Waarom het belangrijk is om wetenschappelijke kennis en ervaringskennis niet te verwarren

Over hetzelfde onderwerp:

Er is tegenwoordig een trend gaande, aangewakkerd door cultureel belangrijke bewegingen zoals Slow Food , om te beweren dat wetenschappelijke en ervaringsgerichte kennis gelijkwaardig zijn . Dit is een begrijpelijke, en in veel gevallen noodzakelijke, reactie op de technische kolonisatie van het platteland en het verlies van traditionele vaardigheden. De boer die zijn land kent en die door naar de bladeren of de vochtigheid van de grond kijkt en weet wanneer hij moet zaaien, wordt terecht gezien als de hoeder van eeuwenoude, diepgewortelde en concrete kennis. Toch vervallen we soms van deze juiste waardering naar een gevaarlijke simplificatie: het idee dat ervaringskennis en wetenschappelijke kennis uitwisselbaar zijn en dat de een in elke situatie even goed is.

Dat is niet waar. De kennis van de boer is kostbaar, maar het is retrospectief: het werkt omdat de wereld tot dan toe op een bepaalde manier functioneerde . Het is kennis die is opgebouwd door generaties van verzamelde observaties, waardoor we snel en effectief kunnen handelen in bekende contexten. De boer heeft geen theoretische modellen nodig om te weten wanneer hij een boom moet snoeien: hij heeft het zien gebeuren, hij heeft het gedaan, hij heeft het geleerd. Deze kennis is onvervangbaar in het dagelijks beheer van het bekende.

Maar juist omdat dit soort kennis op ervaring gebaseerd is, houdt het op als het geconfronteerd wordt met radicale nieuwigheid. Wanneer een nooit eerder geziene parasiet opduikt, een onbekende ziekte de kop opsteekt of de regenvalpatronen veranderen door de opwarming van de aarde, is de ervaring uit het verleden niet langer voldoende. De boer kan alleen maar min of meer willekeurig observeren, proberen en experimenteren. Op dit moment toont de wetenschappelijke kennis haar volledige kracht. Omdat het niet alleen ervaringen vastlegt: het organiseert deze in een abstract, geverifieerd model van de wereld, dat in staat is om handelingen te verklaren, te voorspellen en te sturen, zelfs wanneer de ervaring nog niet heeft plaatsgevonden.

Wetenschappelijke kennis is de enige die ons in staat stelt het onbekende op systematische wijze te benaderen . Wanneer we te maken krijgen met een nieuwe ziekteverwekker die gewassen of dieren aantast, hebben we de wijsheid uit het verleden niet nodig: wat we nodig hebben is inzicht in de biologische mechanismen, evolutionaire dynamiek, genetica en ecologie van ziekteverwekkers. Wat nodig is, is het vermogen om hypothesen te testen, gecontroleerde experimenten uit te voeren en modellen te bouwen die toekomstige scenario's voorspellen. In deze zin kan alleen de wetenschap ons leiden op weg naar verandering en innovatie.

We hebben wetenschap niet alleen nodig als we met het onbekende te maken hebben, maar ook als we willen begrijpen en verbinden – als we op zoek zijn naar een samenhangend raamwerk dat zin geeft aan wat anders een rommelige verzameling van ‘knowhow’ zou blijven. Ervaringskennis, zoals die van de boer, is vaak diepgaand en betrouwbaar, maar blijft gefragmenteerd: elk gebaar is zinvol in zijn context, maar staat niet noodzakelijk in verband met andere gebaren in een eenduidige visie op de wereld . Wetenschap daarentegen legt verbanden, zoekt naar regelmaat, stelt oorzaken ter discussie en onderscheidt toeval van noodzaak.

En het is juist dit streven naar verbinding dat wetenschap onvervangbaar maakt . Als we dit werk opgeven en ons tevreden stellen met het samenvoegen van fragmenten zonder ooit de algehele betekenis ervan in twijfel te trekken, lopen we het risico modellen van de wereld te bouwen die fout, inconsistent en vaak ongegrond zijn. En hoe meer deze modellen zich hullen in zogenaamde ‘alternatieve wijsheid’, hoe gevaarlijker ze worden. Want een verkeerd model van de wereld is niet alleen nutteloos: het is misleidend. Het kan ertoe leiden dat we ziekten met ineffectieve middelen behandelen, dat we de oorzaken van een milieucrisis verkeerd begrijpen en dat we verkeerd reageren op een epidemie. Het is geen neutrale fout: het is een fout met gevolgen .

Ervaringskennis leert ons hoe we het moeten doen; De wetenschap vertelt ons waarom . Maar alleen het waarom stelt ons in staat te innoveren, te anticiperen en te corrigeren. En alleen de wetenschap, met haar testbare modellen, kan ons vertellen of de wereld die wij denken te zien, daadwerkelijk is wat er is.

En bovenal geeft alleen de wetenschap ons de middelen om actief te verbeteren: om resistentere variëteiten te selecteren, efficiëntere gereedschappen te ontwerpen, de impact van landbouwpraktijken op het milieu te verminderen of de productiviteit te verhogen zonder in te boeten aan kwaliteit. Waar ervaring zich beperkt tot het perfectioneren van wat al bestaat, stelt wetenschap ons in staat om te creëren wat nog niet bestaat. Maar dat is nog niet alles: de wetenschap is veel efficiënter in het verbeteren. Er is geen sprake van blinde trial-and-error, maar alle inspanningen worden verricht op basis van goed gefundeerde hypothesen en meetbare gegevens. Dit garandeert geen onfeilbaarheid, maar wel een buitengewoon vermogen om te leren, zichzelf te corrigeren en snel vooruitgang te boeken . Daarom kunnen we geen van beide opgeven, maar we mogen ze ook niet met elkaar verwarren.

Meer over deze onderwerpen: