Moeders van vals-positieve tests uit Colombia zijn te vinden in het boek 'Para El Alma', een kookboek dat de smaak en herinneringen van een land combineert.

Het leven van Beatriz Méndez draait om maïs en de delicatessen die je ermee kunt maken. In haar hoofd bewaart ze de recepten voor recepten die met dit graan zijn gemaakt. Zo vertelt Alejandra Bautista, auteur van Para El Alma , over een boek dat de geschiedenis van Colombia, de recepten en herinneringen van de moeders van valspositieve gevallen combineert met verhalen die vertellen over hun leven na het verlies.

Toch eindigt Beatriz' verhaal met het perfecte recept voor dezelfde kip sancocho die ze voor haar oudste zoon, Weimar, maakte op zijn 18e verjaardag . In 2004 werden hij en zijn neef Edward dood aangetroffen ten zuiden van Bogotá, gekleed in camouflage-uniformen. Geen van beiden maakte deel uit van het leger of een illegale groepering.

Sancocho was niet Weimar's lievelingsgerecht, maar Beatriz serveert hem nog steeds het grootste en meest vlezige stuk vlees, omdat hij de eregast is.

Para El Alma beschrijft de ervaringen en verhalen van leden van de Organisatie van Moeders van Vals Positieven in Colombia (Mafapo) . Alejandra schreef het vanuit het besef dat verhalen over dit moeilijke hoofdstuk zich doorgaans afspelen tussen de verdwijning, de vondst van lichamen en de strijd om de waarheid.

Dit boek presenteert elf vrouwen die hun pijn hebben omgezet in herinneringen en veerkracht. Het zijn:

"We praten zelden over wie de mensen waren die verdwenen en vervolgens door de staat werden vermoord. We praten zelden over de vrouwen, behalve als het moeders, zussen, echtgenotes of familieleden waren van iemand die vermoord is ", reflecteert Alejandra.

De auteur beweert dat eten een zeer krachtige verbindende factor is, en ze bevestigde dit tijdens haar gesprekken met de moeders. "We deelden niet alleen hun herinneringen en die van hun families door middel van koken en eten, maar we legden ook een soort gastronomische kaart van de Colombiaanse culinaire tradities aan", vertelde ze.

Er wordt zelden aan herinnerd dat deze vrouwen niet alleen dit deel van de Colombiaanse geschiedenis hebben meegemaakt. Ze kwamen uit verschillende delen van het land. Hun jeugd, adolescentie en volwassenheid weerspiegelen de tradities van zowel het platteland als de stad. Ze vormen een weefsel dat de herinnering aan hun territoria en de verschillende episodes van het gewapende conflict vormgeeft. Een van hen, Gloria, bewaart zelfs herinneringen aan de periodes van tweepartijengeweld.

Beatriz komt bijvoorbeeld uit Ramiriquí, Boyacá. Daar verbouwde ze met haar familie maïs en maakte ze heerlijke gebakjes. Haar stad was de eerste in Colombia die het gebruik van genetisch gemodificeerde zaden verbood. Daar, waar traditie en natuur de boventoon voerden, leerde 'Betty' duizend-en-één recepten maken met dit typisch Latijns-Amerikaanse graan. Ze weet hoe ze het van binnen en van buiten moet telen en oogsten. Ze raakt nooit uitgekeken op de smaak en het water loopt haar in de mond als ze aan die gerechten denkt.

Op elfjarige leeftijd reisde ze naar Bogotá en vergezelde haar moeder om op de Restrepo-markt te werken, waar veel van de dingen die ze zich levendig herinnert, verloren zijn gegaan. Beatriz' kruiden zijn de vereniging van herinneringen met geuren en smaken. En Weimar genoot van alles wat ze voor hem kookte.

Als Beatriz gevraagd wordt wat het lievelingseten van haar zoon was, weet ze het niet meteen. "Hij vond alles wat ik kookte lekker; hij at het met smaak op," zegt ze na even nadenken. Dan denkt ze aan Weimar die met het arepadeeg speelde en er kleine balletjes van rolde om hem als grap toe te werpen. Dan herinnert ze zich hoe de millefeuilles uit de winkel zijn beloning waren voor het doen van boodschappen (hoewel hij ze zelf had gekocht met het kleingeld van de markt).

Beatriz' herinneringen verlaten dan de keuken. Ze verschuiven naar de kleine details die haar zoon had toen hij in een bloemenwinkel werkte en bloemstukken bezorgde. Elke keer dat hij langs het huis liep waar zijn familie woonde, slaagde Weimar erin een bloem in een fles voor zijn moeder achter te laten.

"Nu ben ik degene die hem bloemen brengt," zegt Beatriz, die weet dat haar zoon van blauwe bloemen houdt. Ze kent het proces dat ze die kleur geeft en probeert het toe te passen.

Beatriz spreekt zonder aarzeling of pauze wanneer haar wordt gevraagd hoe haar zoon in juni 2004 verdween. Die dag was ze niet in Bogota, maar in een klein stadje in Boyacá, waar ze met haar moeder Vaderdag vierde. Weimar besloot in de hoofdstad te blijven om haar oom te vergezellen. Op een avond ging ze met Edward en de vriendin van zijn neef een ijsje eten. Het meisje keerde ongedeerd terug naar huis. De twee jongens werden dood aangetroffen, met sporen van geweld en schotwonden.

