Mensen die op de luchthaven van Madrid wonen: 'Ik werk, maar ik kan de huur niet betalen'

"Ik heb in een park geslapen," zegt Miguel in een audio-opname. Hij had, zoals elke nacht de afgelopen zeven maanden, geprobeerd te slapen op de luchthaven Barajas in Madrid. Maar deze keer lieten ze hem niet binnen.

Sinds donderdag (24/7) verbiedt Aena, het overheidsbedrijf dat de luchthavens in Spanje beheert, mensen zonder vliegticket om te overnachten op luchthaven Adolfo Suárez Madrid-Barajas.

De maatregel valt samen met de opening van een tijdelijke opvang met 150 plaatsen, beheerd door het gemeentebestuur van Madrid, die tot oktober open zal zijn.

Maandenlang is de luchthaven van Madrid een toevluchtsoord geweest voor tientallen migranten en daklozen die geen andere opvang hebben. Velen van hen werken, maar kunnen zich geen huurwoning veroorloven.

Ondertussen blijven de betrokken instanties en instellingen, met name de gemeente Madrid en Aena, beschuldigingen uitwisselen zonder dat ze een fatsoenlijke en duurzame huisvestingsoplossing voor deze mensen bieden.

BBC Mundo, de Spaanstalige nieuwsdienst van de BBC, bracht half juli een nacht bij hen door, toen ze nog op het vliegveld konden slapen. Dit zijn enkele van hun verhalen.

"Dit is tijdelijk. Ik krijg binnenkort een werkvergunning, als God het wil."

Miguel heeft er vertrouwen in dat zijn geluk over een paar weken zal keren, wanneer hij zijn visumgesprek heeft.

Deze 28-jarige Venezolaan, die nooit ophoudt met lachen, vertelt me over zijn problemen terwijl hij op de vloer zit van zijn huidige woning: de gang van Terminal 4 op de luchthaven Barajas in Madrid.

Hij heeft een grote koffer waarin hij wat kleren, dekens en een matras bewaart waarop hij slaapt.

"Ik heb een baan, maar ik slaap op het vliegveld omdat ik niet genoeg geld heb om de huur te betalen," vertelt hij.

In werkelijkheid is Miguels naam niet zo. Hij wil anoniem blijven, omdat zijn zussen niet weten dat hij in deze situatie zit. "Ik heb het alleen aan mijn ouders verteld."

Het is een juliavond en Miguel deelt een ruimte met dertig andere mensen. Ze komen allemaal voor zonsondergang hierheen, op zoek naar een slaapplek.

In Madrid kost het huren van een appartement van ongeveer 40 vierkante meter ongeveer 900 euro per maand (R$ 5.800), volgens vastgoedportaal Idealista. Het minimumloon in Spanje bedraagt 1.382 euro per maand (R$ 8.900).

Dit betekent dat iemand die dit salaris verdient bijna 70% alleen al aan huur moet uitgeven. Volgens experts zou dit niet meer dan 30% mogen zijn. Dit cijfer weerspiegelt de moeilijkheid om een woning te vinden in de Spaanse hoofdstad, hoewel de cijfers in veel Spaanse steden vergelijkbaar zijn, zoals Barcelona, Malaga en Palma de Mallorca.

En voor mensen met onzekere en kwetsbare banen, zoals mensen die op het vliegveld slapen, zijn dit onbereikbare waarden.

Miguel arriveerde in oktober vorig jaar in Spanje. Hij kwam uit angst voor de politieke situatie in zijn land en vanwege de arrestatiegolf door de Venezolaanse regering na de presidentsverkiezingen van 28 juli.

De Nationale Kiesraad (CNE) van Venezuela maakte de overwinning van Nicolás Maduro bij deze verkiezingen bekend zonder de uitslag te presenteren en hem tot winnaar uit te roepen. De oppositie, onder leiding van María Corina Machado en Edmundo González Urrutia, hekelde fraude.

De niet-gouvernementele organisatie Foro Penal, die zich inzet voor de bevordering en verdediging van de mensenrechten in Venezuela, registreerde tot 15 juli 2025 ongeveer duizend gevangenen om politieke redenen. Dat aantal is de afgelopen weken met enkele tientallen gedaald, als gevolg van een gevangenenruilovereenkomst tussen de regering van Maduro en de Amerikaanse regering.

Voor de oppositie en verschillende NGO's zijn de arrestaties het gevolg van politieke vervolging, iets wat de Venezolaanse regering ontkent.

