Hoogleraar leert je beter voor je brein te zorgen: ‘Gezonde darmen, betekent gezonde hersenen’

Hoewel we als mensen steeds ouder worden, is het wel zo prettig als ook je brein het goed blijft doen. En wil je die hersenpan fit houden? Dan moet je er goed voor zorgen, benadrukt hoogleraar psychiatrie en hersenonderzoeker Iris Sommer.

Zij vertelt aan Metro onder meer over het belang van gezonde darmen voor gezonde hersenen en vertelt ons waar die grijze massa wel en niet lekker op functioneert.

We houden ons fysieke en mentale gestel het liefst zo lang mogelijk gezond. Eerder sprak Metro met hoogleraar Filip de Keyser, die ons erop wees dat we ook aan zelfzorg moeten doen als we gezond ouder willen worden. Daarnaast moeten we goed voor ons brein zorgen, zeker als we hersenziektes als de ziekte van Alzheimer of Parkinson buiten de deur willen houden. Daar maakt ook psychiater en hoogleraar psychiatrie en hersenonderzoeker Iris Sommer (54) zich hard voor. Ze schreef allerlei boeken over het belang van een gezond brein, waaronder Het vrouwenbrein, Voed je Brein en De bacterie en het brein. Die laatste gaat over de invloed van onze darmen op op de hersenen.

Sommer noemt de hersenen een ‘fascinerend orgaan’. „Ze maken ons tot wie we zijn. Naast dat ons horen, zien, ruiken of bewegen daar gebeurt, bepalen de hersenen ook wie je bent. Ons karakter, humor, hobby’s, voorkeuren of antipathieën, spelen zich daar ook af. Hoewel de hersenen er onaantrekkelijk uitzien met de anderhalve kilo aan vettige massa, wordt er in ons brein ongelofelijk veel informatie opgeslagen en is het heel flexibel. De hersenen veranderen voortdurend. Bijvoorbeeld als onze omgeving dat eist of door vaardigheden en indrukken. Het brein is een fascinerend mysterie.”

Over hersengezondheid en het vitaal houden van ons brein, komt steeds meer aan het licht. Wellicht omdat tegelijkertijd het aantal mensen met dementie toeneemt en blijft groeien. „We worden steeds ouder. Maar dat is alleen leuk als je brein het goed blijft doen, ons denkvermogen blijft werken en we mentaal gezond zijn. Als dat niet het geval is, zijn die extra levensjaren niet zo leuk.” Daarom schrijft de psychiater in haar boeken over het goed verzorgen van de hersenpan. „Zodat het brein lang meegaat en je er plezier van hebt. Ik probeer mensen bij te brengen hoe ze goed voor hun hersenen kunnen zorgen.”

In haar boek Het Vrouwenbrein maakt de hoogleraar onderscheid tussen de mannen- en vrouwenbreinen. „Ik ben zelf grootgebracht met de zogenoemde ‘bikini-visie’, dat leerde ik ook binnen de geneeskunde. Die visie ging er vanuit dat de enige verschillen tussen man en vrouw onder de bikini zaten. Maar dat is niet het geval. Mannen en vrouwen zijn gelijk voor de wet, we zijn gelijkwaardig, maar niet hetzelfde. Dat is belangrijke kennis om te weten.”

Mocht je die hersenen fit willen houden? Dan heeft Sommer nog wel wat adviezen. „Om te beginnen: stoppen met roken. Roken is sowieso slecht voor je lichaam, maar ook voor je brein niet goed. Dat geldt ook voor alcohol. Ook één glaasje is niet gezond. Geen alcohol is het allerbeste. Tegenwoordig is er veel aanbod van alcoholvrije bieren en andere alcoholvrije drankjes. Dat is veel beter voor ons brein. We moeten met alcohol zuinig zijn. Alcoholgebruik is nu eenmaal maatschappelijk geaccepteerd, bijvoorbeeld wijn drinken bij het dineren. Maar het is geen gezonde gewoonte. Laatst was ik in Taiwan en daar kreeg je een thee-arrangement bij een diner in plaats van wijn. Dat is een betere gewoonte dan dat wij doen.”

Volgens de hoogleraar heeft ook voeding veel invloed op onze grijze massa. „Wat er in onze darmen gebeurt, heeft veel invloed op ons brein en allerlei systemen. Zoals ons imuunsysteem, hormonen, zenuwstelsel en allerlei stoffen. Zorg je met voeding voor gezonde darmen? Dan zorgt dat automatisch ook voor gezonde hersenen.”

Sommer noemt het zogenoemde anti-inflammatoir dieet om als het ‘breinvoer’ gaat. Dat is een dieet dat gericht is op het verminderen van ontstekingen in het lichaam. „Als je ouder wordt, neemt ook de ontstekingsgraad toe. Met zo’n anti-inflammatoir dieet kun je het ouder worden van je lichaam vertragen. Je vervangt verzadigde vetten (boter) door onverzadigde vetten (olijfolie), dierlijke eiwitten door plantaardige eiwitten, eet wel vis en veel vezels uit groenten, fruit en volkoren.”

