Verzet in het Gaelic: In de pikante hiphopbiopic "Kneecap" worden blote billen voor de camera gehouden en worden de drumsticks van Britse brassbands gestolen

“Tiocfaidh ár lá”, vertaald als “Onze dag zal komen”, is een beroemde slogan van de Ierse republikeinse beweging. Hij verlangt naar de hereniging van Ierland en vrijheid van Britse inmenging. De jonge rapper Mo Chara schreeuwt deze woorden om zichzelf tot een hoogtepunt te brengen tijdens de seks met zijn vriendin, die de Engelse kroon aanbidt.

Op de een of andere manier is het gek en opruiend tegelijk, een hedonistische opgestoken middelvinger naar Groot-Brittannië, absurd en vulgair. Je zou kunnen zeggen dat dit typisch Iers is, en dat is ook zo. Maar het is in ieder geval atypisch voor een muziekbiopic.

Het gaat hier om de oprichting van het hiphoptrio Kneecap, dat al jaren voor ophef zorgt. De muzikanten zijn vernoemd naar de knieschijf die Ierse vrijheidsstrijders als straf gebruikten. Ze strijden voor het behoud van de Gaelische taal.

De Gaelic rappers Mo Chara, Móglaí Bap en DJ Próvai werden beroemd toen ze in 2019 hun nummer "Get Your Brits Out" speelden in de Empire Music Hall in Belfast, een dag nadat prins William en Kate in dezelfde zaal hadden opgetreden. In de film wordt dit soort dissidentie op dramatische wijze in beeld gebracht, bijvoorbeeld door blote billen aan de camera te tonen of door IRA-iconen waarvan men dacht dat ze dood waren, staand in de concertzaal te tonen.

De film houdt de dunne lijn tussen activisme en antagonisme in stand, voornamelijk door middel van een prettig onbelangrijke zelfspot. De drie kunstenaars worden afgeschilderd als zwervers die in een precaire situatie leven. De verteller zegt over de beelden van exploderende auto's dat dit de gebruikelijke shots zijn waarmee films over Noord-Ierland doorgaans beginnen. Daarnaast springen mensen over balkons om drugs te dealen en stelen ze drumsticks van Britse brassbands.

Zonder de gebruikelijke beelden van Noord-Ierland volledig achter zich te laten, is “Kneecap” toch een film die zich afspeelt in een andere, progressieve realiteit. Hij beschrijft het Ierse verzet niet als historicisme, maar verwijst op genuanceerde wijze naar verschillende stromingen en tegenstromingen die voortkwamen uit de republikeinse ideologie en die vandaag de dag nog steeds actief zijn. Voorbeelden hiervan zijn nostalgie, trauma, afkeer van de politiek, het voortzetten van de strijd met nieuwe middelen of conservatieve stromingen binnen het verzet.

Het feit dat regisseur Rich Peppiatt dit alles in een overigens vrij luchtige film weet te vertellen, is opmerkelijk. Ondersteund door een sterrol van Michael Fassbender, die als vaderfiguur voor een soort morele rechtvaardiging zorgt voor de strijd voor de Ierse identiteit, verrassen de drie muzikanten met verbazingwekkend acteertalent. Vooral JJ Ó Dochartaigh alias DJ Próvai, die als muziekleraar werkt en via zijn baan als tolk voor de politie kennismaakt met de teksten van de broers Mo Chara en Móglaí Bap, blinkt uit door zijn timing voor de komische momenten tussen burgerlijkheid en uitbarsting.

In zijn garage produceren de drie in het geheim hun eerste stukken, die ze vervolgens voor een aantal oude drinkers uitvoeren. Later komen er duizenden mensen, vooral jongeren, die met Ierse vlaggen zwaaien. Geheel in de geest van de tijd rechtvaardigt deze muziek zich door haar politieke missie. De vrolijkheid van de klank van het Gaelic of de virtuositeit van de beats spelen daarbij nauwelijks een rol.

De nadruk van de film op het verheerlijken van drugs ontaardt hier en daar in een cliché, vooral wanneer de hoofdpersonen stoned door Belfast strompelen, in vervormde, oververzadigde beelden. We kennen dit uit films van Guy Ritchie of Danny Boyle, en alles in “Kneecap” doet denken aan Britse gangsterfilms uit het begin van de jaren nul. Een sekte kun je niet bestellen, en de poging tot sympathieke nonchalance in de film is wat te nadrukkelijk aanwezig. Maar achter al dat gedoe schuilt een serieuze zorg, namelijk de strijd om het behoud van het Gaelic.

De band speelt niet alleen teksten in het Gaelic, ze strijden ook vooraan om deze teksten te behouden. De ondertitels die daarom noodzakelijk zijn, worden met snotterige ironie becommentarieerd als een statement tegen de Britse kolonisatie. Bovendien verwijst een titel aan het einde van de film naar het voortdurende uitsterven van inheemse talen.

Je merkt dat het in Belfast verschil maakt of je Engels of Gaelic spreekt. In een film lijkt dit bijna twee keer zoveel, omdat we gewend zijn aan de dominantie van het Engels. Helaas gaat het luidruchtige verhaal steeds meer verloren in een zoet sentiment dat veel van de rebelse kracht van deze opzwepende muziek tenietdoet.

Toch wordt er een gevoel overgebracht dat we ook kennen uit muziekstromingen als Amerikaanse hiphop of punk: een verzet dat voortkomt uit de lagere klassen van de samenleving en zich daarom niet aan de regels hoeft te houden die anders elke vorm van verzet onderdrukken.