WHO waarschuwt voor wijdverbreide resistentie tegen veelgebruikte antibiotica wereldwijd

Eén op de zes laboratoriumbevestigde bacteriële infecties die in 2023 wereldwijd veelvoorkomende infecties bij mensen veroorzaakten, was resistent tegen antibiotica, blijkt uit een nieuw rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), dat vandaag is gepubliceerd. Tussen 2018 en 2023 nam de antibioticaresistentie toe in meer dan 40% van de gemonitorde combinaties van pathogenen en antibiotica, met een gemiddelde jaarlijkse toename van 5-15%.

Gegevens uit meer dan 100 landen die zijn gerapporteerd aan het Global Antimicrobial Resistance and Use Surveillance System (GLASS) van de WHO waarschuwen dat de toenemende resistentie tegen essentiële antibiotica een steeds groter gevaar vormt voor de wereldwijde gezondheid.

Het nieuwe Global antibiotic resistance surveillance report 2025 presenteert voor het eerst schattingen van de prevalentie van resistentie voor 22 antibiotica die worden gebruikt voor de behandeling van infecties van de urinewegen, het maag-darmkanaal, de bloedbaan en gonorroe. Het rapport behandelt 8 veelvoorkomende bacteriële pathogenen: Acinetobacter spp. , Escherichia coli , Klebsiella pneumoniae , Neisseria gonorrhoeae , niet-tyfoïde Salmonella spp. , Shigella spp. , Staphylococcus aureus en Streptococcus pneumoniae . elk gekoppeld aan een of meer van deze infecties.

Het risico op antibioticaresistentie varieert wereldwijd

De WHO schat dat antibioticaresistentie het hoogst is in de regio's Zuidoost-Azië en het oostelijke Middellandse Zeegebied, waar 1 op de 3 gemelde infecties resistent was. In de Afrikaanse regio was 1 op de 5 infecties resistent. Resistentie komt ook vaker voor en verergert op plaatsen waar zorgstelsels onvoldoende capaciteit hebben om bacteriële pathogenen te diagnosticeren of te behandelen.

"Antimicrobiële resistentie loopt voor op de vooruitgang in de moderne geneeskunde en bedreigt de gezondheid van gezinnen wereldwijd", aldus dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, directeur-generaal van de WHO. "Naarmate landen hun AMR-surveillancesystemen versterken, moeten we antibiotica verantwoord gebruiken en ervoor zorgen dat iedereen toegang heeft tot de juiste medicijnen, kwaliteitsgegarandeerde diagnostiek en vaccins. Onze toekomst hangt ook af van het versterken van systemen om infecties te voorkomen, diagnosticeren en behandelen, en van innovaties met de volgende generatie antibiotica en snelle point-of-care moleculaire tests."

Gram-negatieve bacteriële pathogenen vormen de grootste bedreiging

Het nieuwe rapport merkt op dat medicijnresistente gramnegatieve bacteriën wereldwijd gevaarlijker worden, waarbij de grootste last rust op landen die het minst toegerust zijn om hierop te reageren. E. coli en K. pneumoniae zijn de meest voorkomende medicijnresistente gramnegatieve bacteriën die worden aangetroffen bij bloedbaaninfecties. Deze behoren tot de ernstigste bacteriële infecties die vaak leiden tot sepsis, orgaanfalen en overlijden. Toch is wereldwijd meer dan 40% van de E. coli en meer dan 55% van de K. pneumoniae nu resistent tegen cefalosporinen van de derde generatie, de eerste keus behandeling voor deze infecties. In de Afrikaanse regio bedraagt ​​de resistentie zelfs meer dan 70%.

Andere essentiële, levensreddende antibiotica, waaronder carbapenems en fluorchinolonen, verliezen hun effectiviteit tegen E. coli , K. pneumoniae , Salmonella en Acinetobacter . Resistentie tegen carbapenems, ooit zeldzaam, komt steeds vaker voor, waardoor de behandelingsopties beperkter worden en men afhankelijk wordt van antibiotica als laatste redmiddel. Bovendien zijn dergelijke antibiotica duur, moeilijk verkrijgbaar en vaak niet beschikbaar in lage- en middeninkomenslanden.

Welkom vooruitgang in AMR-surveillance – maar meer actie nodig

De deelname van landen aan GLASS is meer dan verviervoudigd, van 25 landen in 2016 tot 104 landen in 2023. 48% van de landen heeft in 2023 echter geen gegevens aan GLASS gerapporteerd en ongeveer de helft van de rapporterende landen beschikte nog steeds niet over de systemen om betrouwbare gegevens te genereren. Sterker nog, landen die met de grootste uitdagingen te maken hadden, beschikten niet over de surveillancecapaciteit om hun antimicrobiële resistentie (AMR) te beoordelen.

De politieke verklaring over AMR, aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 2024, stelde doelen om AMR aan te pakken door gezondheidssystemen te versterken en te werken met een 'One Health'-aanpak die de sectoren mens, dier en milieu coördineert. Om de groeiende uitdaging van AMR aan te pakken, moeten landen zich inzetten voor het versterken van laboratoriumsystemen en het genereren van betrouwbare surveillancegegevens, met name uit achtergestelde gebieden, ter ondersteuning van behandelingen en beleid.

De WHO roept alle landen op om uiterlijk 2030 hoogwaardige gegevens over AMR en het gebruik van antimicrobiële middelen aan GLASS te rapporteren. Om deze doelstelling te behalen, is gezamenlijke actie nodig om de kwaliteit, geografische dekking en het delen van AMR-surveillancegegevens te verbeteren en de voortgang te volgen. Landen moeten gecoördineerde interventies die gericht zijn op de aanpak van antimicrobiële resistentie op alle niveaus van de gezondheidszorg opschalen en ervoor zorgen dat behandelrichtlijnen en lijsten met essentiële geneesmiddelen aansluiten op lokale resistentiepatronen.

Het rapport wordt vergezeld door uitgebreide digitale content die beschikbaar is op het GLASS-dashboard van de WHO. Dit dashboard bevat wereldwijde en regionale samenvattingen, landenprofielen op basis van ongecorrigeerde surveillancedekking en AMR-gegevens, en gedetailleerde informatie over het gebruik van antimicrobiële middelen.