Gauguins lange tanden

Aan het einde van zijn leven was Gauguin vrijwel blind geworden, verslaafd aan laudanum en morfine, en leed hij aan ondraaglijke pijn in één been als gevolg van een bargevecht in Bretagne, waar hij door een horde klompendragende mannen was geschopt. De gekwelde schilder worstelde zich op het kleine eiland Hiva Oa in Frans-Polynesië, was zijn huis kwijtgeraakt, at een rampzalig dieet van blikvoer en had puisten over zijn hele ledematen – voor iedereen duidelijk bewijs dat de Franse kolonisator een syfilitische pervert was. Maar de artsen die hem op Tahiti behandelden, hebben nooit een seksueel overdraagbare aandoening bij hem vastgesteld, ondanks de veelvoorkomende en bekende kenmerken van de ziekte. Hun gedeelde mening was dat de aandoening van de schilder een combinatie was van eczeem en erysipelas, verergerd door insectenbeten.

Maar laten we eens kijken, was Gauguin niet die bad boy die syfilis verspreidde over de Zuidzee? Dezelfde voor wie de meest viscerale #MeToo-bewegingen zelfs hebben opgeroepen tot het verbranden van zijn schilderijen? Sue Prideaux, auteur van een nieuwe en veelgeprezen biografie, Wild Thing: A Life of Paul Gauguin, beweert dat dit eigenlijk een duistere mythe is, dat zoiets nooit is gebeurd. De schilder zelf heeft zich verdedigd, belichaamd door vier tanden die hij om de een of andere reden verstopte in een pot in een put vlakbij zijn laatste hut. Ze werden ontdekt en onderzocht door het Human Genome Project in Cambridge en bleken van hem te zijn. Na talloze tests konden onderzoekers geen spoor van cadmium, kwik of arseen vinden, de standaardbehandelingen voor syfilis destijds.

Een nieuwe biografie ontkent dat hij de slechterik was die syfilis over de Zuidzee verspreidde.

Dus, als dat verhaal niet waar is, "aan welke andere mythen klampen we ons dan vast?", vraagt ​​de auteur zich af. Die van de pedofiel en roofzuchtige sekstoerist die meisjes van 13 en 14 jaar misbruikte? Prideaux herinnert zich dat de leeftijd waarop men toestemming mocht geven in Frankrijk en de koloniën 13 jaar was, dat die in de Verenigde Staten varieerde van 10 tot 12 jaar, en dat Japan de leeftijd pas in 2023 van 13 naar 16 jaar verhoogde. "Deze feiten verbijsteren me en stuiten me tegen de borst. Maar in de context van die tijd waren Gauguins Polynesische minnaars zonder uitzondering meerderjarig. Ze waren vrij om te komen en te gaan, en om al dan niet andere minnaars te hebben. Hij deed niets illegaals of ongewoons voor die tijd," zegt de biograaf.

Lees ook

Hij beweert een fervent verdediger van seksuele gelijkheid te zijn geweest en dat hij, geschokt door het onderdrukkende Franse koloniale regime, zich tot de politieke journalistiek wendde en zijn eigen krant oprichtte waarin hij de ambtenaren aanklaagde, die hem uiteindelijk vervolgden, terwijl de Polynesiërs hem aanbaden. Ons beeld van kunstenaars wordt niet alleen beïnvloed door hun werk, maar ook door de verhalen die over hen verteld worden. Wat doen we als we ze niet leuk vinden? Gooien we ze weg? Roddels die zich voordoen als kunstgeschiedenis zijn een regelrechte uitwissing. De werkelijkheid is altijd complexer.