Śmierć Eldara Chenguelaïa, gruzińskiego filmowca, który wnikliwie przyglądał się systemowi sowieckiemu

Wraz ze śmiercią Eldara Chenguelaia 4 sierpnia w Tbilisi odszedł jeden z ostatnich przedstawicieli trzeciego pokolenia gruzińskich filmowców. Syn poety i reżysera Nikołaja Chenguelaia (reżysera „Elisso”, jednego z pierwszych gruzińskich filmów niemych, nakręconego w 1928 roku) oraz aktorki Nato Vachnadze, Eldar Chenguelaia wywodził się z rodu uznanych artystów z Tbilisi.

Po jego młodszym bracie Gieorgiju Czenguelai (1937-2020), a także Michaile Kobachidze (1939-2019) i Otarze Iosselianim (1934-2023), którzy obaj mieszkali w Paryżu, cały rozdział gruzińskiej historii filmu zanika dziś w skomplikowanych relacjach z Moskwą. Wszyscy oni kształcili się pod koniec lat 50., w okresie odwilży, w moskiewskiej szkole Wgik.

W 1958 roku Eldar Chenguelaïa, urodzony 26 stycznia 1933 roku, uczęszczał do studia-warsztatu filmowca Siergieja Jutkiewicza (1904–1985), gdzie zrealizował kilka filmów krótkometrażowych, w tym „Śnieżną opowieść” (1959) opartą na kaukaskich kompozycjach ludowych. Po powrocie do Gruzji wyreżyserował „Niezwykłą wystawę” (1969), pastisz życia na prowincji, a następnie „ Huluberlusa” (1974) i „Góry Błękitne” (1983), satyryczną metaforę upadku ZSRR, w której pisarz, pragnący złożyć swój rękopis w Związku Pisarzy, staje przed niemożliwością w domu w stanie całkowitej ruiny.

Jego ostre spojrzenie na system sowiecki w historii, którą określił jako nieprawdopodobną, ostatecznie uczyniło ją tak ludzką. Jednak jego osobisty styl niewątpliwie przyczynił się, w sposób zjadliwy i ironiczny, do odrodzenia gruzińskiego kina.

Po 1989 roku powrócił do filmowania dokumentalnego, aby dokumentować wstrząsy gruzińskiego społeczeństwa. Po uzyskaniu przez Gruzję niepodległości w bardzo trudnej sytuacji politycznej i gospodarczej po 1991 roku, gruzińskie kino przeżyło długi okres duszenia się. Po objęciu stanowiska sekretarza Związku Filmowców i zmaganiu się z różnego rodzaju ograniczeniami, Eldar Chenguelaïa dąży do zachowania autonomii kina.

Następnie zajął się polityką i w 1995 roku został członkiem parlamentu, którego głównym celem było sprowadzenie do Tbilisi wszystkich kopii gruzińskich filmów nakręconych i zachowanych w Moskwie. Zapraszany na liczne festiwale w Europie, aby prezentować swoje filmy, jedną z jego ostatnich wizyt we Francji był Festiwal Filmowy w Cannes w 2019 roku, gdzie zaprezentował film „Biały karawan” (1964), koprodukowany z Tamazem Meliavą (1929-1972). Eldar Chenguelaïa był nie tylko gawędziarzem, ale także filmowcem w okresie buntu.