„Padlina, ostatnia forma”: wystawa w Muzeum Recoleta, na której prezentowane są prace Berniego, Fornera, Mareski i Sterna

Antonio Berni , Raquel Forner , Liliana Maresca i Grete Stern to tylko niektórzy z artystów, których imponujące dzieła składają się na wystawę „Carroña última forma” w sali Cronopios w Centro Cultural Recoleta , której kuratorami są Carla Barbero i Javier Villa. Tytuł wystawy nawiązuje do książki o tym samym tytule autorstwa Leónidasa Lamborghiniego (1927–2009), jednego z najbardziej wyjątkowych i wpływowych głosów w argentyńskiej poezji XX wieku.

Już po przekroczeniu drzwi wejściowych, na ścianie stanowiącej przedsionek pomieszczenia, znajdziemy fragmenty tej książki, wydanej w 2001 roku . To dzieło pełne humoru, grozy i przesady, autorstwa autora, który zawsze był silnie związany z historią polityczną kraju, zwłaszcza z peronizmem, który stanowił dla niego inspirację estetyczną i ideologiczną.

Jak wskazuje tekst wystawy, w „Carroña última forma” , opublikowanej w 2001 roku, w okresie społecznego i politycznego załamania, Lamborghini „oddaje głos włóczędze, który błąka się po mieście halucynacji: słowa to ulice, miasto to rozkładające się ciało, a to ciało to również poezja. Ta praca, która dała wystawie tytuł, jest tu prezentowana w całości jako niezbędny prolog”.

Ten początek podróży wyznacza ton i niuanse wizualnej ścieżki , która nas czeka wewnątrz i która – w dialogu z tym dziełem – przyjmuje padlinę nie jako odpad, ale jako ostateczną formę: to, co trwa, co przemawia z tego, co skorodowane.

Wystawa wysuwa zatem na pierwszy plan argentyńską tradycję skrajnego realizmu, która wciąż trwa i nie pozwala nam szukać gdzie indziej . To, co w Lamborghini było poezją gruzów, tutaj staje się potężnym wyzwaniem kuratorskim, podróżą łączącą mistrzów XX wieku ze współczesną sceną, która odważa się wkroczyć w to, co nikczemne, podłe, niesławne.

Blisko czterdzieści zgromadzonych tu dzieł eksploruje figury zranionego ciała, pozostałości historii i wyobrażenia o władzy poprzez intensywny, groteskowy, halucynacyjny, a czasem hiperboliczny język. Za pośrednictwem jedenastu artystów, ten wizualny esej łączy ruchy awangardowe połowy XX wieku ze współczesnymi ekspresjami, które rozciągają granice „delirycznego” lokalnego realizmu.

„Ta wystawa nadaje treść temu, co często pomijane – mrocznemu, nikczemnemu, czego nie chcemy widzieć – ale co stanowi centralną część naszej historii wizualnej i politycznej” – mówi kuratorka Carla Barbero w rozmowie z Clarín . „W tej wystawie doprowadzono do skrajności tradycję skrajnego realizmu , aż do granic baśni, alegorii i delirium” – dodaje.

Wystawa przedstawia wizualne dziedzictwo , które rozpoczyna się od pionierskich postaci, takich jak Raquel Forner, której obraz „La Victoria” (1939) przedstawia okaleczoną kobietę jako symboliczną transpozycję Jezusa Chrystusa, potępiając w ten sposób okrucieństwa hiszpańskiej wojny domowej i rozwój europejskiego faszyzmu.

To dzieło – w samym sercu sali – zwisa z sufitu niczym figura religijna . Tuż pod nim, na nieskazitelnie białej platformie, która przywodzi na myśl atmosferę ołtarza, można podziwiać dwa dzieła Antonia Berniego. „La guerra” (Wojna) i „La torturada” (Kobieta torturowana), oba z 1976 roku, stanowią wczesną relację z horroru ostatniej dyktatury cywilno-wojskowej.

Tę ideę kobiecego ciała w centrum sceny podejmuje inna praca, znajdująca się tuż obok, autorstwa Grete Stern, z jej ikonicznymi fotomontażami dla magazynu „Idilio” . Surrealizm domowy, krytyka płci i przemoc symboliczna zbiegają się w tych onirycznych obrazach, które pozostają aktualne nawet dziś, po dziesięcioleciach.

W okresie postdyktatury napięcie między ciałem a historią znalazło jeden z najbardziej radykalnych wyrazów u Liliany Mareski. W swojej słynnej pracy „Public Image – High Sphere” (1993) wytapetowała ona to właśnie Centrum Kultury Recoleta portretami polityków, wojskowych i celebrytów, przeplatając je nagim wizerunkiem samej siebie: deklaracją zasad dotyczących ciała artystki jako osoby publicznej, żywego archiwum zrujnowanej Argentyny i odpowiedzi na postęp neoliberalizmu. „Maresca jest kluczowa dla myślenia o ciele jako katalizatorze traumy społecznej” – twierdzi Barbero.

Z drugiej strony artystka Marcia Schvartz przemierza wystawę niczym kluczowa postać. „ Jej prace łączą dwa stulecia ” – twierdzi Barbero. „Jej prace oscylują między tym, co intymne, a tym, co polityczne, z wyjątkową gwałtownością”. Instalacje Schvartz „Berniadas” i „El ambiente” „przekształcają resztki historii w brutalną i aktualną pamięć”.

W dialogu z tą wizualną i polityczną genealogią nowe pokolenie współczesnych artystów aktualizuje formy nadmiaru, groteski i alegorii.

Verónica Meloni uosabia napięcia miejskie i płciowe w przestrzeni publicznej, podczas gdy Verónica Gómez, Tobias Dirty i Santiago O. Rey sięgają po groteskowy i barokowy repertuar, gdzie to, co odrażające i potworne, jest ucieleśnione materialnie i symbolicznie. „Wszyscy uczestniczący artyści dysponują unikalną, sugestywną wizją i spójnym dorobkiem” – zauważa Barbero.

Układ wystawy wzmacnia napięcie, które oplata całą podróż . Białe ściany powoli ciemnieją ku górze, kulminując w ciemnym, ponurym, szarym suficie.

Pierwsze prace w tej sali zwrócone są plecami do drzwi, więc pierwszą rzeczą, jaką widzisz, są białe panele , jakby zaprzeczenie obrazu, a następnie znajduje się rodzaj ołtarza w centrum przestrzeni, w montażu, który porusza się między ikonoklazmem a czcią.

„Chcieliśmy stworzyć projekt, który odpowiadałby strategiom artystów ” – wyjaśnia Barbero. „Na przykład lightboxy (w których znajdują się prace Berniego) przypominają mi znaki drogowe, reklamy, które widzimy, czekając na autobus: obrazy, które wydają się nieszkodliwe, ale niosą ze sobą symboliczną przemoc, której nie zawsze chcemy widzieć”.

Napięcie jest wyczuwalne od początku do końca wystawy , a poprzez uporczywe nawiązania do przeszłości i teraźniejszości, wystawa odnosi się nie tylko do przeszłości.

Carrion, czyli Ostatnia Forma, można oglądać w Centrum Kultury Recoleta, Junín 1930. Od wtorku do piątku w godzinach 12–21, w soboty, niedziele i święta w godzinach 11–21. Wstęp wolny dla obywateli Argentyny i rezydentów do 30 września.