Pamięć o pogodzie i zmiany klimatyczne: Jak wiarygodna jest nasza pamięć o pogodzie?

W Niemczech padało przez tygodnie, a teraz temperatury w wielu miejscach znacznie przekraczają 30 stopni Celsjusza – przecież nie zawsze była tak zmienna, prawda? Prawie każdy ma swoje zdanie na temat pogody i zazwyczaj – a przynajmniej tak twierdzi wiele osób – kiedyś była lepsza. Ale czy w ogóle możemy polegać na naszych wspomnieniach pogody sprzed dziesięciu lat, a nawet z dzieciństwa?

Beate Ratter jest profesorem geografii na Uniwersytecie w Hamburgu i prowadzi badania w Centrum Helmholtza „Hereon” na tematy takie jak postrzeganie natury i zjawisk naturalnych przez ludzi oraz sposób, w jaki się do nich dostosowujemy.

Pani Ratter, jak wiarygodna jest ludzka pamięć pogodowa w porównaniu z danymi naukowymi?

Pamięć pogodowa nie jest wcale wiarygodna. W najlepszym razie możemy jedynie mgliście przypomnieć sobie pogodę sprzed kilku lat. Zazwyczaj, nawet wtedy, tylko jeśli połączymy minioną pogodę z jakimś osobistym wydarzeniem. Na przykład, jeśli pamiętamy cudowne wakacje z ciepłym słońcem, to lato nagle okazało się cudowne, nawet jeśli według zapisów pogodowych było zupełnie przeciętne.

Dlaczego wiele osób z rozrzewnieniem wspomina piękną pogodę z dzieciństwa?

To typowe zniekształcenie pamięci. Jeśli mieliśmy pozytywne dzieciństwo, zazwyczaj pamiętamy przyjemne doświadczenia. Zjawisko to nazywa się „błędem potwierdzenia”. Oznacza to, że mamy tendencję do interpretowania informacji w sposób potwierdzający naszą obecną opinię. Dlatego wiele osób uważa, że pogoda kiedyś była ładniejsza niż dzisiaj.

Wspomniałeś właśnie o wyjątkowo miłych wakacjach letnich: Jakie inne wydarzenia wpływają na to, jak zapamiętujemy pogodę?

Czasami rolę odgrywają również okoliczności społeczne i media. Kiedy tygodnie przed Bożym Narodzeniem słuchamy piosenek o białych świętach Bożego Narodzenia i oglądamy obrazy Świętego Mikołaja brnącego przez śnieg, tęsknimy za śniegiem w Boże Narodzenie i odczuwamy negatywne skutki jego braku – mimo że statystycznie rzadko pada tu w Boże Narodzenie. Nasze postrzeganie pogody jest zawsze opinią, na którą wpływają bardziej emocje i doświadczenia niż fakty.

Pod koniec lipca i na początku sierpnia padał ulewny deszcz, a teraz znów jest bardzo ciepło: Które z zjawisk pogodowych uznajemy za szczególnie pozytywne, a które za negatywne?

Kontekst, w jakim postrzegamy pogodę, odgrywa tu istotną rolę: na przykład deszcz w czasie wakacji jest dla nas szczególnie negatywny, ponieważ wyobrażamy sobie, że musi być przyjemnie, żebyśmy mogli się zrelaksować. Kiedy musimy pracować, upał jest niezwykle uciążliwy.

Czy uważasz, że ludzie zdają sobie sprawę, że ich postrzeganie pogody opiera się przede wszystkim na emocjach?

Nie, nie ma takiej świadomości. Większość ludzi nie zastanawia się nad tym, jak formułuje swoje opinie. Błąd potwierdzenia jest czymś psychologicznym, czymś wrodzonym. Mamy cudowny efekt wyparcia, który pozwala nam szybko zapomnieć o rzeczach, które nas dręczą. Potrzebujemy go również, aby radzić sobie z kryzysami. W ten sposób wypieramy również złe nastroje z przeszłości, chyba że są one powiązane z jakimś strasznym, zmieniającym życie wydarzeniem.

Beate Ratter prowadzi badania w Centrum Helmholtza „Hereon” dotyczące m.in. postrzegania przyrody przez ludzi.

Źródło: prywatne

Jeśli nie możemy w pełni polegać na naszych wspomnieniach pogody, co mówią dane naukowe z minionych lat? Czy pogoda była lepsza w przeszłości?

Zjawiska pogodowe zmieniły się dramatycznie w ciągu ostatnich 50 lat. Istnieje mnóstwo informacji naukowych, z którymi można porównać nasze wspomnienia. Jeśli więc uważamy, że w przeszłości zawsze świeciło słońce w nasze urodziny, możemy łatwo sprawdzić nasze wspomnienia w oparciu o dane naukowe.

Rozmawiając o pogodzie, naturalnym jest poruszenie tematu zmian klimatycznych: Jaki związek ma nasza pamięć o pogodzie z tym, jak postrzegamy zmiany klimatyczne?

Pogoda jest początkowo zjawiskiem odosobnionym. Jeśli mierzymy ją w perspektywie 30 lat, staje się klimatem. Nie odczuwamy tego przekroju, statystyk zjawisk pogodowych. Aby ułatwić sobie życie, postrzegamy abstrakcyjne zjawisko zmiany klimatu z dystansem psychologicznym. Czyniąc to, dystansujemy się również od jego znaczenia, pilności, a nawet własnej odpowiedzialności. Odsuwamy zmianę klimatu daleko, do innego kraju lub w przyszłość, zakładając, że stanie się ona odczuwalna dopiero w pewnym momencie. Ale nauka pokazuje, że zmiana klimatu już nastąpiła. Wyparcie już nie działa. Niemniej jednak, pamięć o pogodzie odgrywa rolę w tym, jak postrzegamy zmianę klimatu.

Jaka to dokładnie rola?

Pojedyncze wydarzenia, takie jak wyjątkowo suche lato czy sztorm, mogą nam przypomnieć, że musimy stawić czoła zmianom klimatycznym i chronić siebie.

Jak mógłby wyglądać taki konflikt?

Możemy dowiedzieć się o zjawiskach pogodowych i uświadomić sobie, że możemy przygotować się na konsekwencje zmian klimatu. W nauce nazywa się to „adaptacją do zmian klimatu”, czyli koniecznością radzenia sobie ze skutkami trwających zmian klimatu i zapobiegania katastrofom. Moglibyśmy na przykład zadać sobie pytanie: „Jak mogę najlepiej chronić się przed upałem?”. Szczególnie pomocna jest wymiana pomysłów na temat takich środków zapobiegawczych z otoczeniem. Możemy na przykład podzielić się doświadczeniami dotyczącymi instalacji paneli słonecznych na dachu lub stawu w ogrodzie, albo wspólnie zauważyć podczas spaceru w lesie, że jest tam chłodniej niż na płaskiej łące lub w mieście. Społeczność to najlepszy sposób na tworzenie wspomnień, które inspirują nas do działania na rzecz ochrony siebie.