Haar zus zou het nieuws brengen. Ze ging naar het dorp om haar op te halen, maar bracht haar terug met een ander excuus, omdat ze het hart niet had om haar de waarheid te vertellen. Beatrice keerde terug naar de stad in de veronderstelling dat Weimar en Edward een ongeluk hadden gehad en in het ziekenhuis lagen te herstellen. Ze was enorm verrast toen haar uit het niets werd verteld dat de begrafenis al geregeld was. Ze begreep niet wat er aan de hand was.

Toen Beatriz het lichaam van haar zoon en de kogelwonden zag, dacht ze even dat het brandwonden van sigaretten waren . Weimar en Edward werden geregistreerd als slachtoffers van het leger in de guerrillaoorlog.

Beatriz verkoos een tijdlang niet te lang stil te staan bij wat er gebeurd was. Ze wilde niet op zoek naar daders. Het waren Edwards ouders die zo'n uitgebreid onderzoek deden dat ze zich ongemakkelijk begonnen te voelen en werden bedreigd. "Speel geen detective", schreven ze ooit in een brief aan hun zwager. Geconfronteerd met de situatie moest het hele gezin verhuizen naar Jenesano, waar ze hun toevlucht zochten in één kamer.

Toen ze zag dat er andere moeders en familieleden waren die, net als zij en haar zus, hun kinderen op dezelfde manier verloren hadden, besloot ze terug te keren naar Bogota om hen te zoeken. Ze moest de wijken doorkruisen waar ze ooit had gedroomd van een leven in Weimar met een gezin.

De wetenschap dat er mensen waren die iemand zo dierbaars verloren hadden, gaf haar het gevoel begrepen te worden, dat ze haar volk had gevonden. Die groep zou later Mafapo worden.

De sociale opstand van 2021 was de vonk die Alejandra's inspiratie deed ontbranden toen ze moeders aan de frontlinie met hun kinderen de straat op zag gaan. Toen sloten de Mafapo (Mafapo) zich aan bij de marsen. Op dat moment wist ze dat ze met hen moest praten, hen moest leren kennen en hen moest eren.

"Ik was diep ontroerd toen ik zag hoe deze groep vrouwen elke dag de straat opkwam om te protesteren en hun kinderen te voeden. Het was een voorbeeld van collectieve zorg", zegt Alejandra.

Het zien van wat deze vrouwen kookten tijdens de sociale opstand, hoe ze hun gerechten deelden met demonstranten en zelfs officieren van het inmiddels opgeheven Esmad (Nationaal Socialistisch Revolutionair Leger), was wat Alejandra's vuur uiteindelijk aanwakkerde. Deze sfeer van moederschap en kameraadschap werd haar inspiratie voor Para El Alma (Voor de Ziel).

Om het project te starten, nam ze contact op met Daniel Guerrero van de onafhankelijke uitgeverij Hambre de Cultura. Hij gaf haar advies en waarschuwde haar dat het een langdurig creatief proces zou worden.

Haar eerste bezoek aan het Herinneringscentrum, waar het kantoor van de organisatie gevestigd is, markeerde het begin van een relatie die al vier jaar duurt. Voor een van de belangrijkste momenten nodigde ze de elf vrouwen uit om gerechten te koken die hen op de een of andere manier aan hun kinderen en broers en zussen deden denken. Ze gingen zelfs nog verder: ze plantten zelf het voedsel dat ze later zouden bereiden.

De rondleidingen en bijeenkomsten tussen Alejandra en de moeders leidden tot een hartelijke hereniging in een geleend huis, waar ze arriveerden met borden, potten en andere spullen van hun families ter nagedachtenis aan hen.

Fotograaf Alejandro Osses vereeuwigde de vrouwen die met elkaar communiceerden via de universele taal van eten. Ze deelden het fornuis en hun recepten in vertrouwen. Er ontstond een band tussen hen, geboren uit verdriet en de herinnering aan een land geteisterd door geweld. Een gevoel dat alleen degenen die het naamloze hebben meegemaakt, volledig kunnen begrijpen.

Alejandra wist niet alleen dat vertrouwen te winnen, maar verdiepte zich ook in de geschiedenis en intimiteit van elk van hen, vaak ingetogen. Dit alles om Colombia eraan te herinneren dat er te midden van oorlog nog steeds een stukje schoonheid en traditie bestaat dat het verdient om uit de chaos gered te worden om de weg naar vrede te effenen.

El Alma wordt niet gesteund door een instelling of een fonds. De uitgever en de auteur worden aan hun lot overgelaten en daarom zoeken ze steun bij iedereen die bereid is bij te dragen zodat dit boek gedrukt kan worden . Dit is namelijk de meest kostbare stap om dit project volledig bekend te maken.

María Paula Rodríguez Rozo

Journalist voor het LAATSTE NIEUWSREDACTIONEEL