Hoe kun je op een creatieve en verrijkende manier eenzaamheid beleven?
Wereldwijd neemt het gevoel van eenzaamheid toe, en daarmee ook het aantal publicaties over deze nieuwe realiteit.
Er is de laatste jaren veel geschreven over eenzaamheid, maar vaak vanuit een perspectief dat het ervaringsaspect overschaduwt: de ervaringen van mensen die alleen leven. Dat leidt er doorgaans toe dat er een verzameling bevooroordeelde en eenzijdige interpretaties van dit fenomeen ontstaat, aldus een groep universitaire onderzoekers .
Eenzaamheid omarmen, tussen kwetsbaarheid en het mogelijke" Eenzaamheid is een veel complexer fenomeen dan de meest geraadpleegde teksten suggereren", aldus onderzoekers Óscar Barrio (Sociale antropologie en sociale psychologie, Complutense Universiteit van Madrid); Melania Moscoso (Instituut voor filosofie, Spaanse Nationale Onderzoeksraad, CSIC); en Aitor Sorreluz (PhD-programma Filosofie, wetenschap en waarden, UPV/EHU), in Spanje.
Barrio, Moscoso en Sorreluz proberen de kenniskloof over de ervaringsgerichte kant van eenzaamheid te dichten door onderzoek te doen naar de ervaringen, strategieën, betekenissen, verhalen en spanningen die mensen die met eenzaamheid leven, in deze situatie meenemen.
Om dit doel te bereiken, startten ze een proces van ruim een jaar waarin bijna twintig mensen, bewoners van de wijk San Francisco (Bilbao, Spanje) en onderzoekers van het Bakarzain-project, dat zich toelegt op het bestuderen van ongewenste eenzaamheid , samen reflecteerden op hun eenzaamheid en deze aanpakten.
Barrio en Moscoso beschrijven dit proces als een manier om ‘ eenzaamheid te omarmen , tussen de plooien van kwetsbaarheid en de gaten van het mogelijke.’
Het resultaat van dit initiatief is het boek 'Inhabited Solitudes. Folds of Everyday Life', waarin de deelnemers aan dit onderzoek, inclusief de onderzoekers zelf, in de eerste persoon een concept van eenzaamheid uitdrukken dat 'persoonlijk, meervoudig, relationeel, ongedramatiseerd, ambivalent en vol spanning' is, zo leggen ze uit.
Zij wijzen erop dat dit concept van eenzaamheid , dat verankerd is in de plooien van het dagelijks leven en dat tot uiting komt in foto's, teksten, verhalen, liedjes, reflecties, gesprekken en ontwerpen van de deelnemers, "afwijkt van de ideeën over ongewenste eenzaamheid die vaak zowel in de media als in interventieprogramma's circuleren" op het niveau van de gezondheid en de psychologie.
Barrio, Moscoso en Sorreluz beschrijven ' Inhabited Solitudes ' als 'een open, niet-academisch boek dat, vanuit een gevoel van dankbaarheid, een gemeenschappelijke ruimte ontvouwt waarin verschillende vormen van eenzaamheid zich uiten en lichamen en stemmen uitwisselen; een gedeelde ruimte om samen te leven en helende eenzaamheid te ervaren.'
"Eenzaamheid wordt gedefinieerd als een stille pandemie die één op de vier mensen in geïndustrialiseerde landen treft en een negatieve impact heeft op de fysieke en mentale gezondheid en de kwaliteit van leven van degenen die eraan lijden", legt Moscoso uit in "Soledades".
A cartography for our time´ , een eerder boek dat ik samen met Txetxu Ausín, directeur van het Instituut voor Filosofie van het Spaanse CSIC, schreef.
Hij legt uit dat " opgelegde of ongewenste eenzaamheid wordt begrepen als het subjectieve gevoel van discrepantie tussen de sociale relaties die een persoon heeft en de relaties die hij of zij graag zou willen hebben."
"Deze ongewenste eenzaamheid wordt verergerd door het ervaren van een gebrek aan kwantiteit en kwaliteit van verbindingen met andere mensen (emotionele ontkoppeling) en sociale isolatie en een gebrek aan sociale netwerken in de directe omgeving van iemand. Het veroorzaakt pijn, angst, leed en verdriet", aldus Moscoso en Ausín.
Op de vraag welke strategieën de deelnemers aan het boek 'Inhabited Solitudes' gebruiken om hun verschillende vormen van eenzaamheid te verhelpen of om met deze situaties te leven, wijzen Barrio, Moscoso en Sorreluz erop dat "onze informanten 'agency' hebben (een woord dat in de filosofie en sociologie betekent dat een persoon het vermogen en de kennis heeft om in de wereld te handelen).
De deelnemers aan het proces dat in dit boek wordt beschreven, "zijn niet louter passieve slachtoffers van sociale isolatie , zoals bepaalde benaderingen van sociale interventie ons willen doen geloven", leggen de auteurs uit.
