Het instorten van de kritieke Atlantische stroming is nog dichterbij en gevaarlijker geworden

Een nieuwe studie heeft aangetoond dat het wegvallen van een cruciale Atlantische stroming niet langer onwaarschijnlijk is. Het maakt het des te urgenter om de uitstoot van fossiele brandstoffen drastisch te verminderen om catastrofale gevolgen te voorkomen.

De Atlantische meridionale circulatie (Amoc) is een essentieel onderdeel van het wereldwijde klimaatsysteem, meldt The Guardian. De circulatie brengt door de zon verwarmd tropisch water naar Europa en het Noordpoolgebied, waar het afkoelt en zinkt en een diepe mui vormt. De Amoc stond al bekend als de zwakste stroming in 1600 jaar als gevolg van de klimaatcrisis.

Klimaatmodellen hebben recentelijk aangetoond dat een ineenstorting vóór 2100 onwaarschijnlijk is, maar de nieuwe analyse keek naar modellen die langer doorliepen, tot 2300 en 2500. Daaruit blijkt dat het omslagpunt dat een einde aan de Amoc onvermijdelijk maakt, waarschijnlijk binnen enkele decennia zal worden bereikt, maar dat de ineenstorting zelf mogelijk pas over 50 tot 100 jaar plaatsvindt.

Uit het onderzoek bleek dat bij een verdere stijging van de CO2-uitstoot 70% van de modelruns mislukte, terwijl tussenliggende emissies leidden tot een mislukking van 37% van de modellen. Zelfs bij lage toekomstige emissies mislukte 25% van de modellen.

Wetenschappers waarschuwden er eerder al voor dat opwarming van de aarde "koste wat kost" moet worden voorkomen. Het zou de tropische regenvalzone waarvan miljoenen mensen afhankelijk zijn voor hun voedselproductie verschuiven, West-Europa in extreem koude winters en zomerdroogtes storten en de toch al hoge zeespiegel met 50 cm doen stijgen.

De nieuwe resultaten zijn "behoorlijk schokkend, want ik zei altijd dat de kans dat de Amoc zou instorten als gevolg van de opwarming van de aarde minder dan 10% was", aldus professor Stefan Rahmstorf van het Potsdam Institute for Climate Impact Research in Duitsland, die deel uitmaakte van het onderzoeksteam. "Nu lijkt het erop dat die kans, zelfs in een scenario met lage emissies, in lijn met het Akkoord van Parijs, rond de 25% zou kunnen liggen.

"Deze cijfers zijn niet helemaal nauwkeurig, maar we hebben het over een risicobeoordeling waarbij zelfs een kans van 10% op een ineenstorting van Amoc te hoog zou zijn. We hebben vastgesteld dat het omslagpunt waarop een shutdown onvermijdelijk wordt, waarschijnlijk binnen ongeveer 10 tot 20 jaar zal plaatsvinden. Dit is ook een behoorlijk schokkende ontdekking, en daarom moeten we heel snel handelen om de uitstoot te verminderen", benadrukt de wetenschapper.

Wetenschappers hebben verontrustende tekenen opgemerkt van een omslagpunt in 2021 en weten dat de aarde in het verleden al eens een Amoc-instorting heeft meegemaakt. "Waarnemingen in de diepe Noord-Atlantische Oceaan laten de afgelopen vijf tot tien jaar al een dalende trend zien, wat overeenkomt met modelvoorspellingen", zegt professor Sybren Dreyfhout van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut. "Zelfs in sommige scenario's met gemiddelde en lage emissies neemt de Amoc-activiteit rond 2100 sterk af en valt dan volledig uit. Dit toont aan dat het risico op een uitschakeling ernstiger is dan veel mensen denken."

De studie, gepubliceerd in het tijdschrift Environmental Research Letters, analyseerde standaardmodellen die worden gebruikt door het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). De wetenschappers maakten zich vooral zorgen over het feit dat veel modellen binnen de komende tien tot twintig jaar een omslagpunt bereiken, waarna de sluiting van Amoc onvermijdelijk wordt vanwege zelfversterkende terugkoppeling.

De temperaturen in het Noordpoolgebied stijgen snel als gevolg van de klimaatcrisis, waardoor de oceaan daar langzamer afkoelt, meldt The Guardian. Warmer water heeft een lagere dichtheid en zinkt daardoor langzamer. Deze vertraging zorgt ervoor dat er meer sediment zich ophoopt in het zoute oppervlaktewater, waardoor het water ook minder dicht wordt en het zinken nog verder wordt vertraagd, wat een terugkoppelingslus creëert. Een andere nieuwe studie, die een andere benadering hanteert, concludeerde eveneens dat het omslagpunt waarschijnlijk rond het midden van deze eeuw zal worden bereikt.

Slechts enkele IPCC-modellen werden na 2100 ontwikkeld, dus keken de onderzoekers ook naar welke van de modellen die vóór het einde van deze eeuw waren ontwikkeld, aantoonden dat de Amoc al in terminale neergang was. De cijfers die ze vonden, waren respectievelijk 70%, 37% en 25%. De wetenschappers concludeerden: "Deze cijfers komen niet langer overeen met de gebeurtenis met een lage waarschijnlijkheid en grote impact die in het laatste IPCC-rapport werd gebruikt om de plotselinge ineenstorting van de Amoc te beschrijven."

Professor Rahmstorf merkt op dat de werkelijke cijfers nog slechter kunnen zijn, omdat de modellen geen rekening hebben gehouden met smeltwaterstromen van de Groenlandse ijskap, die ook het oceaanwater verversen.

Dr. Aisu Hu van het Global Climate Dynamics Laboratory in Colorado, VS, die geen deel uitmaakte van het onderzoeksteam, zei dat de bevindingen belangrijk waren. "Maar het is nog steeds erg onduidelijk wanneer de Amoc-instorting zal plaatsvinden of wanneer het Amoc-omslagpunt zal worden gepasseerd, vanwege het gebrek aan directe oceaanobservaties en de wisselende resultaten van modellen."

De studie, die aantoonde dat een volledige ineenstorting van de Amoc deze eeuw onwaarschijnlijk was, werd geleid door Dr. Jonathan Baker van het Britse Met Office Hadley. "Deze nieuwe studie benadrukt dat het risico na 2100 zal toenemen", zei hij. "Maar deze percentages moeten met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd – de steekproefomvang is klein, dus er zijn meer modellen nodig na 2100 om het risico nauwkeuriger te kwantificeren."

Baker zei echter: "De oceaan is al aan het veranderen, en de verwachte verschuivingen in de Noord-Atlantische convectie zijn een grote zorg. Zelfs als een instorting onwaarschijnlijk is, wordt er een aanzienlijke verzwakking verwacht, en dit zou op zichzelf al een grote impact kunnen hebben op het klimaat in Europa in de komende decennia."