teraz ten problem rosnącej skali został od dawna dostrzeżony przez osoby odpowiedzialne. Ale między dyskursem a rzeczywistą transformacją istnieje luka, którą można zasypać tylko działaniem. Tylko dzięki temu możemy uciec od stagnacji, w której się znajdujemy.

Ponieważ wiemy, że redukcja biurokracji wiąże się z koniecznością przepisania prawa, wyeliminowania niepotrzebnych i zbędnych praktyk, a ostatecznie także z koniecznością ingerencji w działalność ustanowionych władz (tzw. establishmentu ), być może dlatego proces ten zostaje odroczony.

Ale czas przestać odkładać sprawy na później! Nie możemy tego dłużej robić. Czego się spodziewamy? Że wyprzedzą nas wszystkie kraje Unii Europejskiej? Że nie będziemy w stanie przyciągnąć żadnych zagranicznych inwestycji? Że będziemy żyć na słońcu?

Portugalia potrzebuje jasnego, ambitnego i przekrojowego planu, aby zmniejszyć biurokrację i zdigitalizować państwo. To nie może być pomysł. Musi to być prawdziwy cel narodowy. Potrzebujemy planu z weryfikowalnymi rocznymi celami. Z projektami pilotażowymi w różnych usługach. Ale nie projektów pilotażowych, które na tym się kończą. Projektów zaprojektowanych i ustanowionych tak, aby skalować się po upływie X czasu, pod warunkiem spełnienia zdefiniowanych celów. Musimy zautomatyzować. Musi być przywództwo polityczne (i wola), które rozumie, że funkcjonalny kraj jest krajem sprawiedliwszym.

Nie chodzi o to, żeby robić więcej za mniej. Chodzi o to, żeby robić lepiej z tym, co już mamy — i z tym, co technologia pozwala nam dzisiaj. Ponieważ świat, czy nam się to podoba, czy nie, idzie do przodu.