En wat betreft ‘brainkillers’ die onze hersenpan écht geen goed doen, weet de psychiater er ook nog wel een paar. „Hersentrauma, kopballen bij voetbal, vallen met de fiets of een hersenschudding zijn heel ongezond voor ons brein. Daarmee heb je een veel hogere kans op de ziekte van Parkinson of Alzheimer. Maar ook psychotrauma, omdat je een extreem stressvolle situatie hebt meegemaakt, bijvoorbeeld door mishandeling of pesten, hebben negatieve invloed op ons brein. Psychotrauma verhoogt dan weer de kans op depressie, verslaving, psychoses of een angststoornis. Daarnaast komen we er ook steeds meer achter dat allerlei infecties niet goed zijn voor onze hersenen. Bijvoorbeeld infecties als herpes of salmonella kunnen de hersenen schaden en een proces opstarten dat vergelijkbaar is met dat van de ziekte van Alzheimer.”

Terug naar de relatie tussen onze darmen en het brein. Hoe zit dat precies? „We hebben in onze darmen allerlei systemen en bacteriën en deze vervullen een belangrijke functie. Ze zijn te gast, maar we hebben ze wel nodig. Bijvoorbeeld voor de de aanmaak van vitamines, maar ook voor de gezonde stoffen zoals de korte-keten vetzuren. Voedsel met veel vezels, zoals groenten, fruit en volkoren, verteer je door die bacteriën. Die maken dan weer korte-keten vetzuren aan en verspreiden zich naar de organen. Dat zorgt voor een anti-verouderingseffect, ook op de hersenen.”

Maar er is meer: „De darmbacteriën bepalen ook hoe bepaalde aminozuren worden afgebroken en boodschapperstoffen als serotonine en dopamine worden aangemaakt. Ook hebben darmhormonen een rol bij het gevoel van verzadiging. Maar dat verzadigde gevoel gaat niet alleen over voeding. Het geeft een breed gevoel van algehele tevredenheid. Voor je mentale welzijn is het belangrijk dat je dat tevreden gevoel ervaart.”

En dan noemt Sommer nog de signaleringsfunctie in de darmbacteriën op. „Als een baby geboren wordt en contact krijgt met de bacteriën om zich heen, worden bepaalde receptoren in de hersenen geactiveerd en kan het brein zich verder ontwikkelen. Ontwikkelt het darmflora van de baby goed, dan ontwikkelen ook de hersenen van de baby. Sommige baby’s hebben geen goede darmflora, bijvoorbeeld omdat zij geen borstvoeding kregen, met een keizersnede geboren werden of vroeg antibiotica kregen. Deze baby’s hebben een groter risico op hersenproblemen, zoals ADHD of autisme.” Volgens de hoogleraar wordt hier momenteel veel onderzoek naar gedaan. „Er is ook een experiment gaande waarbij zwangere vrouwen probiotica krijgen. Via de borstvoeding delen zijn die probiotische bacteriën dan weer met het kind.”

„Er is overigens ook een kringloop tussen bacteriën in onze darmen en onze bodem, zoals landbouw en water. Als we onze bodem vergiftigen met pesticiden, PFAS, zware metalen en andere giftige stoffen, dan vergiftigen we niet alleen onze gewassen, maar ook onszelf. Die stoffen hebben invloed op onze fysieke en mentale gesteldheid. Zo verhoogt verontreiniging het risico op de ziekte van Parkinson en mogelijk ook op autisme, depressie en allergieën. Zo’n vervuild land als waar we nu in leven, kan niet gezond zijn”, aldus de hersenonderzoeker.

Je hebt zelf echter ook een hoop in de hand als het gaat om breingezondheid. Met gezonde voeding bereik je volgens de hoogleraar al een hele hoop. „Gezond eten is niet zo moeilijk. Eigenlijk gaat het om de kunst van het weglaten. Vermijd ultrabewerkte voeding, kook zelf je maaltijden en kies voor pure producten van een gezonde bodem. Dat is niet overal makkelijk, maar biologische producten komen van een gezonde bodem.” Maar niet alleen voeding houdt het brein gezond. „Wat daarnaast ook gezond is, zijn sociale contacten. Als je weinig sociale contacten hebt, is het raadzaam om daar iets aan te doen. Zoek een hobby, club, gezelschap of buurthuis en zorg dat je onder de mensen bent. Wij mensen zijn sociale wezens en niet gemaakt om veel alleen te zijn.”

Esmee wil niet meer leven door zeldzame Ehlers-Danlos Syndroom (EDS): ‘Ik hoop op meer erkenning door artsen’

Spoedeisende hulp-arts over veelvoorkomende ongevallen: ‘Dít middel heb ik niet meer in huis’

De week van Vajèn: één jaar Frozen-feest, naar getrainde lijven kijken op de set en… verhuizen