Eerste foto's ooit van de zuidpool van de zon gemaakt

▲ NASA heeft de eerste beelden gedeeld van de zuidpool van de zon, gemaakt door de Solar Orbiter -missie. Foto: Europa Press

Europa Press

La Jornada krant, donderdag 12 juni 2025, p. 6

Madrid. Dankzij zijn nieuwe hellende baan rond de zon is de ESA/NASA Solar Orbiter het eerste ruimtevaartuig dat beelden van de polen van de zon maakt vanaf buiten het ecliptisch vlak.

Volgens een verklaring van ESA zal de unieke kijkhoek van de observatiesatelliet onze kennis van het magnetische veld van de zon en de cyclus ervan veranderen, evenals de werking van het weer in de ruimte.

Elke afbeelding van de ster tot nu toe is gemaakt vanaf de evenaar van de zon. Dit komt doordat de aarde, de andere planeten en alle andere operationele ruimtesondes rond de ster draaien in een platte schijf, het eclipticavlak. Door zijn baan ten opzichte van dit vlak te kantelen, onthult Solar Orbiter de zon vanuit een compleet nieuwe hoek.

Een ESA-video vergelijkt het beeld van Solar Orbiter (in geel) met het beeld vanaf de aarde (in grijs) op 23 maart. Op dat moment observeerde de sonde de zon vanuit een hoek van 17 graden onder de evenaar, genoeg om de zuidpool van de zon direct te kunnen zien. In de komende jaren zal het ruimtevaartuig zijn baan nog verder kantelen, dus de beste beelden moeten nog komen.

Vandaag onthullen we de eerste beelden die de mensheid ooit van de zonnepool heeft gemaakt , aldus professor Carole Mundell, directeur wetenschappelijk onderzoek van ESA. "De zon is onze dichtstbijzijnde ster, de bron van leven en een potentiële disruptor van moderne ruimte- en grondgebonden energiesystemen. Het is daarom cruciaal dat we begrijpen hoe de zon werkt en hoe we haar gedrag kunnen voorspellen. Deze unieke nieuwe beelden van onze Solar Orbiter -missie markeren het begin van een nieuw tijdperk in de zonnewetenschap."

De beelden zijn gemaakt met drie wetenschappelijke instrumenten van Solar Orbiter : de Polarimetric and Helioseismic Imager (PHI), de Extreme Ultraviolet Imager en de Spectral Imaging of the Coronal Environment.

Door de complementaire waarnemingen van deze drie beeldvormende instrumenten te vergelijken en te analyseren, kunnen we begrijpen hoe materie zich in de buitenste lagen van de zon beweegt. Dit zou onverwachte patronen aan het licht kunnen brengen, zoals polaire wervelingen (wervelend gas) die vergelijkbaar zijn met die rond de polen van Venus en Saturnus.

Volgens ESA zijn deze baanbrekende waarnemingen ook cruciaal voor het begrijpen van het magnetische veld van de zon en waarom het ongeveer elke 11 jaar verandert, samenvallend met een piek in de zonneactiviteit. De huidige modellen en voorspellingen van de 11-jarige zonnecyclus kunnen niet nauwkeurig voorspellen wanneer en hoe intens de zon zijn meest actieve toestand zal bereiken.

Wanordelijk magnetisme

Een van de eerste wetenschappelijke bevindingen van de poolobservaties van Solar Orbiter is de ontdekking dat het magnetische veld van de zon op de zuidpool feitelijk ongeordend is. Terwijl een normale magneet een duidelijk gedefinieerde noord- en zuidpool heeft, tonen magnetische veldmetingen van het PHI-instrument aan dat er magnetische velden met noord- en zuidpolariteit bestaan ​​op de zuidpool van de zon.

Dit gebeurt slechts kort tijdens elke zonnecyclus, tijdens het zonnemaximum, wanneer het magnetische veld van de ster zijn activiteit omkeert. Na de veldomkering zou zich langzaam één enkele polariteit moeten vormen die de overhand neemt aan de polen van de zon. Binnen vijf of zes jaar zal de zon zijn volgende zonneminimum bereiken, waarin zijn magnetische veld zijn meest ordelijke niveau bereikt en zijn laagste activiteitsniveaus vertoont.

"Hoe deze accumulatie plaatsvindt, wordt nog steeds niet volledig begrepen, dus Solar Orbiter heeft op precies het juiste moment hoge breedtegraden bereikt om het hele proces vanuit zijn unieke uitkijkpunt te kunnen volgen", merkt Sami op.

▲ Recreatie van de Khankhuluu , een dinosaurus die ongeveer 750 kilogram woog, ongeveer net zoveel als een paard. Foto: Europa Press

Europa Press

La Jornada krant, donderdag 12 juni 2025, p. 6

Madrid. Paleontologen hebben een nieuwe dinosaurussoort geïdentificeerd, Khankhuuluu , die wordt beschreven als de meest nabije bekende voorouder van de gigantische tyrannosauriërs. De nieuwe soort zou 86 miljoen jaar geleden hebben geleefd en was een middelgrote, wendbare roofdier die zich ontwikkelde na het uitsterven van andere grote roofzuchtige dinosaurussen.

Deze nieuwe soort maakt het mogelijk om de opgaande fase in de evolutie van de tyrannosaurus te observeren, precies op het moment dat ze de overgang maken van kleine roofdieren naar hun superroofdiervorm , aldus Jared Voris, paleontoloog aan de Universiteit van Calgary en auteur van de studie die is gepubliceerd in het tijdschrift Nature .

De Drakenprins

Khankhuuluu , vertaald uit het Mongools, betekent prins der draken. De naam duidt op zijn plaats in de tyrannosaurusfamilie, aangezien Khankhuuluu de prins was vóór soorten zoals de Tyrannosaurus rex , de tirannosaurushagedissenkoning.

Als de meest nabije bekende voorouder deelt Khankhuuluu veel kenmerken met zijn tyrannosaurus-afstammelingen, hoewel hij enkele van diens meest opvallende kenmerken miste. De nieuwe soort woog ongeveer 750 kilogram (ongeveer net zoveel als een paard), waarmee hij twee tot drie keer kleiner was dan zijn enorme nakomelingen.

Khankhuuluu had kleine, rudimentaire hoorns die later beter zichtbaar zouden worden bij soorten zoals Albertosaurus of Gorgosaurus , en die gebruikt werden voor parings- of intimidatievertoningen. Hij had een lange, ondiepe schedel, wat aantoonde dat Khankhuuluu niet over het vermogen beschikte om botten te kraken zoals Tyrannosaurus rex . Bovendien kan hij worden gedefinieerd als een mesopredator, vergelijkbaar met coyotes, wat betekent dat hij snelheid en behendigheid gebruikte om zijn prooi te doden.

De fossielen, gevonden in de Bayanshiree Formatie in het zuidoosten van Mongolië, werden in de jaren 70 bestudeerd door paleontoloog Altangerel Perle, die de fossielen vergeleek met een andere middelgrote tyrannosaurus, genaamd Alectrosaurus , uit China.

De ontdekking biedt bovendien meer inzicht in de evolutie van tyrannosauriërs.

" Khankhuuluu , of een nauw verwante soort, zou 85 miljoen jaar geleden vanuit Azië naar Noord-Amerika zijn gemigreerd", legt coauteur Darla Zelenitsky, hoogleraar in Calgary, uit. "Onze studie levert sterk bewijs dat grote tyrannosauriërs zich oorspronkelijk in Noord-Amerika hebben ontwikkeld als gevolg van deze migratie ."

Azië en Noord-Amerika

De resultaten van het onderzoek tonen aan dat de verplaatsing van tyrannosauriërs tussen Azië en Noord-Amerika minder frequent en sporadisch was dan eerder werd gedacht. Khankhuuluu is de laatst bekende voorouder van een tyrannosauriër die in het Aziatische fossielenbestand is gevonden.

Uit het onderzoek blijkt dat de nieuwe soort, of een van zijn verwanten, via een landbrug naar Noord-Amerika is gemigreerd. Daar evolueerde de soort tot het beroemde toproofdier, de Tyrannosaurus.

Het fossielenbestand geeft aan dat tyrannosauriërs enkele miljoenen jaren exclusief in Noord-Amerika leefden voordat ze naar Azië migreerden, waar de afstammingslijn zich in twee groepen splitste. De ene groep splitste zich af en ontwikkelde zich tot nog grotere roofdieren, die uiteindelijk evolueerden tot Tyrannosaurus rex , en de andere groep evolueerde tot een middelgrote soort met een lange snuit, genaamd Pinocchio rex .