"Als reactie op de discoursen die via de massamedia worden verspreid en die om dringend ingrijpen vragen, reageren onze deelnemers op sociale isolatie of een ongunstige locatie binnen het kader van sociale verhoudingen op manieren die hen de mogelijkheid bieden om te experimenteren met nieuwe vormen van subjectiviteit of hun eigen levensbenadering te herzien", leggen de auteurs uit aan EFE.
Oplossingen van binnenuit
"Vrouwen die zich intensief hebben gewijd aan de zorg voor anderen, zowel in hun professionele praktijk als in hun eigen gezin, hebben de eenzaamheid aangegrepen om zich intellectueel te ontwikkelen en ruimtes te vinden voor ontmoetingen en de ontwikkeling van nieuwe facetten van hun persoonlijkheid waarmee ze zich kunnen identificeren", benadrukken ze.
Voor andere deelnemers is " eenzaamheid de plek waar we naartoe gaan als we buiten adem zijn. Wanneer de eisen van de buitenwereld verstikkend worden, is eenzaamheid een ruimte waar we ruimte maken voor anderen, voor dat andere dat we ook zijn", zoals ze hun ervaring beschrijven.
"Yolanda doet verslag van de zintuiglijke ervaring van eenzaamheid, getekend door kou en echo, geëchood door de solidariteitsnetwerken van weleer, uit de buurt waar ze opgroeide, en die ze probeert op te roepen door een aantal vrienden te begeleiden in hun verdriet, zich bewust van de onmogelijkheid voor een ander om onze eigen eenzaamheid ten volle te ervaren", leggen ze uit.
"Voor Begoña is eenzaamheid een ruimte van autonomie, die moet worden ontwikkeld en geopend, als een speelveld tussen iemands eigen kwetsbaarheid en wat er buiten onszelf ligt", aldus Barrio, Moscoso en Sorreluz.
Ruimtes voor persoonlijke verkenning
Veel van de ervaringen die in "Inhabited Solitudes" worden beschreven, zijn gebaseerd op fotografie en kunst. Het zijn activiteiten die een belangrijke rol spelen in het leven van de deelnemers aan het boek.
Zij beschrijven het als "een complexe dans tussen aanwezigheid en afwezigheid, tussen verhulling en onthulling, tussen opdringerige aanwezigheid en waarnaar verlangd wordt, wat verschijnt in Nerea's proces van artistieke verkenning ."
Eenzaamheid is voor hen een verlangen naar en een strijd om datgene wat ontbreekt, wat ze ervaren als een verminking , een ervaring die ze omschrijven met een eigen neologisme: 'macanza'.
Zij wijzen erop dat eenzaamheid ook kan worden ervaren "als die ruimte die de vorm kan aannemen van de wijk San Francisco (Bilbao, Spanje), met zijn familiesaga's, protestgraffiti, en waar mysterie doorklinkt in de houtsnijwerken van de Maagd van de Eenzaamheid, in de kerk van Santos Juanes, of in de stemmen van de doden die de nostalgie van de levenden van de begraafplaats van Begoña belichamen."
"Soms wordt tijd doorbrengen met oudere familieleden een excuus om met de camera in de hand aandacht aan de omgeving te besteden en details op te merken", benadrukken ze.
"Door aandacht te besteden aan de kleine veranderingen in de omgeving, zoals Marita (een van de deelnemers) doet, zorg je er ook voor", zeggen ze.
"In de lens van Ramón, een andere deelnemer, bestaan de soberheid en de hardheid van het alledaagse leven in de wijk van San Francisco naast elkaar, en ontvouwt zich eenzaamheid in de subtiele wereld van het heilige en van de plekken waar we naartoe gaan om de afwezigen op te roepen of op te roepen", voegen ze toe.
"Weerstand tegen vormen van alledaagse ellende of harde levenservaringen, die ons ertoe aanzetten om sociale afstand te creëren tot anderen, om op straathoeken en in de periferie te verblijven als reactie op routine en angst , kan betekenis krijgen door deze weerstand vast te leggen met een camera. Zo kun je het omzetten in een manier om met eenzaamheid om te gaan", merken de auteurs op.
Een andere deelnemer, herkenbaar aan de initialen MKL, geeft betekenis aan zijn eenzaamheid door demonstraties van minderheidsgroepen op de straathoeken van de wijk San Francisco uit te beelden.
"Een terugkeer naar onszelf vereist dat we onze eigen sociale rol achterlaten, de maskers waarmee we in het sociale leven verschijnen, en die alleen mogelijk is als we in onze ontmoetingen met anderen ontdekken wie we niet zijn", concluderen de auteurs.
door Daniel Galilea
ONDERWERPEN -
Diariolibre