Miguel vreesde gearresteerd te worden nadat hij betrokken was bij beschuldigingen die voortkwamen uit een video die enkele kennissen op sociale media hadden geplaatst waarin zij kritiek uitten op het verkiezingsproces.

Hij geeft aan dat hij meerdere bedreigende telefoontjes heeft ontvangen.

Met het weinige spaargeld dat hij had, reisde hij naar Madrid en huurde een kamer in een gedeeld appartement. Maar deze situatie duurde niet lang.

"De man die me de kamer verhuurde, heeft me opgelicht en mijn geld gestolen. Ik werd op oudejaarsavond op straat achtergelaten."

En zo begon hij zijn 2025 slapend op de vloer van Barajas, waar hij al zeven lange maanden ligt, zonder zijn optimisme te verliezen: "Het gaat beter met me. Ik heb tenminste een baan, ook al betalen ze me onder de tafel."

Hij werkt van maandag tot en met vrijdag als pakketbezorger. Hij reist vijf uur te voet, met een karretje achter zich aan. Al deze moeite levert hem aan het einde van de maand zo'n 250 euro (R$ 1.600) op.

Hij smijt dit geld zo lang mogelijk. Een deel ervan gebruikt hij om een kleine opslagruimte te huren waar hij zijn spullen bewaart; een deel voor zijn ov-kaart, zodat hij zich door de stad kan verplaatsen; en een deel voor zijn mobiele telefoonabonnement, onmisbaar om met zijn familie te kunnen bellen.

"Wat ik overhoud is ongeveer 145 euro (R$940) voor eten en sparen," zegt hij terwijl hij wat popcorn in zijn mond stopt en aan mij uitlegt: "Dit is mijn avondeten. Ik eet het meestal meerdere keren per week. Het is goedkoop en het vult me goed."

Sinds Miguel op het vliegveld slaapt, heeft hij zichzelf drie regels opgelegd: hij probeert minstens één keer per dag te eten, hij doucht drie keer per week in openbare toiletten en als hij niet aan het werk is, gaat hij een stukje wandelen en wat frisse lucht happen.

Ik doe dit zodat het mijn hoofd niet beïnvloedt. Dit zijn drie basisdingen, maar als ik ermee zou stoppen, zouden ze me doen geloven dat ik in armoede leef. En dat is niet zo. Voor mij is dit iets tijdelijks.

'Ik wil al terug naar mijn land'

Op dat moment komt María dichterbij.

Ze is ook Venezolaans, 68 jaar oud. Miguel biedt haar wat koekjes aan die hij van een paar vrouwen bij een ngo heeft gekregen. "Hier delen we, omdat we allemaal in dezelfde situatie zitten," zegt hij.

Ze vertelt al snel wat ze hoopt voor de toekomst: "Ik wil nu al terug naar mijn land."

In Venezuela was María verpleegster en had ze een bakkerij die ze verhuurde. Ze reisde naar Spanje om betere medische zorg te krijgen voor haar autistische zoon.

"Toen we landden, werd hij meteen ziek en heb ik al mijn geld uitgegeven aan medicijnen."

Hij kwam hier vijf maanden geleden als toerist, maar door deze situatie moest hij blijven. "Werk vinden is moeilijk en ik kan mijn zoon niet alleen laten", legt hij uit.

Hij probeerde in opvangcentra te slapen, maar belandde in Barajas. Samen met zijn zoon slaapt hij aan het einde van de gang. Twee matrassen, wat lakens, koffers op een luchthavenkarretje en een paar tassen zijn alles wat ze hebben.

Ik slaap liever hier dan op straat. Het is hier veiliger omdat er toezicht is, er zijn toiletten om je te wassen en het is er vredig. Uiteindelijk raak je eraan gewend.

Net als Miguel volgt ze een paar basisregels, zoals zichzelf elke avond wassen met een emmer en haar was doen. "Je moet waardigheid behouden, zelfs in deze situatie," voegt ze eraan toe.

Nu heeft ze met hulp van een ngo een aanvraag voor repatriëring ingediend. "Ik denk dat ik binnenkort naar huis kan; ik heb bijna alle papieren al."

María en haar zoon zitten naast een Spaanse vrouw die, terwijl wij praten, slaapt.

"We zijn vriendinnen geworden, ze is erg eenzaam en verloren. Ze heeft drie kinderen, maar ze raakte betrokken bij drugs en, nou ja, ik help haar, geef haar advies en we praten veel," zegt María terwijl ze haar teder aankijkt en de hand van haar zoon vasthoudt, die hij nooit loslaat.

