Marie Antoinette: het verhaal en de stijl van een koningin tussen elegantie en tragedie
Marie Antoinette, bijna twintig jaar koningin van Frankrijk, heerste eeuwenlang over stijl en mode. Na haar dood op 37-jarige leeftijd aan de guillotine, leefde ze voort als symbool en blijft ze een eeuwige inspiratiebron voor ontwerpers, kunstenaars, directeuren en stylisten. Het Victoria & Albert Museum in Londen wijdt vandaag een tentoonstelling aan de Oostenrijkse aartshertogin, die uitgroeide tot een van de meest besproken en onbegrepen, meest vervolgde en onbegrepen koninginnen uit de geschiedenis.
De tentoonstelling is prijzenswaardig omdat ze historisch apocriefe clichés vermijdt (zoals de beruchte, maar nooit uitgesproken, uitspraak: "Als ze geen brood hebben, laat ze dan brioche eten"), maar is even bewonderenswaardig in het presenteren van de "echte" Marie Antoinette. Het eerste deel van de tentoonstelling, verreweg het meest bijzondere, neemt ons mee terug naar haar tijd, met jurken, sieraden, meubels, waaiers en andere voorwerpen die toebehoorden aan de koningin, zoals haar juwelendoos, haar favoriete fauteuil en haar harp, waarvan sommige nog nooit eerder zijn tentoongesteld. Veel voorwerpen die verloren waren gegaan in de chaos van de Franse Revolutie, worden hier voor het eerst herenigd.
"Alle ogen zullen op u gericht zijn", schreef keizerin Maria Theresia aan haar veertienjarige dochter, die naar Frankrijk was gestuurd om met de dauphin te trouwen. En zo gebeurde het: nieuwsgierige ogen, afgunstige ogen, kwaadaardige ogen. De jonge prinses besloot echter, in plaats van de regels te volgen en zich te conformeren aan de mode van die tijd, haar eigen stijl te creëren. Versailles werd haar podium, waar ze buitengewone jurken, geborduurde zijden creaties versierd met linten en strikken, kapsels die steeds complexer en verfijnder werden, en zijden muiltjes versierd met diamanten gespen tentoonstelde.
Het V&A toont een hele reeks jurken uit die tijd, in iriserende zijde à la française , volumineuzer à la polonaise , soberder met strepen à l'anglaise . En de juwelen, cascades van diamanten , de volumineuze kapsels met vulling en versieringen, de kostbare waaiers.
Fotogalerij 19 foto's
Toen kwam de stijlverandering: Marie Antoinette, die haar toevlucht had gezocht in de pseudo-bucolische wereld van het Petit Trianon, koos voor een eenvoudigere look: een lint in haar losse haar, een strohoed en een witte mousseline jurk. Dezelfde jurk droeg ze op een portret uit 1783 van Elizabeth Vigée Le Brun, dat destijds een groot schandaal veroorzaakte ("de koningin in déshabillé!" riep de weldenkende geest), maar de chemise à la reine werd het toppunt van elegantie. Hetzelfde gold voor haar interieurkeuzes, zoals porselein versierd met kleine bloemetjes of toile de Jouy. Het voorbeeld van de koningin, een invloedrijke vrouw ante litteram, werd door iedereen gevolgd.
Naast haar rol als stijlmeesteres worden in de tentoonstelling ook minder bekende kanten van de koningin belicht, zoals haar passie voor muziek, haar talent voor het bespelen van de harp en piano en de steun die ze gaf aan componisten en muzikanten uit die tijd, waaronder Chevalier de Saint-George, een mulat, de zoon van een slaaf, of haar vastberadenheid om haar kinderen borstvoeding te geven in plaats van ze af te staan aan een min, een voorbeeld dat later door de vrouwen aan het hof werd gevolgd.
Van de pastelkleuren, glinsterende zijde en diamanten van de eerste kamers, loopt u door een bloedrode gang naar een donkere, ronde kamer die herinnert aan het einde van Marie Antoinette, eerst slachtoffer van lasteraars en vervolgens van de revolutie. Te zien zijn het eenvoudige witte katoenen hemd dat de koningin in de gevangenis droeg, haar laatste wanhopige boodschap geschreven op de ochtend van haar executie ("Mijn God, wees mij genadig, mijn ogen hebben geen tranen meer om voor jullie te wenen, mijn arme kinderen, vaarwel, vaarwel..."), een lok van haar blonde haar in een kristallen medaillon naast het haar van haar zoon, en een zeldzaam en huiveringwekkend relikwie: het lemmet van de guillotine waarmee ze op 16 oktober 1793 werd onthoofd.
Het tweede deel van de tentoonstelling gaat over de eerste uiting van wat de cultus rond Marie Antoinette zou worden, toen keizerin Eugénie in 1867 de eerste tentoonstelling aan haar wijdde in het Petit Trianon en haar stijl imiteerde in haar kleding en meubilair.
Het derde deel is gewijd aan moderne interpretaties van de stijl van de koningin in meer dan dertig films, televisieseries en modecollecties. Van Sofia Coppola's gevierde film (met schoenen ontworpen door Manolo Blahnik , sponsor van de tentoonstelling en een zelfverklaard Marie Antoinette-fan) tot de recente Netflix-televisieserie, en zelfs op de catwalks van talloze ontwerpers, van Moschino met zijn cake-achtige jurken tot Vivienne Westwood met haar heruitgevonden crinolines, van Diors collectie uit 2006, geïnspireerd door de Franse Revolutie, tot de Petit Trianon-jurk, ontworpen door Karl Lagerfeld voor Chanel, en de door de 18e eeuw geïnspireerde bloemenjurk, ontworpen door Alessandro Michele voor Valentino Haute Couture 2025. Centraal in de laatste zaal van de tentoonstelling staat de Marquise Masquée, een spectaculaire jurk uit 1998 van John Galliano voor Dior, geïnspireerd door de koningin. "We hadden een prachtige droom", schreef Marie Antoinette kort voor haar dood. De mooie droom wordt voortgezet in de galerieën van het V&A.
“Marie Antoinette Style,” V&A South Kensington, Londen, tot 22 maart 2026. www.vam.ac.uk/exhibitions/marie-antoinette
Nieuws en inzichten over politieke, economische en financiële gebeurtenissen.
Aanmelden
ilsole24ore
