Op de Sterrenroute: Het Portugese Evangelie

“…een ster zal voortkomen uit Jakob, en een scepter zal opkomen uit Israël…” Numeri 24:17

“Ik ben de oprichter en vernietiger van Koninkrijken en keizerrijken; en ik wil in jou en de jouwen nakomelingen vonden voor mij een Rijk, waardoor mijn naam is gepubliceerd onder de meest vreemd." Eed van D. Afonso Henriques 1

Want net als de zoon van God na de dood die hij op zich nam om de menselijke afstamming, over de hele wereld verzonden zijn apostelen prediken het evangelie aan elk schepsel /…/; aldus de Meester [van Avis], nadat hij bereid was te sterven als vervuld, voor de redding van het land dat je grootouders wonnen, stuurden Nun'Álvares en zijn metgezellen prediken voor het koninkrijk Portugese gospel /…/.” Fernão Lopes. Kroniek van D. João I

De opschriften geven de route aan die loopt van de profetie van de Messias naar zijn pact met D. Afonso Henriques en naar het Portugese Evangelie, een nationaal-keizerlijk project dat zich aan de omstandigheden zal aanpassen. De mythe van Ourique geeft de coördinaten aan van een geschiedenis in wording, een boodschap die de gemeenschap door de tijd en plaats heen in schrift en steen zal vastleggen, en zo ons meest prominente en onderscheidende erfgoed zal doordringen.

Hier zal ik proberen een korte rondleiding te geven langs enkele van deze ‘plaatsen van herinnering’ (Pierre Nora), waar de constructie van een nationale identiteit door goddelijk ontwerp (gezongen in fado) en het nationale politieke project in transformatie op nietsvermoedende wijze worden gesignaleerd…

Het kruis en het zwaard domineerden de stichtingsmythe, die op gecodificeerde wijze werd herhaald in het klooster van Santa Cruz in Coimbra (1131) en in het kasteel van Tomar (1160), waar de dorre boom (Charola) weer groen wordt en hen verenigt, gewikkeld in een Maria-wijnstok van legendarische wonderbaarlijkheid die Cárquere in Nazaré stichtte.

Dit mythische Kruis van Ourique zal aan beide uiteinden bloeien met een heraldische fleur-de-lis (van de Boodschap en van de monarchieën met goddelijk recht), een kosmische voorstelling die doet denken aan de Oostelijke Ster en suggereert dat er een andere Koning-Messias (Jesaja 14:12) in Portugal geboren zou worden…

De schaduw van dit kruis zal, in de Maria- piëta, een kruisweg van gebed, belofte en viering vormen, die de verschillende fasen van de identiteitsopbouw en van het nationale project in uitvoering , in transformatie en in aankondiging aangeeft…

Vanuit het Oosten kwam de ster naar Portugal, waar hij zich vermenigvuldigde van de bergen tot aan de zee, van het binnenland tot aan de kust, en in de symboliek van Maria de betekenis van zijn geschiedenis verbeeldde...

In het midden noemde hij de Serra da Estrela, waarbij hij het bijbelse Eden aanriep met de vier rivieren die daar ontspringen (Mondego, Zêzere, Alva en Alvôco), wat overeenkomt met de mythen van de Montes Hermínios en de Lusitanos... De Senhora da Boa Estrela (1948), uitgehouwen in de rotsen, staat op wacht.

Hij creëerde de kus tussen de Taag en de Atlantische Oceaan: op het strand van Estrela/Restelo stichtte hij een nieuw Bethlehem, waarbij hij de Maria Boodschap, de Geboorte en de Aanbidding der Wijzen in het westelijke portaal van het Jerónimosklooster graveerde. Op een heuvel noemde hij een plein, een tuin en een basiliek. In het centrum van Lissabon codificeerde hij het nummer ervan (17 = 7 straten doorsneden door nog eens 7, doorsneden door 3 pleinen), dat het bioritme van het land weergaf.

Laten we de Ster volgen op een minimalistische Marian-route…

Ten eerste. Alcobaça, herinnering aan de peetvader van de erkenning van het koninkrijk (Sint Bernardus) en aan de abdij (Claraval), die een kopie is van de abdij/het koninklijk klooster van Santa Maria de Alcobaça (12e eeuw). Pantheon uit de 1e dynastie, een voortzetting van dat van Santa Cruz de Coimbra (waar de stichter en zijn opvolger rusten).