Van arbeiders tot zieken

Hoewel Madrid nu te kampen heeft met de hitte, waren de kou en regen in maart vorig jaar de belangrijkste reden voor de overplaatsing van honderden migranten en daklozen naar Barajas.

"Hoewel er al jaren daklozen in Barajas slapen, was wat er in maart gebeurde buitengewoon", zegt een vrijwilliger.

Gezien de enorme toestroom van mensen publiceerde een groep maatschappelijke en religieuze organisaties onder de naam "Forum voor Gastvrijheid" een rapport waarin zij telden dat er dagelijks tussen de 200 en 400 mensen in Barajas sliepen.

"Ik ga mensen die op de luchthaven slapen niet verdedigen, want er zijn inderdaad slechte mensen en sommigen zoeken problemen. Maar zij vormen een minderheid. De rest gedraagt zich netjes, want wij willen gewoon slapen," herhaalt Miguel.

Volgens de gegevens in dit rapport heeft 38% van deze mensen wel werk, maar kan geen huur betalen. 46% komt uit Latijns-Amerika en 26% heeft de Spaanse nationaliteit.

In het onderzoek wordt ook de nadruk gelegd op het profiel van de mensen die op de luchthaven slapen: "waar migranten, daklozen, gepensioneerden, mensen met onzekere banen en mensen met psychische en lichamelijke gezondheidsproblemen zijn", aldus het rapport.

Maar deze cijfers weerspiegelen niet langer de huidige situatie in Barajas. Door het verbeterde weer is het aantal overnachtingen aanzienlijk afgenomen. Dit is ook te danken aan de afschrikmaatregel van Aena, die de deuren sloot en de opvang weer opende.

"En naar deze opvang zouden we moeten gaan, maar ze willen me geen plek geven vanwege mijn status als politiek asielzoeker," zegt Miguel geïrriteerd.

Het stadhuis van Madrid legt uit dat alleen personen die bij de stad geregistreerd staan of, indien dat niet het geval is, personen die, ook al zijn niet geregistreerd, eerder hulp hebben ontvangen van de gemeentelijke sociale dienst, in de opvang mogen slapen.

"De zaak van een politieke asielzoeker wordt behandeld door het Ministerie van Migratie", aldus de afdeling sociaal beleid van de stad, verwijzend naar de situatie van Miguel.

Ondertussen eisen maatschappelijke organisaties een grotere betrokkenheid en coördinatie van alle belanghebbenden, van de gemeenteraad tot Aena, dat verbonden is met de Spaanse regering.

BBC Mundo sprak met leden van verschillende maatschappelijke organisaties die in Barajas actief zijn. Ze wilden hun namen en de namen van hun organisaties liever niet prijsgeven. Ze houden zich op de achtergrond na maanden van controverse en media-aandacht die, zo zeggen ze, alleen degenen die de nacht op de luchthaven doorbrengen, schade berokkenen. "De kwestie is gepolitiseerd en degenen die schade ondervinden, zijn de meest kwetsbaren, degenen die op de grond slapen", merkt een vrijwilliger op.

Juist hierdoor, door het slapen op de koude luchthavenvloer en de lange wandelingen met een kinderwagen, heeft Miguel al een paar weken last van hevige rugpijn. Zijn arts raadde hem aan om op "iets zachts" te slapen en hij kocht een luchtbed.

"Het heeft gevolgen gehad voor mijn spaargeld, maar ik slaap wel beter", vertelt hij terwijl hij gaat slapen.

Het is elf uur 's avonds en de gang is stil. Sommigen checken hun telefoon, maar de meesten slapen met een T-shirt over hun hoofd om niet gestoord te worden door het licht.

"Het was heel moeilijk om te wennen aan slapen met het licht aan", vertelt Nicolás, wiens naam ook gefingeerd is.

Hij kwam negen maanden geleden uit Peru aan en slaapt sindsdien op het vliegveld. "Ik werk in de bouw wanneer ik kan. Ik ga naar de plekken waar de metselaars 's ochtends samenkomen, en als ze me aannemen, werk ik die dag. Dan kom ik hier terug om te slapen. Met wat ze me betalen, kan ik me geen kamer veroorloven."

Terwijl ik vertrek, komt er een bewaker bij de ingang van het vliegveld naar me toe. Hij vertelt me dat er al veel media langs zijn gekomen en doet me een verzoek:

Ik vraag alleen dat u deze mensen met menselijkheid behandelt. Er zijn mensen die dat niet hebben gedaan. En laten we dat niet vergeten: het zijn mensen.