Ten tweede. De Slag. Tempel van het Vaderland, klooster van Santa Maria da Vitória (14e eeuw). Viert de herstichting en markeert met een ster de Inclita, de Arthurdynastie, die van de graal (met D. João I - Artur - "Messias van Lissabon" - Christus), van het land (D. Pedro das Sete Partidas) en van de zee (Infante D. Henrique). Pantheon van Avis, Tempel van de Parakleet, van het Portugese Evangelie en van het Zevende Tijdperk van de Wereld, ingewijd door D. João I.

Ten derde. Nieuw Belém. Op weg naar de zee, in de grootste Odyssee (De Lusiaden), gevierd in het klooster van Santa Maria de Belém (15e-16e eeuw), waar D. Manuel I- Emanuel de Geboorte van Jezus aanbidt. "Poort van het Christendom"/"van het Keizerrijk" (Paulo Pereira), die de in Ourique aangekondigde cyclus vervult. In de "mond" van het "aangezicht" van Europa, waar de lippen de heiligdommen van de Zon en de Maan herbergen (Arrábida en Sintra).

Kamer. Heilige Kaap (Sagres). Waar de ster de zon verlicht die in de oceaan stort, het gebied van "halfdonker", waar Hercules zijn heiligdom voor nachtelijke rituelen vestigde. Van daaruit reisde het lichaam van Sint Vincentius, bewaakt door kraaien, naar Lissabon, waar het de beschermheilige werd.

Ten vijfde. Lissabon, geheiligd door de 7 heuvels, zou de pier zijn voor een nieuwe aankomst van een keizerlijke cyclus die in Mafra zou worden ingesteld: de Koning-Messias-Keizer, komende uit de mist via de Cais das Colunas, zou een topografie doorkruisen die het Vijfde Wereldrijk aankondigde dat in Mafra zou beginnen.

Zesde. Mafra. Nieuw Rome-Cristianópolis-Heliopolis-Jeruzalem, met uitzicht op de hemel en de zee, het universum en de toekomst. Koninklijk gebouw van Mafra (Basiliek, Paleis, Klooster, Bibliotheek, Universiteit, Tuin en Tapada) (18e eeuw), gewijd aan de Maagd Maria (22-10-1730). Waar alles wordt uitvergroot in alchemistische transmutatie: de Ster maakt plaats voor de Zon, "het licht van de wereld", de (V) Keizer die daarop troont, die binnenkomt via de heliocentrische weergave van het universum (in de Carrocel do Adro).

Portugese zijde van de €2-munt

Tussen Alcobaça en Mafra vectoriseert het Joanijnse tweeluik (D. João I en D. João V) het project van Koninkrijk naar Wereldrijk dat werd overeengekomen in het Nieuwe Verbond van het Portugese Evangelie, waarvan Almeida Garrett de oorspronkelijke graalische richtlijn zou verdedigen voor de wedergeboorte van Portugal: "de hartelijke unie van de vorst en het volk." En de gewelven bieden een route van sterren, gefantaseerd door een koninklijk zegel waar het stichtingsproject zichtbaar is: het zegel van D. Teresa Regina (1126) met het kruis in de mystieke roos (Wederopstanding), opgenomen in dat van D. Afonso Henriques (1144), respectievelijk weergegeven op de munt van "900 jaar charter van Ponte de Lima" (3/3/2025) en op de Portugese zijde van €1 en €2 (2002).

Portugal, dat volgens Garrett "één enkel doel en doelstelling heeft [:] /…/ VRIJ ZIJN". Zo "wonderbaarlijk" (Joaquim Fernandes) dat Saramago het in Memorial do Convento (1982) als fictie presenteert:

Er was eens… …een koning … … Wij … …een soldaat… …een priester…

Koninkrijk werd Keizerrijk en vervolgens Republiek, om uiteindelijk in de Europese Unie te belanden, waar de mythe van weleer oplost in het blauw omlijst door sterren uit de Onbevlekte Ontvangenis (1955). Op de Portugese zijde van de €1- en €2-munten (2002) omringen echter twee cirkels in confrontatie het zegel van Alfonso: die van de sterren van de EU die nationaliteiten absorbeert en de kastelen en nationale wapenschilden. Architectuur van het verzet van een identiteit.

In het evenwicht van Europa staart Portugal met zijn “gezicht” “met een sfinxachtige en fatale blik naar het Westen, de toekomst van het verleden”, en verkondigt in 2013 een nieuwe boodschap , waarbij zijn president stelt dat “het belangrijk is om na te denken over de rol van Portugal in deze wereld die zo veel is veranderd en over zijn strategische positionering in deze nieuwe geografie.”

[De artikelen in de serie Portugal 900 Jaar zijn een wekelijkse samenwerking van de Historische Vereniging van de Onafhankelijkheid van Portugal. De meningen van de auteurs vertegenwoordigen hun eigen standpunten.]